Εκθέσεις-καταπέλτης για Υπουργείο Γεωργίας - Περιβαλλοντικές παρανομίες και οικονομικές παρεκτροπές

Αλυσίδα σοβαρών παρανομιών, παραλείψεων και θεσμικών αστοχιών στους τομείς περιβάλλοντος, πολεοδομίας και διαχείρισης δημοσίου χρήματος αποκαλύπτουν νέες ειδικές εκθέσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας που αφορούν το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.

Από την παράνομη διατήρηση αυθαίρετων κατασκευών εντός περιοχών Natura 2000 στον Ακάμα και τις προβληματικές αναπτύξεις στον Δήμο Σωτήρας, μέχρι τις σοβαρές οικονομικές ατασθαλίες στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, οι διαπιστώσεις αναδεικνύουν σημαντικά ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα της εποπτείας, την εφαρμογή της νομοθεσίας και τη λογοδοσία των αρμοδίων Aρχών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα στις εκθέσεις καταγράφονται και οι δύο παραπομπές της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Δικαστήριο της ΕΕ λόγω μη συμμόρφωσής της με την Οδηγία για τους Οικοτόπους και λόγω μη συμμόρφωσης με την Οδηγία περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων.

Ακάμας: Αυθαίρετες κατασκευές, παρά τα διατάγματα κατεδάφισης

Παρά τις υποσχέσεις, τα δικαστικά διατάγματα και τις επίσημες διαβεβαιώσεις, αυθαίρετες κατασκευές συνεχίζουν να υφίστανται εντός των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 στη Χερσόνησο του Ακάμα, όπως αποκαλύπτει η ειδική Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.

Σύμφωνα με την Έκθεση, ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2022 η Ελεγκτική Υπηρεσία είχε ζητήσει ενημέρωση από τον Διευθυντή του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως και την Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου, σχετικά με τα μέτρα που λήφθηκαν ή σχεδιάζονταν για την άρση παρανομιών σε κέντρα εστίασης και αναψυχής που ανεγέρθηκαν εντός των περιοχών Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ - CY4000010) και Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ - CY4000023).

Τον Φεβρουάριο του 2024, η ΕΔ Πάφου ενημέρωσε ότι είχαν κινηθεί δικαστικές διαδικασίες για ορισμένες παράνομες κατασκευές και ότι ο Δήμος Πέγειας είχε προβεί σε κατεδαφίσεις. Ωστόσο, επιτόπιος έλεγχος της Ελεγκτικής Υπηρεσίας τον Απρίλιο του ίδιου έτους αποκάλυψε ότι, σε συγκεκριμένα τεμάχια, όπου υποτίθεται ότι είχαν εφαρμοστεί διατάγματα κατεδάφισης, εξακολουθούσαν να υπάρχουν αυθαίρετα και μη εγγεγραμμένα κτίσματα.

Η ΕΔ Πάφου, όταν ρωτήθηκε εκ νέου, παρέπεμψε την Υπηρεσία στον Δήμο Πέγειας, ο οποίος είχε δώσει τις αρχικές πληροφορίες. Τον Ιούνιο του 2024 ζητήθηκε από τον Δήμο να πραγματοποιήσει νέα αυτοψία για επιβεβαίωση της κατάστασης, χωρίς όμως άμεσα αποτελέσματα.

Τον Μάρτιο του 2025, ο Δήμος Ακάμα -που εν τω μεταξύ είχε καταστεί αρμόδιος- ενημέρωσε την Ελεγκτική Υπηρεσία ότι καταβάλλει προσπάθειες για την απομάκρυνση των παράνομων κατασκευών είτε μέσω εξωδίκων είτε με άλλα διαθέσιμα μέσα.

Παράλληλα, νέα υπόθεση παράνομης οικοδομής εντοπίστηκε και στην κοινότητα Ίνειας. Το Επαρχιακό Δικαστήριο Πάφου, τον Φεβρουάριο του 2025, επικύρωσε Διάταγμα κατεδάφισης που είχε εκδοθεί έναν μήνα νωρίτερα, δίνοντας διορία δύο μηνών για συμμόρφωση, εκτός αν στο μεταξύ εκδοθεί σχετική άδεια.

Η Ελεγκτική Υπηρεσία επισημαίνει τις σοβαρές καθυστερήσεις και την ανεπαρκή εφαρμογή των μέτρων προστασίας στις περιοχές Natura 2000, αναδεικνύοντας την ανάγκη για πιο αυστηρή εποπτεία και άμεση λήψη αποφασιστικών ενεργειών από τις αρμόδιες Αρχές.

