Δρ Αvδριανή Οδυσσέως: Τα Ψηφιακά Δίδυμα συνιστούν την επιτομή της τεχνητής νοημοσύνης στην Ιατρική

Με αφορμή το «1ο Διεθνές Συμπόσιο για τα Ψηφιακά Δίδυμα στην Υγεία», που θα πραγματοποιηθεί στις 16 - 17 Μαΐου στην Αγία Νάπα, η «Σ» επικοινώνησε με τη Διευθύντρια Έρευνας στον Οργανισμό Έρευνας και Ανάπτυξης EPOS-Iasis - Εμπειρογνώμονα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας, Δρα Ανδριανή Οδυσσέως, για να μας εξηγήσει τη συμβολή αυτής της δράσης στη διαμόρφωση στρατηγικής σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμών, αλλά κυρίως για το τι μπορούμε να περιμένουμε στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων για βιώσιμα συστήματα υγείας, με έμφαση τις νεοπλασίες και τις χρόνιες παθήσεις.

Τι είναι τα Ψηφιακά Δίδυμα και πώς προκύπτει το 1ο Διεθνές Συνέδριο για τη χρήση τους στην Υγεία να φιλοξενείται στην Κύπρο;

Τα Ψηφιακά Δίδυμα συνιστούν την επιτομή της Τεχνητής Νοημοσύνης και των Ψηφιακών Τεχνολογιών στις Βιο-ιατρικές επιστήμες. Ένα Ανθρώπινο Ψηφιακό Δίδυμο είναι υπολογιστική και ψηφιακή αποτύπωση βιο-φυσιολογικών προτύπων με διαβαθμισμένη πολυπλοκότητα και επίπεδα ανταπόκρισης σε ερεθίσματα. Εύκολα μπορεί κανείς ν’ αντιληφθεί πως τα Ψηφιακά Δίδυμα υπόσχονται μια επανάσταση, ενισχύοντας δεδομένα σε μια πληθώρα από προηγμένες απεικονιστικές εφαρμογές, πολυδύναμους βιοαισθητήρες και περιβαλλοντική έκθεση, συλλέγοντας πληροφορίες για την ανάπτυξη μιας συγκεκριμένης πάθησης, διαχρονικά και σε πολλαπλές κλίμακες. Εξατομικευμένα Ανθρώπινα Ψηφιακά Δίδυμα θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόβλεψη, πρόληψη και έγκαιρη θεραπεία, στα πολύ αρχικά μοριακά στάδια της κάθε νόσου.

Με στόχο, λοιπόν, την υλοποίηση ενός οράματος για αναδιαμόρφωση των συστημάτων Υγείας και με πραγματική δέσμευση για όφελος όλων των τομέων της κοινωνίας, το δίκτυο συνεργασίας αναδυομένων τεχνολογιών με προδραστική εφαρμογή, DigiPredict FETProactive, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας και στο οποίο συμμετέχουμε, φιλοξενεί στην Κύπρο στις 16-17 Μαΐου 2024, το 1ο Διεθνές Συμπόσιο για Ψηφιακά Δίδυμα στην Υγεία.

Σε τι ακριβώς στοχεύει το βιωματικό εργαστήρι με τίτλο "The Transformational Potential of Digital Twins for Healthcare: Inclusive Policy Creation and Implementation", το απόγευμα της 16ης Μαΐου; Πώς αναδιαμορφώνεται συνολικά το σύστημα Υγείας; Πώς εννοείτε την περιεκτική πολιτική;

Κατ’ αρχήν θα ήθελα να τονίσω πως θα ανακοινωθούν αποτελέσματα έρευνας και καινοτομίας καλύπτοντας βασικούς τεχνολογικούς πυλώνες όπως Τεχνητή Νοημοσύνη, Επιστήμη Δεδομένων, Ψηφιακές Τεχνολογίες και Κυβερνοασφάλεια, Μικρο-Νανο-Βιοτεχνολογία, Αισθητήρες και Απεικονιστική και τις Κλινικές τους εφαρμογές, πρωτοτυποποίηση και διαδραστικότητα. Προσδίδουμε ιδιαιτερότητα στην επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων προσφέροντας βήμα για να πραγματοποιηθεί μια στοχευμένη συζήτηση με συμμετοχή αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στόχος είναι η μακροπρόθεσμη αναδιαμόρφωση της στρατηγικής και του Οδικού Χάρτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάπτυξη Ανθρώπινων ΨΔ σε ένα καθοριστικό σταυροδρόμι. Ενώ βιώνουμε μια κοσμογονία στην Ιατρική, την Πληροφορική και την Τεχνητή Νοημοσύνη, οι διάφορες πρωτοβουλίες και δράσεις σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμών παραμένουν οδυνηρά κατακερματισμένες και αλληλοεπικαλυπτόμενες. Το πρότυπο που εφαρμόζεται παραμένει «αντιδραστικό», καθιστώντας τα Συστήματα Υγείας μη βιώσιμα. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Ενδεικτικά, 80% του προϋπολογισμού για την Υγεία στην ΕΕ, που ξεπερνά τα 700 δις, αναλώνεται για χρόνιες παθήσεις, ενώ οι δαπάνες θα ξεπεράσουν το 10% του εγχώριου προϊόντος, με 2% απώλειες λόγω απουσίας από την εργασία. «Προδραστική» κλινική πράξη δεν είναι τίποτα άλλο από την εφαρμογή της προβλεψιμότητας που παρέχουν τα Ψηφιακά Δίδυμα. Αυτό συνεπάγεται εξάλειψη αχρείαστων παρεμβάσεων, έγκαιρη εφαρμογή των ενδεικνυόμενων όπου χρειάζονται, με σημαντικό αντίκτυπο στην επιβίωση, την ποιότητα ζωής και τη Διεθνή Οικονομία. Περιεκτική πολιτική δεν είναι παρά ο συμψηφισμός όλων αυτών των πυλώνων και παραμέτρων με έκδηλη αναδιαμορφωτική ικανότητα των ΨΔ στην παροχή Υπηρεσιών Υγείας και η μετατόπιση παραδείγματος.

