Ο Ευρωπαϊκός χάρτης των συντάξεων και η θέση της Κύπρου

Στην Κύπρο, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, οι συντάξεις αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος των ηλικιωμένων νοικοκυριών. Το 2022, η μέση δημόσια συνταξιοδοτική δαπάνη ανά δικαιούχο στην Κύπρο κινούνταν πλησίον του ευρωπαϊκού μέσου όρου των 16 138 € ετησίως (περίπου 1 345 € μηνιαίως), ωστόσο το χάσμα ανάμεσα στα επίπεδα συντάξεων των δύο φύλων παραμένει σημαντικό: οι γυναίκες συνταξιούχοι λαμβάνουν κατά μέσο όρο πάνω από 25% λιγότερο από τους άνδρες, με σημαντικές επιπτώσεις στο βιοτικό τους επίπεδο.

Οι γυναίκες εξακολουθούν να λαμβάνουν σημαντικά χαμηλότερες συντάξεις από τους άνδρες. Εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στα επίπεδα των συντάξεων μεταξύ των χωρών.

Οι συντάξεις αποτελούν την κύρια πηγή εισοδήματος για τους ηλικιωμένους στην Ευρώπη, σύμφωνα με την έκθεση "Pension at a Glance 2023" του ΟΟΣΑ. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι δημόσιες μεταβιβάσεις -όπως οι κρατικές συντάξεις και τα επιδόματα- αντιπροσωπεύουν πάνω από το 70% του συνολικού ισοδύναμου ακαθάριστου εισοδήματος των ηλικιωμένων νοικοκυριών, ξεπερνώντας σε ορισμένες περιπτώσεις το 80%.

Πόσα λαμβάνουν λοιπόν οι Ευρωπαίοι σε συντάξεις γήρατος; Ποια είναι η μέση συνταξιοδοτική δαπάνη ανά δικαιούχο; Και πώς συγκρίνονται τα επίπεδα των συντάξεων στην Ευρώπη όταν προσαρμόζονται με βάση την αγοραστική δύναμη;

Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2022, η μέση συνταξιοδοτική δαπάνη ανά δικαιούχο για συντάξεις γήρατος ήταν 16.138 ευρώ στην ΕΕ. Αυτό ισοδυναμεί με περίπου 1.345 ευρώ ανά μήνα, όταν διαιρείται σε 12 μήνες.

Οι σκανδιναβικές χώρες προηγούνται με υψηλότερες μέσες συντάξεις

Εντός της ΕΕ οι συντάξεις το 2022 κυμαίνονταν από 3.611 € στη Βουλγαρία έως 31.385 € στο Λουξεμβούργο. Όταν περιλαμβάνονται οι χώρες της ΕΖΕΣ και οι υποψήφιες προς ένταξη στην ΕΕ, το εύρος διευρύνεται - από 1.648 € στην Αλβανία έως 35.959 € στην Ισλανδία.

Η μέση σύνταξη γήρατος ανά δικαιούχο ξεπέρασε τα 30.000 ευρώ και σε δύο σκανδιναβικές χώρες: Νορβηγία και Δανία. Ήταν επίσης σημαντικά υψηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ στη Σουηδία (22.436 €) και τη Φινλανδία (21.085 €).

Οι υποψήφιες χώρες της ΕΕ έχουν τις χαμηλότερες συντάξεις

Εκτός από την Αλβανία, οι υποψήφιες χώρες της ΕΕ έχουν τις χαμηλότερες μέσες συντάξεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Τουρκία (2.942 ευρώ), η Βοσνία-Ερζεγοβίνη (3.041 ευρώ), η Σερβία (3.486 ευρώ) και το Μαυροβούνιο (3.962 ευρώ). Το Μαυροβούνιο κατατάσσεται ακριβώς πάνω από τη Βουλγαρία, αλλά μόνο με μικρή διαφορά. Πρόκειται για ετήσια στοιχεία και όχι μηνιαία, γεγονός που καταδεικνύει το μεγάλο χάσμα μεταξύ του χαμηλότερου και του υψηλότερου επιπέδου συντάξεων στην Ευρώπη.

Οι "τέσσερις μεγάλες" οικονομίες της ΕΕ κατατάσσονται διαδοχικά, όλες πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η Ιταλία είχε την υψηλότερη μέση σύνταξη μεταξύ τους με 19.589 ευρώ, ακολουθούμενη από τη Γαλλία (18.855 ευρώ), την Ισπανία (18.100 ευρώ) και τη Γερμανία (17.926 ευρώ).

Μεγάλες διαφορές στα επίπεδα των συντάξεων σε όλη την Ευρώπη

Τα στοιχεία για τις μέσες συντάξεις δείχνουν ότι:

Υπάρχει έντονο χάσμα Ανατολής-Δύσης, με τη Δυτική και τη Σκανδιναβική Ευρώπη να προσφέρουν πολύ υψηλότερες συνταξιοδοτικές παροχές.

Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης τα καταφέρνουν γενικά καλύτερα από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά εξακολουθούν να υστερούν σε σχέση με τη Βόρεια Ευρώπη.

