Οι επιδιώξεις Νετανιάχου με το σχέδιο κατάληψης της Γάζας και στο βάθος οι εποικισμοί

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ισραήλ επιβεβαίωσε την ειλημμένη απόφαση του Βενιαμίν Νετανιάχου για πλήρη στρατιωτικό έλεγχο της Γάζας. Πρόκειται για μια κίνηση που πηγαίνει κόντρα στις εντεινόμενες διεθνείς πιέσεις για τερματισμό των επιχειρήσεων, ενώ συναντά και σοβαρές ενστάσεις στο εσωτερικό του Ισραήλ. Ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ, πάντως, επιχείρησε να καθησυχάσει τις διεθνείς ανησυχίες, ισχυριζόμενος ότι το Ισραήλ δεν σκοπεύει να διατηρήσει τον έλεγχο της Γάζας. Όπως ανέφερε, η διοίκηση της περιοχής θα περάσει «σε αραβικές δυνάμεις που θα την διαχειριστούν σωστά», ενώ το Ισραήλ θα διατηρήσει μόνο έναν «αμυντικό δακτύλιο ασφαλείας» περιμετρικά του παλαιστινιακού θύλακα. Ωστόσο, το στρατιωτικό σχέδιο έρχεται στον απόηχο μιας μακράς πολεμικής επιχείρησης, η οποία δεν κατάφερε να επιτύχει τους βασικούς στόχους που είχε θέσει η ισραηλινή κυβέρνηση. Την ίδια ώρα, το ενδεχόμενο πλήρους κατάληψης της Γάζας προκαλεί ήδη ανοιχτή δυσαρέσκεια τόσο εντός όσο και εκτός Ισραήλ. Σύμφωνα με ισραηλινά μέσα, ακόμη και ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων έχει εκφράσει επιφυλάξεις για την προοπτική αυτή, την οποία θεωρεί υψηλού ρίσκου και αβέβαιης έκβασης.

Το σχέδιο κατάληψης της Γάζας

Την πρόθεση του Ισραήλ ν’ αναλάβει πλήρη έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας ανακοίνωσε επίσημα ο Νετανιάχου, σε μία κίνηση που μοιάζει ν’ αδιαφορεί παντελώς για τις διεθνείς εκκλήσεις τερματισμού του πολέμου, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει σοβαρές αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας του.

Σε συνέντευξή του στο Fox News, ο Νετανιάχου υποστήριξε ότι το Ισραήλ δεν σκοπεύει να παραμείνει μόνιμα στη Γάζα, αλλά να παραδώσει τη διοίκηση της περιοχής σε «αραβικές δυνάμεις που θα την κυβερνήσουν σωστά, χωρίς να μας απειλούν και προσφέροντας στους Παλαιστινίους μια καλή ζωή». Επισήμανε, ωστόσο, ότι το Ισραήλ θα διατηρήσει «περίμετρο ασφαλείας» γύρω από τον παλαιστινιακό θύλακα. Η ανακοίνωση αυτή έρχεται ύστερα από μια μακρόχρονη στρατιωτική επιχείρηση, η οποία ομολογουμένως δεν κατάφερε να πετύχει τους δύο βασικούς στόχους του Ισραήλ, αφού ούτε έχουν απελευθερωθεί οι όμηροι αλλά ούτε και έχει διαλυθεί η Χαμάς.

Αν και ο Νετανιάχου δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες, Ισραηλινοί αναλυτές με γνώση του σχεδίου αναφέρουν ότι αυτό προβλέπει αρχικά την απομάκρυνση εκατοντάδων χιλιάδων αμάχων από την πόλη της Γάζας, ώστε να δημιουργηθεί υποδομή διανομής ανθρωπιστικής βοήθειας, νέοι χώροι στέγασης και υγειονομικές υπηρεσίες. Στη συνέχεια, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις θα μεταφερθούν στο κεντρικό τμήμα της Γάζας, όπου ο στρατός έχει περιορισμένη παρουσία μέχρι σήμερα. Ουσιαστικά, το σχέδιο αυτό σηματοδοτεί τη μαζική μετακίνηση του άμαχου πληθυσμού από ολόκληρη τη Γάζα.