Παρανομίες σε αναπτύξεις ΠΕΠ στον Δήμο Σωτήρας

Σοβαρές παρατυπίες σε τουριστικές αναπτύξεις εταιρειών συμφερόντων πολιτικά εκτεθειμένου προσώπου (ΠΕΠ) στον Δήμο Σωτήρας, εντός ή πλησίον περιοχών Natura 2000, καταγράφει η Ελεγκτική Υπηρεσία.

Η έκθεση εντοπίζει δύο βασικά ζητήματα: παραβίαση όρων πολεοδομικής άδειας σε μεικτή τουριστική ανάπτυξη και ανέγερση παραθεριστικών κατοικιών χωρίς τις απαιτούμενες άδειες.

Κατασκευές επιπλέον ορόφων και παρεμβάσεις για νομιμοποίηση

Η εταιρεία φέρεται να κατασκεύασε επιπλέον ορόφους χωρίς έγκριση, με την Πολεοδομική Αρχή να απορρίπτει σχετικό αίτημα νομιμοποίησης. Παρά την αρχική απόρριψη και την επιβολή προστίμου, οι αιτητές προσέφυγαν στα δικαστήρια και κατέθεσαν νέα αίτηση κατά παρέκκλιση των όρων του Τοπικού Σχεδίου.

Το Υπουργικό Συμβούλιο χορήγησε προσωρινή άδεια κατά παρέκκλιση, προκαλώντας την έντονη αντίδραση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η οποία τόνισε ότι κάτι τέτοιο αντίκειται στους δεσμευτικούς όρους της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης. Τελικά, η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ανακλήθηκε το 2023, καθώς κρίθηκε ότι δεν μπορούσε να υπερισχύσει του κοινοτικού δικαίου.

Ωστόσο, το Διοικητικό Δικαστήριο, τον Ιανουάριο του 2025, ακύρωσε τις απορριπτικές αποφάσεις της Πολεοδομικής Αρχής, επισημαίνοντας ελλιπή αξιολόγηση των αιτήσεων για εκ των υστέρων νομιμοποίηση.

Κατοικίες χωρίς άδειες και πιθανές ποινικές ευθύνες

Η Ελεγκτική Υπηρεσία διαπίστωσε ότι η ίδια εταιρεία ανήγειρε παραθεριστικές οικίες χωρίς όλες τις προβλεπόμενες άδειες, γεγονός που έθεσε υπόψη του Γενικού Εισαγγελέα ήδη από το 2021. Η υπόθεση διαβιβάστηκε για διερεύνηση στην Αστυνομία, ενώ σύμφωνα με ενημέρωση του Απριλίου 2025, αναμένεται η αποστολή του φακέλου στη Νομική Υπηρεσία.

Παράλληλα, ζητήθηκε από τον Δήμο Σωτήρας να καταγγείλει τον επιβλέποντα μηχανικό στο ΕΤΕΚ και στο Συμβούλιο Εγγραφής Εργοληπτών, κάτι που έγινε τον Ιούλιο του 2021.

Η Έκθεση αναδεικνύει προβληματικά σημεία στη λειτουργία των τοπικών και πολεοδομικών Αρχών, καθώς και την ανάγκη για αυστηρότερη εποπτεία, ιδίως σε αναπτύξεις με περιβαλλοντική και πολεοδομική σημασία.

Σοβαρές παρατυπίες στη διαχείριση εσόδων και δαπανών από το ΤΑΥ

Εκτεταμένες αδυναμίες και παραλείψεις στη διαχείριση των οικονομικών του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ) εντόπισε η Ελεγκτική Υπηρεσία, εγείροντας ερωτήματα για τη συμμόρφωση του ΤΑΥ με τις Δημοσιονομικές και Λογιστικές Οδηγίες.

Μεταξύ άλλων, παρατηρήθηκε καθυστερημένη επιστροφή ή μη επιστροφή βιβλίων είσπραξης από λειτουργούς, κάποιοι εκ των οποίων έχουν απαλλαγεί από τα καθήκοντά τους, ενώ διαπιστώθηκε ελλιπής καταγραφή και φύλαξη των μητρώων. Σε αρκετές περιπτώσεις, χρησιμοποιημένα έντυπα δεν είχαν καταστραφεί, παρά την πάροδο του προβλεπόμενου χρόνου διατήρησης.

Από έλεγχο αποδείξεων ύψους €9,36 εκατ., διαπιστώθηκε πως το μηχανογραφημένο σύστημα τιμολόγησης νερού εμφάνιζε λανθασμένες (μηδενικές) ενδείξεις υδρομέτρων. Παράλληλα, σημειώθηκαν σοβαρές παραλείψεις στις πληρωμές, όπως ελλιπή παραστατικά, καθυστερήσεις και μη σφράγιση εγγράφων, σε δαπάνες ύψους €2,04 εκατ.

