Ο Γλαύκος Κληρίδης και οι «μεγάλοι Ελληνοκύπριοι» ηγέτες…

Η σύγχρονη πολιτική ιστορία της Κύπρου δεν μπορεί να αποτυπωθεί πλήρως χωρίς αναφορά στο όνομα του Προέδρου Γλαύκου Κληρίδη — μιας προσωπικότητας που, με τη νηφαλιότητα, την πολιτική οξυδέρκεια και τη μετριοπάθειά του, άφησε βαθύ αποτύπωμα στις πιο κρίσιμες στιγμές του κυπριακού ζητήματος. Ο Κληρίδης υπήρξε όχι μόνο θεμελιωτής του κοινοβουλευτικού πολιτισμού στο νεοσύστατο κυπριακό κράτος, αλλά και ένας από τους ελάχιστους πολιτικούς της εποχής του που τόλμησε να αντικρίσει κατάματα το παρελθόν και να αξιολογήσει τις πράξεις ακόμη και των πιο «μεγάλων» ηγετών.

Ανάμεσα στους ηγέτες που διαμόρφωσαν το μέλλον - και την τραγωδία - της Κύπρου, δύο πρόσωπα δεσπόζουν στη συλλογική μνήμη του λαού: ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ και ο στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής. Κάθε χρόνο, τα μνημόσυνα των μεγάλων ηγετών της Κύπρου αποτελούν στιγμές κατά τις οποίες δηλώσεις, αντιδηλώσεις, ανακοινώσεις και μηνύματα περί «πατριωτών» και «προδοτών» επανέρχονται, πάντα υπό τη σκιά του μαύρου καλοκαιριού του 1974. Τα γεγονότα έδειξαν πως τόσο ο Μακάριος όσο και ο Γρίβας είχαν μια περίπλοκη σχέση, σημαδεμένη από συνεργασία αλλά και από έντονες αντιθέσεις. Αρχικά, κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, συνεργάστηκαν στενά, αλλά αργότερα οι σχέσεις τους επιδεινώθηκαν. Εμποτισμένες με ιδεολογικές διαφορές, ανταγωνισμούς και πολιτικούς ελιγμούς, οι σχέσεις αυτές αποτέλεσαν βασικό πεδίο αντιπαράθεσης στη νεότερη κυπριακή ιστορία.

Ο Γλαύκος Κληρίδης, ως πολιτικός παρατηρητής αλλά και ενεργός συμμετέχων, πρόσφερε μια σπάνια μαρτυρία για τα πρόσωπα αυτά και την επίδρασή τους στην κυπριακή μοίρα. Μέσα από τη δική του οπτική, τόλμησε να απομυθοποιήσει και να κρίνει δίκαια δύο από τις πιο εμβληματικές μορφές του Κυπριακού Αγώνα και της μεταπολεμικής πολιτικής ζωής: τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ΄ και τον στρατηγό Γρίβα Διγενή.

Μακάριος και Γρίβας: Η σύγκρουση δύο κόσμων

Ο Κληρίδης αναγνώριζε τον Μακάριο ως έναν χαρισματικό ηγέτη, ικανό να συσπειρώνει τον λαό, να εκπέμπει κύρος και να διαπραγματεύεται με επιδεξιότητα στη διεθνή σκηνή. Δεν παρέλειπε, ωστόσο, να ασκεί κριτική - ιδίως για τις ταλαντεύσεις του Μακαρίου ανάμεσα στον πολιτικό ρεαλισμό και τον ιδεολογικό συναισθηματισμό. Θεωρούσε ότι συχνά υπέκυπτε στις πιέσεις του λαϊκού αισθήματος, αποφεύγοντας να λάβει γενναίες και ριζοσπαστικές αποφάσεις όταν αυτές ήταν αναγκαίες.

Αντίθετα, ο Γρίβας παρουσιαζόταν, μέσα από τα γραπτά και τις μαρτυρίες του Κληρίδη, ως μια βαθιά αντιφατική μορφή. Ήρωας της ΕΟΚΑ αλλά άνθρωπος περιορισμένων πολιτικών οριζόντων, χαρακτηριζόταν ως «στρατιώτης της ιδέας, αλλά όχι πολιτικός». Ο Κληρίδης επέκρινε την αδυναμία του να προσαρμοστεί, τη μονομέρεια της σκέψης του και την άρνησή του να κατανοήσει τις διεθνείς ισορροπίες που καθόριζαν την τύχη της Κύπρου.

Ο ρόλος του Κληρίδη ως γέφυρα

Ο Κληρίδης βρέθηκε συχνά σε ρόλο μεσολαβητή - άλλοτε ανάμεσα στον Μακάριο και την Αθήνα, άλλοτε απέναντι στους σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές της ένωσης. Ήταν από τους λίγους που επέμεναν ότι η επιβίωση του κυπριακού Ελληνισμού δεν μπορούσε να βασίζεται σε ρομαντικές προσδοκίες ή σε στρατιωτικά τετελεσμένα, αλλά σε πολιτικές συμφωνίες και στον σεβασμό του διεθνούς δικαίου.

Στο βιβλίο του «Η Κατάθεσή μου», ο Κληρίδης προσφέρει ανεκτίμητη ιστορική μαρτυρία για τη ρήξη Μακαρίου–Γρίβα, καταδεικνύοντας όχι μόνο τα προσωπικά τους πάθη, αλλά και τη θεσμική ζημιά που προκαλούσαν οι συγκρούσεις τους στο νεαρό κυπριακό κράτος. Έγραφε με απογοήτευση για το πώς οι προσωπικές φιλοδοξίες και οι ιδεολογικές αγκυλώσεις των δύο ανδρών στάθηκαν εμπόδιο σε μια ενωτική στρατηγική, ικανή ίσως να αποτρέψει την τραγωδία του 1974.

Κλείνοντας… Μια ματιά χωρίς παρωπίδες

Ο Γλαύκος Κληρίδης δεν επιδίωξε να δαιμονοποιήσει ούτε να αγιοποιήσει κανέναν. Η ματιά του διακρινόταν από διαύγεια και νηφαλιότητα. Αντί για μυθοπλασίες και ιστορικούς δογματισμούς, επέλεξε την αλήθεια και την αυτοκριτική. Ίσως γι’ αυτό το όνομά του αποκτά αυξανόμενη σημασία για τις νεότερες γενιές Κυπρίων, που αναζητούν —μετά από δεκαετίες συγκρούσεων— το νήμα της λογικής, της ειρήνης και της συλλογικής υπευθυνότητας.

Ο Κληρίδης αντιμετώπισε τους «μεγάλους ηγέτες» με καθαρό βλέμμα — και γι’ αυτό αξίζει να μελετάται, όχι μόνο για την κατανόηση της ιστορίας, αλλά και για να αποκαλύψει πώς αυτή γράφτηκε. Σε μια εποχή όπου ο δημόσιος διάλογος συχνά περιορίζεται σε συνθήματα και την αναπαραγωγή μύθων, η φωνή του Κληρίδη παραμένει εξαιρετικά πολύτιμη. Όχι μόνο ως ιστορική παρακαταθήκη, αλλά ως πρότυπο υπεύθυνης ηγεσίας.

*Εκπαιδευτικός Δημοτικής