Ειδικοί εξηγούν ότι στόχος του Ισραήλ είναι με τη νέα αυτή πίεση να οδηγήσει τη Χαμάς πίσω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, εκτιμώντας ότι η επιχείρηση μπορεί να διακοπεί σε οποιαδήποτε φάση, αν υπάρξει προοπτική συμφωνίας. Από την άλλη, η Χαμάς προειδοποίησε ότι κάθε απόπειρα κατάληψης της Γάζας «θα έχει βαρύ και αιματηρό τίμημα για τις δυνάμεις κατοχής», καλώντας τη διεθνή κοινότητα να επέμβει άμεσα.

Οι νέοι σχεδιασμοί του Ισραήλ έχουν προκαλέσει κατακραυγή διεθνώς. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ανακοινώσει πως τον Σεπτέμβριο θα αναγνωρίσουν παλαιστινιακό κράτος, ενώ 28 χώρες, ανάμεσά τους Ιταλία, Καναδάς, Αυστρία, Ισπανία, Ολλανδία, Ιαπωνία, Ελλάδα και Βέλγιο, ζήτησαν τερματισμό του πολέμου. Εντός Ισραήλ, επικριτές της κυβέρνησης προειδοποιούν ότι η πλήρης κατάληψη της Γάζας θα έχει τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές, τόσο Παλαιστινίων όσο και Ισραηλινών στρατιωτών, και θα απομονώσει περαιτέρω τη χώρα διεθνώς. Πολλοί ζητούν κατάπαυση του πυρός και άμεση επιστροφή των ομήρων.

Οι πρακτικές δυσκολίες

Αρχικά, παραμένει ασαφές σε ποιαν Αρχή σκοπεύει το Ισραήλ να μεταβιβάσει τελικά τη διοίκηση της Γάζας, αφού από το σχέδιο αποκλείεται η Παλαιστινιακή Αρχή. Νομικοί επισημαίνουν ότι, αν προχωρήσει σε πλήρη κατάληψη, το Ισραήλ θα είναι υποχρεωμένο να καλύψει βασικές ανάγκες του πληθυσμού, όπως τροφή, νερό, ρεύμα και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Μια τέτοια δέσμευση εκτιμάται πως θα κοστίσει περίπου 10 δισ. δολάρια τον χρόνο, δηλαδή το 2% του ΑΕΠ της χώρας.

Ακόμη και εντός των ενόπλων δυνάμεων υπάρχουν αντιρρήσεις. Ο αρχηγός του στρατού Εγιάλ Ζαμίρ έχει ταχθεί κατά μιας γενικευμένης κατοχής, προειδοποιώντας για ενδεχόμενες παγίδες της Χαμάς και για εξάντληση των στρατιωτών. Ο πρώην υπουργός Άμυνας, Γιοάβ Γκάλαντ, είχε επίσης προειδοποιήσει, πριν αποπεμφθεί από τον Νετανιάχου το 2024.

Την ίδια ώρα, περισσότεροι από 600 πρώην ανώτατοι αξιωματούχοι της ισραηλινής ασφάλειας υπέγραψαν ανοικτή επιστολή με αποδέκτη τον Αμερικανό Πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, καλώντας τον ν’ αξιοποιήσει την επιρροή του για να συμβάλει στον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα.

Η επιστολή δόθηκε στη δημοσιότητα από την ομάδα Commanders for Israel’s Security (CIS), η οποία σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter) τόνισε: «Κατά την επαγγελματική μας κρίση, η Χαμάς δεν αποτελεί πλέον στρατηγική απειλή για το Ισραήλ». Μιλώντας στο BBC, ο Άμι Αγιολόν -πρώην επικεφαλής της εσωτερικής υπηρεσίας πληροφοριών Σιν Μπετ και ένας εκ των υπογραφόντων την επιστολή- εξήγησε ότι «από στρατιωτική σκοπιά, η Χαμάς έχει ολοκληρωτικά καταστραφεί. Ωστόσο, σε ιδεολογικό επίπεδο, αποκτά όλο και μεγαλύτερη δύναμη, τόσο στους Παλαιστινίους όσο και στον αραβικό δρόμο και στον μουσουλμανικό κόσμο γενικότερα».