Σύμφωνα με την έκθεση, δεν κατέστη δυνατή η επιβεβαίωση της ορθότητας των πληρωμών του ΤΑΥ προς Συμβούλια Αποχετεύσεων σε πέντε επαρχίες, λόγω απουσίας τεκμηρίωσης ή διαφωνιών. Αντίστοιχες διαφωνίες καταγράφονται και με τους αναδόχους μονάδων αφαλάτωσης, με τον κίνδυνο να προκύψουν στο μέλλον σημαντικές οφειλές, καθώς το ΤΑΥ παραποιεί τιμολόγια ώστε να ταιριάζουν με τις δικές του εκτιμήσεις – μια ενέργεια που χαρακτηρίζεται ως παράνομη.

Επιπλέον, αναφέρεται οικονομική διαφορά ύψους €1,01 εκατ. για τη μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων Λεμεσού, η οποία αναμένεται να διευθετηθεί δικαστικά.

Η Υπηρεσία καυτηριάζει επίσης τη χρήση πιστώσεων άλλων κονδυλίων για πληρωμές, γεγονός που καταστρατηγεί τις βασικές αρχές κατάρτισης προϋπολογισμού. Παράλληλα, διαπιστώνονται εκκρεμότητες και αδιευκρίνιστα υπόλοιπα σε λογαριασμούς καταθέσεων και προκαταβολών, καθώς και έλλειμμα €207.492 στον λογαριασμό ΦΠΑ.

Τέλος, κριτική ασκείται και για την χωρίς διαγωνισμό ανανέωση συμφωνίας εκμετάλλευσης καντίνας, με διαδοχικές μειώσεις του ενοικίου, κατά παράβαση των προβλεπόμενων διαδικασιών.

«Είναι θέματα που χρονίζουν»

Το Υπουργείο Γεωργίας εξέδωσε απάντηση αναφέροντας ότι οι περισσότερες από τις παρατηρήσεις αφορούν θέματα που χρονίζουν και ήδη γίνονται οι δέουσες ενέργειες για επιβολή της κείμενης νομοθεσίας.

Με αφορμή την πρόσφατη δημοσίευση της Ειδικής Έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, το Υπουργείο δηλώνει ότι λαμβάνει υπόψη τις συστάσεις και παρατηρήσεις που καταγράφονται σε αυτήν, και διαβεβαιώνει ότι λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα συμμόρφωσης και αποκατάστασης της νομιμότητας.

Σημειώνει, ωστόσο, ότι πλείστες των παρατηρήσεων της Έκθεσης αφορούν στην εφαρμογή αποφάσεων είτε της περιβαλλοντικής είτε άλλων Αρχών, για θέματα που χρονίζουν, σημειώνοντας πως ήδη γίνονται οι δέουσες ενέργειες προς εφαρμογή και επιβολή της κείμενης νομοθεσίας, σε συνεργασία με άλλες συναρμόδιες Αρχές.

Σε ό,τι αφορά τα θέματα εφαρμογής του ευρωπαϊκού κεκτημένου, το ΥΓΑΑΠ σημειώνει ότι καταβάλλει κάθε προσπάθεια για την πλήρη συμμόρφωση, χωρίς καθυστέρηση, με τις υποχρεώσεις της Οδηγίας των Οικοτόπων, περιλαμβανομένης της έκδοσης των Διαταγμάτων Προστασίας, τα οποία αφορούν κυρίως τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης. Προς τον σκοπό αυτό, αναφέρει ότι έχει προταθεί διαφορετική προσέγγιση μέσω της απόδοσης νομικής ισχύος στα υφιστάμενα Διαχειριστικά Σχέδια για επιτάχυνση των διαδικασιών και αποφυγή περαιτέρω καθυστερήσεων.

Πέραν των ευρωπαϊκών υποχρεώσεων, θέτοντας ως βασική προτεραιότητα την πρόληψη πυρκαγιών σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις και ιδιαίτερα σε εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, το Τμήμα Περιβάλλοντος εφαρμόζει εκστρατεία ελέγχου και επιβολής της νομοθεσίας σε όλες τις εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου, αναφέρει το Υπουργείο στην ανακοίνωσή του.

Τέλος, το ΥΓΑΑΠ διαβεβαιώνει για τη βελτίωση των μηχανισμών παρακολούθησης και ελέγχου, επιδιώκοντας υποδομές και λειτουργίες που υπηρετούν τον πολίτη, το περιβάλλον και την κοινωνία πάντα στο πλαίσιο της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης, όπως επισημαίνει.