Διδάγματα από... «Αργοναύτη 2004»

ΚΙ ΑΝ ΔΕΝ έλειπε υπηρεσιακώς στην Αυστραλία, αλλά - ό μη γένοιτο και μη κακόν του ανθρώπου - ήταν αίφνης νοσηλευόμενος στις Α΄ Βοήθειες του Νοσοκομείου Λευκωσίας ο κρατικός Συντονιστής κατά των πυρκαγιών, δεν υπήρχε, άραγε, αμέσως ιεραρχικός αντικαταστάτης του; Υπάρχει σε οιανδήποτε κρατική υπηρεσία, οιοσδήποτε προϊστάμενος, διοικητής, διευθυντής κ.ο.κ., χωρίς εκ των προτέρων έτοιμο να τον αντικαταστήσει στα καθήκοντά του έναν υποδιοικητή, βοηθό, υποδιευθυντή, αναπληρωτή; Αδιανόητα πράγματα. Προβλήθηκε όμως κι αυτό μέσα στην παραζάλη που προκάλεσε η καταστροφική πυρκαγιά στα χωριά της Λεμεσού.

- Και επικεντρώνει τα κύρια ερωτήματα για την αποτυχία έγκαιρης απόκρουσης της πύρινης λαίλαπας, στις αδυναμίες και ανεπάρκειες τάχιστης κεντρικής διεύθυνσης (διοίκησης) επιχειρήσεων όλων των συνεπιχειρουσών επί του πεδίου αρμοδίων δυνάμεων και διαφορετικών Υπηρεσιών, οι οποίες όφειλαν να είναι πανέτοιμες για τη συνδυασμένη εκπλήρωση των αποστολών τους. Σε χρόνο και τόπους, όπου η πρόγνωση των επικίνδυνων καιρικών συνθηκών καθιστά ανά πάσα στιγμή πιθανότερη και προβλέψιμη την απειλή καταστροφής.

- Οι έρευνες που διεξάγονται - ακόμη και από τους μετακληθέντες εκ των ΗΠΑ ειδικούς ερευνητές - αναμένεται να εντοπίσουν λεπτομερώς τις ανεπάρκειες και αστοχίες που υπήρξαν. Ούτως ώστε να αναληφθεί πάραυτα ο σχεδιασμός και η επίτευξη όλων των αναγκαίων πράξεων βελτίωσης για κάθε επόμενη απειλή.

Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ διεύθυνση επιχειρήσεων, αυτό που εύλογα ονομάζεται Κέντρο Συντονισμού, ο «ιθύνων νους» δηλαδή της συνολικής συνδυασμένης προσπάθειας των συνεπιχειρουσών δυνάμεων και όσων άλλων υπηρεσιών συνδράμουν και υποστηρίζουν τις δράσεις απόκρουσης της καταστροφής, αποτελεί αυταπόδεικτα το κορυφαίο καθήκον. Αυτό όμως δεν ήταν πάντοτε - ενώ έπρεπε - ευκολονόητο στο ταλαίπωρο και «παραπληγικό» από τον όλεθρο του 1974 κυπριακό μας κράτος.

ΑΞΙΖΕΙ ίσως να υπενθυμιστούν γεγονότα του παρελθόντος, που αναδεικνύουν τις διαστάσεις των ανεπαρκειών. Όταν λ.χ. απέναντι στη μείζονα για τον τόπο τουρκική πολεμική απειλή αποφασίστηκε από νωρίς, προ της δεκαετίας του 1980, για την ανάπτυξη της Αμυντικής Θωράκισης, η ετήσια διεξαγωγή των ασκήσεων ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ της Εθνικής Φρουράς με την επιστράτευση επί μία εβδομάδα χιλιάδων εφέδρων, οι οποίοι προθύμως εγκατέλειπαν τις εργασίες τους για να διαβιώσουν ασκούμενοι στα αντίσκηνα εκστρατείας, δεν επινόησε το κράτος και την ταυτόχρονη συνδυασμένη άσκηση της Πολιτικής Άμυνας, ούτε την πρόνοια λειτουργίας καταφυγίων προστασίας του άμαχου πληθυσμού, μήτε την συνεκπαίδευση και συνδιοργάνωση και των άλλων ζωτικής σημασίας κρατικών υπηρεσιών. Η ΠΡΩΤΗ στην ιστορία συνδυασμένη άσκηση πλειόνων κρατικών Υπηρεσιών, αν δεν μας απατά το αρχείο μας, πραγματοποιήθηκε μόλις το 2004, υπό την επωνυμία «ΤΑΜΣ ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ». Ίσως είναι χρήσιμη για την εξαγωγή ωφέλιμων και σήμερα συμπερασμάτων η παράθεση του τότε δημοσιεύματός μας:

ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΓΝΩΡΗ «πολυκλαδική» άσκηση σημαντικότατων μονάδων και υπηρεσιών - και γι’ αυτό πολύτιμη - ήταν η άσκηση «Αργοναύτης» που διεξήχθη την Τρίτη, 21.9.2004, στη Ναυτική Βάση «Αντιστράτηγος Ευάγγελος Φλωράκης», της Εθνικής Φρουράς, στην περιοχή Μαρί - Βασιλικό.

Πρωτόγνωρη, γιατί, πρώτη φορά μετείχαν σε κοινή άσκηση δέκα διαφορετικές κρατικές υπηρεσίες, με διαφορετικά στελέχη, διαφορετικά μέσα, διαφορετικές αποστολές και, συνεπώς, διαφορετικούς «κώδικες επικοινωνίας» και κατάφεραν να λειτουργήσουν σαν ένα σώμα, με έναν νου, μια γλώσσα και… 560 χέρια, στην κοινή αποστολή.

(1) Η Διοίκηση Ναυτικού με τα σκάφη της, «Τσομάκης», «Γεωργίου», «Κεφαλωνίτης», «Πανάγος», «Σαλαμίς», «Κερύνεια», τα φουσκωτά και ημιφουσκωτά της Μονάδας Υποβρυχίων Καταστροφών (ΜΥΚ).

(2) Η Διοίκηση Αεροπορίας με τα ελικόπτερα ΜΙ-35 της 450 Μοίρας.

(3) Η Αεροπορική Πτέρυγα της Αστυνομίας (ΑΠΑ) με το ελικόπτερο «Ακρίτας», Μπελ-412 και τα στελέχη της ιπτάμενης Ομάδας Ειδικών Αποστολών.

(4) Η ΜΜΑΔ με τον Ειδικό Αντιτρομοκρατικό Ουλαμό (ΕΑΟ), τις Ομάδες Κρούσης και τα ζεύγη των Ελεύθερων Σκοπευτών της.

(5) Η Διοίκηση Καταδρομών με τα δικά της στελέχη σε αποστολές ασφάλειας.

(6) Η Λιμενική και Ναυτική Αστυνομία με τα δικά της σκάφη, «Ονήσιλος», «Θησέας» και «Αστραπή 1 και 2».

(7) Η Πολιτική Άμυνα με τους εθελοντές και εθελόντριες της Ομάδας Διάσωσης της Λάρνακας.

(8) Η Ειδική Μονάδα Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΕΜΑΚ) με ομάδες διάσωσης, κατάδυσης και πυρόσβεσης, με ημιφουσκωτό.

(9) Η Αρχή Λιμένων με πυροσβεστικό σκάφος και

(10) Το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών με δύο σκάφη και πλωτά φράγματα. Μαζί και τα προσφερθέντα από ιδιώτες: Το επιβατηγό «Λευκοθέα» του Ανδρέα Λειψού και η Φορτηγίδα-Γερανός της «Αρχιρόδον».