Θεωρούν ότι η επιχειρησιακή στήριξη της στρατιωτικής ηγεσίας στο σχέδιο του Νετανιάχου θεωρείται εξαιρετικά εύθραυστη. Όπως σημείωσε ο συνταγματάρχης Κρούμριχ, «η ηγεσία του στρατού πρέπει να «υιοθετήσει» την επιχείρηση. Αν αποτύχει, εκείνη θα χρεωθεί την αποτυχία. Πρέπει να πείσουν τους στρατιώτες τους ότι αξίζει το κόστος, ιδίως μακροπρόθεσμα, καθώς ενδέχεται να μιλάμε για έναν πόλεμο που θα διαρκέσει χρόνια».

Κυβερνητικοί αξιωματούχοι που υποστηρίζουν το σχέδιο παραδέχονται ότι είναι επικίνδυνο, αλλά ισχυρίζονται ότι αποτελεί μονόδρομο, καθώς η Χαμάς αρνείται να αποστρατευτεί και ενδέχεται να ανασυνταχθεί για νέα επίθεση. Θεωρούν επίσης ότι οι όμηροι ίσως να πεθάνουν, ούτως ή άλλως, αν δεν αναληφθεί άμεσα δράση.

Νέος εποικισμός;

Η πλειοψηφία των Ισραηλινών επιθυμούν το τέλος του πολέμου και την ασφαλή επιστροφή των ομήρων που παραμένουν ζωντανοί στη Γάζα. Την ίδια ώρα, όμως, ένα όχι αμελητέο τμήμα της κοινωνίας προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο να γίνει πραγματικότητα το όνειρό του, που δεν είναι άλλο από την επανεγκατάσταση Ισραηλινών εποίκων στη Λωρίδα της Γάζας. Αν και οι προθέσεις του Πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου ενδέχεται να διαφέρουν από εκείνες των υποψήφιων εποίκων, οι συνέπειες στο πεδίο μπορεί τελικά να συγκλίνουν.

Το φαινόμενο δεν είναι νέο. Η ιστορία της εποικιστικής πολιτικής του Ισραήλ δείχνει ότι, υπό το πρόσχημα της ασφάλειας, διαδοχικές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν τη στρατιωτική ισχύ για να ασκήσουν έλεγχο στον παλαιστινιακό πληθυσμό. Μετά από στρατιωτικές κατακτήσεις, εμφανίζονταν οι πρώτοι εποικιστικοί πυρήνες. Σταδιακά, με την έλευση περισσότερων οικογενειών, είτε λόγω ιδεολογίας είτε λόγω οικονομικών κινήτρων, θρησκευτικής πίστης ή απλώς αναζήτησης καλύτερης ζωής, οι πρόχειρες βάσεις μετατρέπονταν σε μόνιμους οικισμούς.

Από την έναρξη της στρατιωτικής επίθεσης κατά της Γάζας, οργανώσεις εποίκων άρχισαν να ζητούν εκ νέου την εποικιστική αξιοποίηση της περιοχής. Δεν πρόκειται μόνο για τις οικογένειες που απομακρύνθηκαν με την αποχώρηση του Ισραήλ το 2005, αλλά για νέες ομάδες με ακόμη πιο ακραία ιδεολογικά κίνητρα. Μεταξύ αυτών, η οργάνωση Nachala, γνωστή για τον ρόλο της στην επέκταση των εβραϊκών εποικισμών στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα.

Στις 30 Ιουλίου, η φιλελεύθερη εφημερίδα Haaretz αποκάλυψε ότι η Nachala διοργάνωσε μαζική πορεία χιλιάδων Ισραηλινών στα σύνορα με τη Γάζα, ζητώντας την εγκατάσταση εποίκων σε περιοχές του βόρειου τμήματος της Γάζας που ελέγχονται σήμερα από τις ισραηλινές δυνάμεις. Σύμφωνα με το ίδιο ρεπορτάζ, υπάρχουν ήδη καταρτισμένα επιχειρησιακά σχέδια και πάνω από 1.000 οικογένειες έχουν δηλώσει συμμετοχή για την ίδρυση νέας εβραϊκής κοινότητας στην περιοχή.

Μέχρι στιγμής, δεν είναι σαφές αν ο Νετανιάχου θα προχωρήσει σε πλήρη στρατιωτική κατοχή της Γάζας, ούτε αν σκοπεύει να επιτρέψει την επανεγκατάσταση εποίκων. Ωστόσο, η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι τέτοια σενάρια δεν μπορούν ν’ αποκλειστούν.