Οι φτωχότερες επιδόσεις συγκεντρώνονται στα Βαλκάνια και την Ανατολική ΕΕ, ιδίως μεταξύ των υποψήφιων προς ένταξη στην ΕΕ χωρών.

Τα συνταξιοδοτικά χάσματα μειώνονται απότομα σε όρους PPS

Οι ανισότητες στις μέσες συντάξεις είναι σημαντικά στενότερες όταν μετρώνται σε πρότυπα αγοραστικής δύναμης (PPS) σε σύγκριση με ονομαστικούς όρους. \

Για παράδειγμα, εντός της ΕΕ, ο λόγος μεταξύ της υψηλότερης και της χαμηλότερης μέσης σύνταξης είναι 8,8 σε ονομαστικούς όρους, αλλά μειώνεται σε 3,5 σε PPS, αντανακλώντας τις διαφορές στο κόστος διαβίωσης.

Στην ΕΕ, η μέση συνταξιοδοτική δαπάνη ανά δικαιούχο κυμαινόταν από 5.978 PPS στη Σλοβακία έως 21.162 PPS στην Αυστρία.

Όταν συμπεριλαμβάνονται οι χώρες εκτός ΕΕ, η Αλβανία είχε το χαμηλότερο ποσοστό με 3.019 PPS.

Η Τουρκία κατατάσσεται σημαντικά υψηλότερα σε όρους PPS, με 8.128 PPS, τοποθετώντας την πάνω από αρκετά κράτη - μέλη της ΕΕ.

Όλες οι σκανδιναβικές χώρες βρίσκονται πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ όσον αφορά τις συνταξιοδοτικές δαπάνες, ενώ ορισμένες κατατάσσονται μεταξύ των υψηλότερων στην Ευρώπη.

Οι συντάξεις μειώθηκαν σε τρεις χώρες το 2022

Σε όρους ευρώ, η μέση σύνταξη μειώθηκε μόνο σε τρεις χώρες το 2022 σε σύγκριση με το 2021 - και μάλιστα κατά λιγότερο από 5%. Αυτές ήταν η Τουρκία, η Ιρλανδία και η Ελλάδα. Στην Τουρκία, η μείωση οφειλόταν κυρίως στην έντονη υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, η οποία επηρέασε την αξία των συντάξεων σε ευρώ.

Αντίθετα, η Βουλγαρία σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση με 33%, ακολουθούμενη από την Τσεχία με 16%. Η αύξηση των συντάξεων ξεπέρασε επίσης το 10% στη Λετονία, τη Λιθουανία, το Μαυροβούνιο και τη Ρουμανία.

Οι συντάξεις γήρατος είναι περιοδικές πληρωμές που αποσκοπούν στη διατήρηση του εισοδήματος του δικαιούχου μετά τη συνταξιοδότησή του από τη μισθωτή εργασία στη νόμιμη ή τυπική ηλικία ή στη στήριξη του εισοδήματος των ηλικιωμένων.

Είναι το εισόδημα από τη σύνταξη αρκετό για τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου;

Σύμφωνα με την έκθεση για την επάρκεια των συντάξεων το 2024, που εκπονήθηκε από κοινού από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας, οι χώρες της ΕΕ λαμβάνουν περαιτέρω μέτρα για τη διασφάλιση της επάρκειας, αλλά η μελλοντική επάρκεια παραμένει υπό πίεση. Τα ποσοστά αναπλήρωσης των συντάξεων για μια δεδομένη σταδιοδρομία προβλέπεται να μειωθούν τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες.

Ο κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού μεταξύ των ηλικιωμένων συνεχίζει να αυξάνεται από το 2019, κυρίως λόγω της αυξανόμενης σχετικής εισοδηματικής φτώχειας.

Το 2022, περισσότερα από ένα στα πέντε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω στην ΕΕ, περίπου 18,5 εκατομμύρια άτομα, θα βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται τόσο λόγω του αυξανόμενου ποσοστού φτώχειας όσο και λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.

Σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, το συνταξιοδοτικό εισόδημα υπολείπεται κατά πολύ των αποδοχών πριν από τη συνταξιοδότηση. Αυτό το χάσμα καθιστά δύσκολο για πολλούς ηλικιωμένους να διατηρήσουν το βιοτικό τους επίπεδο μετά τη διακοπή της εργασίας τους.

Χάσμα μεταξύ των δύο φύλων στις συντάξεις: Οι γυναίκες λαμβάνουν σημαντικά λιγότερα

Η έκθεση δείχνει ότι οι ηλικιωμένες γυναίκες αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας από ό,τι οι άνδρες σε κάθε χώρα της ΕΕ. Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες στην ΕΕ λαμβάνουν 26,1% λιγότερο συνταξιοδοτικό εισόδημα από τους άνδρες, ενώ το 5,3% των γυναικών δεν λαμβάνουν καθόλου σύνταξη.

Οι διαφορές αυτές έχουν τις ρίζες τους στις μισθολογικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, στη συντομότερη ή διακοπείσα σταδιοδρομία και στη μεγαλύτερη συχνότητα μερικής απασχόλησης μεταξύ των γυναικών.

Πηγή: euronews