Το στρες ως νευροβιολογικός παράγοντας κινδύνου

Με εντυπωσιακή απήχηση και ουσιαστικό επιστημονικό αντίκτυπο πραγματοποιήθηκε η διάλεξη του Ζηνώνειου Ελεύθερου Πανεπιστημίου στην παραλιακή πόλη της Λάρνακας, με τίτλο «Στρες και υγεία νευρικού συστήματος», στο Δημοτικό Πολιτιστικό Κέντρο «Αμμόχωστος», στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 13 Μαΐου 2025.

Κεντρική ομιλήτρια ήταν η Δρ Μαρία Τσιάρλη, Διδάκτωρ Αναπτυξιακής Νευροβιολογίας, Πρόεδρος της Επιτροπής Έρευνας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της Βιολογικής Εταιρείας Κύπρου και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής Υγείας της ίδιας Εταιρείας. Η ομιλήτρια παρουσίασε μία επιστημονικά τεκμηριωμένη ανάλυση των μηχανισμών μέσω των οποίων το στρες δημιουργείται, μεταδίδεται και επηρεάζει τις βασικές λειτουργίες του κεντρικού νευρικού συστήματος, καθώς και τις προεκτάσεις του στην ψυχική και σωματική υγεία.

Η Δρ Τσιάρλη υπογράμμισε ότι η σύγχρονη κοινωνία επιβάλλει υπερβολικό γνωστικό και συναισθηματικό φόρτο, ως απόρροια της αστικοποίησης, της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, των ταχέως μεταβαλλόμενων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών και της επιδημίας υπερπληροφόρησης. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην νευροτοξική επίδραση της υπέρμετρης έκθεσης σε ψηφιακές οθόνες και ερεθίσματα, που συμβάλλουν στην απορρύθμιση του υποθαλαμο-υποφυσιο-επινεφριδικού άξονα και στην παθολογική έκκριση κορτιζόλης.

Η εισήγηση εστίασε επίσης στη νευροψυχολογική φθορά που προκαλείται από την έκπτωση των διαπροσωπικών σχέσεων, την προβολή μη ρεαλιστικών προτύπων, την πολιτισμική κανονικοποίηση της βίας και τη συστηματική πρόκληση αισθήματος ανεπάρκειας μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Όπως τόνισε η Δρ Τσιάρλη, τα παραπάνω συνθέτουν ένα περιβάλλον υψηλής ψυχοκοινωνικής τοξικότητας, το οποίο επιβαρύνει σημαντικά τη λειτουργία του εγκεφάλου και των συναισθηματικών κυκλωμάτων.

Προτάθηκαν επιστημονικά τεκμηριωμένες στρατηγικές για την ενίσχυση της νευροπροστασίας, όπως η τακτική φυσική άσκηση, η διατήρηση ισορροπημένης διατροφής, η καθημερινή έκθεση στο φυσικό φως, ο περιορισμός του χρόνου μπροστά από οθόνες – ιδιαίτερα για τα παιδιά – και η υιοθέτηση σταθερού, ποιοτικού ύπνου. Οι εν λόγω πρακτικές, όπως εξηγήθηκε, ρυθμίζουν την ομοιόσταση του εγκεφάλου, ενισχύουν τον κιρκάδιο ρυθμό και συμβάλλουν στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων νευροορμονών, όπως η κορτιζόλη και η σεροτονίνη.

Η εκδήλωση κορυφώθηκε με μια ζωντανή και ουσιαστική διαδραστική συζήτηση, την οποία συντόνισε με ιδιαίτερη δεινότητα η κα Δόξα Κωμοδρόμου, Εκπρόσωπος Τύπου του Πανεπιστημίου Κύπρου. Η παρουσία της συνέβαλε καθοριστικά στη ροή και το βάθος του διαλόγου, δίνοντας βήμα σε καίριες παρεμβάσεις και ενθαρρύνοντας έναν ανοιχτό, επιστημονικά τεκμηριωμένο προβληματισμό. Το κοινό συμμετείχε ενεργά, καταθέτοντας στοχευμένες ερωτήσεις και προβληματισμούς, αναδεικνύοντας την επιτακτική ανάγκη για πρακτικές, ολιστικές προσεγγίσεις στη διαχείριση του άγχους στο σύγχρονο βιο-ψυχο-κοινωνικό περιβάλλον.