Θα μπορούσε να ανησυχεί κανείς ότι, τόσες πολλές και διαφορετικές Υπηρεσίες και Μονάδες θα κατέληγαν σε έναν… Πύργο της Βαβέλ. Αυτός, άλλωστε, ήταν και είναι πάντα ο κίνδυνος, σε περίπτωση ανάθεσης πραγματικής αποστολής, υπό την πίεση ανεπιθύμητων, ραγδαίων, γεγονότων ασύμμετρης απειλής, καταστροφών κ.ο.κ. Γι’ αυτό, ακριβώς, μετά από επίμονες και κοπιαστικές προσπάθειες εξαντλητικών προασκήσεων, επιτελείων, ηγητόρων και στελεχών, εκεί στον «Αργοναύτη», κατέληξαν να είναι ένα καλογυμνασμένο και άψογα συντονισμένο, ομοούσιο και αδιαίρετο, κυρίως αποδοτικό, σώμα 280 στελεχών. Το οποίο έφερε σε πέρας, στη θάλασσα, στην ξηρά και στον αέρα, τρεις διαφορετικές, κρίσιμης σημασίας, αποστολές, για την αντιμετώπιση επιθέσεων, κινδύνων, απειλών και προβλημάτων, που φοβάται ότι θα αντιμετωπίσει ένα κράτος - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Κύπρος, στο θαλάσσιο σταυροδρόμι της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής με την Ευρώπη. Τρομοκρατικές ενέργειες σε καράβι εν πλω και σε ζωτικής σημασίας εγκαταστάσεις στην ξηρά. Αντιμετώπιση των σύγχρονων δουλεμπόρων τής διά θαλάσσης λαθρομετανάστευσης. Αποστολές διάσωσης προσώπων και κατάσβεσης πυρκαγιάς σε παραπλέοντα πλοία, όπως και ρύπανσης της θάλασσας από διαρροές. Σενάρια που περιλαμβάνουν απόκρουση ένοπλης δράσης, περισυλλογή, διακομιδή και περίθαλψη τραυματιών, εξουδετέρωση και σύλληψη επικίνδυνων δραστών, αντιμετώπιση καταστροφών.

Λένε, πολλές φορές, οι ανίδεοι και οι αμέτοχοι, ότι «όλες οι ασκήσεις είναι κατασκευασμένες για να στέφονται με επιτυχία». Εννοούν, αβαθέστατα, την τελική φάση της επίσημης επίδειξης, παραβλέποντας την ουσία των προσπαθειών που προηγήθηκαν. Τις εξαντλητικές λεπτομέρειες συντονισμού και συγχρονισμού, αποφάσεων, διαταγών και ενεργειών, που να συνάδουν και ν’ αξιοποιούν τις πραγματικές δυνατότητες του έμψυχου και άψυχου υλικού. Τις δυνατότητες των στελεχών, των μέσων και του εξοπλισμού που διαθέτει κάθε διαφορετική Μονάδα και Υπηρεσία. Πόσο, οι εκάστοτε επικεφαλής, που παίρνουν τις αποφάσεις και εκδίδουν τις διαταγές, γνωρίζουν επακριβώς, πώς και πότε, θ’ αξιοποιήσουν τις δυνατότητες των προσφερομένων στελεχών, μέσων και εξοπλισμών της κάθε μιας από τις μετέχουσες Μονάδες και Υπηρεσίες, είτε αυτές αφορούν π.χ. συγκεκριμένα ελικόπτερα διάσωσης, συγκεκριμένου βεληνεκούς αθόρυβα τυφέκια ακριβείας υποηχητικών πυρομαχικών, συγκεκριμένης ταχύτητας θαλάσσια σκάφη, επαρκούς εκπαίδευσης και εμπειρίας ικανό προσωπικό κ.ο.κ.

Ο κρισιμότερος βέβαια χώρος μιας άσκησης, ο «εγκέφαλός της», είναι πάντα το Κέντρο Επιχειρήσεων. Από το οποίο διευθύνεται, λεπτό προς λεπτό, η διεξαγωγή της και εκδίδονται, δι’ ασυρμάτου, οι διαδοχικές διαταγές, σε διαρκή επικοινωνία με όλα τα μετέχοντα τμήματα. «Τρυπώσαμε», λοιπόν, στο Κέντρο και αποκτήσαμε ιδίαν γνώση: Ικανή να βεβαιώσει πόσο υποδειγματικά άψογος υπήρξε ο συντονισμός ανάμεσα σε όλους τους αξιωματικούς όλων των ασκούμενων μονάδων και υπηρεσιών, υπό τη διεύθυνση του αντιπλοιάρχου Κώστα Φυτιρή, ενός από τους πλέον ικανούς, έμπειρους και πρόθυμους, μάχιμους αξιωματικούς της Ε.Φ... («Σημερινή», 26.9.2004)

^{Ο νυν (2025) ΠτΔ Ν. Φ. Χριστοδουλίδης με τους Κοινοτάρχες των πυρόπληκτων χωριών της Λεμεσού στο πρόσφατο διάγγελμά του από το Τρόοδος.}