Ποιες προϋποθέσεις υπάρχουν σε σχέση με το τεχνολογικό υπόβαθρο; Και ποιες είναι οι ηθικο-κοινωνικές προεκτάσεις σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο;

Η παράλληλη και συνεργιστική ανάπτυξη των επιμέρους τεχνολογιών που συνενώνουν τον φυσικό με τον ψηφιακό κόσμο είναι ιδιαίτερα σημαντική. Στην πράξη έχουμε τον συγκερασμό του «φυσικού διδύμου», που είναι συστήματα οργανιδίων, πειραματοζώων και τέλος των ιδίων των ασθενών σε πολλαπλές κλίμακες, μαζί με το «ψηφιακό» δίδυμο που είναι οι προσομοιώσεις και οι αλγόριθμοι πρόβλεψης. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συνέργεια επιστημόνων και φορέων απ’ όλα αυτά τα πεδία. Αν και ένας εθνικός σχεδιασμός για την ανάπτυξη και αποδοχή των Ψηφιακών Διδύμων απουσιάζει εμφαντικά από την Κύπρο, μέσα από μια πολύ πρόσφατη προσπάθεια για οικοδόμηση Κόμβου Αριστείας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη πετύχαμε να ενώσουμε δυνάμεις με τα Κέντρα Αριστείας ΚΟΙΟΣ και CYENS και το Ινστιτούτο Κύπρου με συνοδοιπόρους τον ΠΑΣΥΚΑΦ και τον ΟΑΥ. Ιδιαίτερα θέλω να σταθώ στον τελευταίο, επειδή ακριβώς η προδραστικότητα τού εγχειρήματος έγκειται ακριβώς στην εμπλοκή των συστημάτων Υγείας εξ υπαρχής για προετοιμασία της κλινικής ενσωμάτωσης.

Μια τεχνολογική και ιατρική επανάσταση αυτής της εμβέλειας προφανώς και αναδεικνύει την ανάγκη για αναθεώρηση και επικαιροποίηση κανονισμών και προτύπων από τις Εθνικές και Ευρωπαϊκές Ρυθμιστικές Αρχές. Η ηθική θωράκιση των ασθενών αλλά και της κοινωνίας ευρύτερα μέσα από αξιόπιστα εργαλεία είναι εκ των ων ουκ άνευ. Γι’ αυτό και η συμμετοχή των ασθενών και της κοινωνίας των πολιτών είναι απαραίτητη. Ο καθένας μας θέλει να αισθάνεται πως οι αρχές για αξιόπιστη και υπεύθυνη Τεχνητή Νοημοσύνη και ο σεβασμός του Θείου δώρου που αποκαλούμε αυτεξούσιο δεν παραβιάζονται κατ’ ελάχιστον. Αντιμετωπίζουμε μια πολυδιάστατη πρόκληση για αναδιαμόρφωση της στρατηγικής μας και τον πολιτικό σχεδιασμό για εφαρμογή των τεχνολογικών αυτών προκλήσεων.

Πόσο έτοιμη είναι η Κύπρος να υποδεχθεί και να εντάξει τα ΨΔ στο σύστημα υγείας; Ποια η συμμετοχή μας ως κράτους στη διαμόρφωση των περιεκτικών πολιτικών;

Η Κύπρος μας διαθέτει σημαντικές μονάδες που αναπτύσσουν με επιτυχίες διεθνούς εμβέλειας τις επιμέρους τεχνολογίες των ΨΔ. Συνένωση όμως αυτών των επιμέρους μονάδων σε ένα δομημένο δίκτυο με κοινούς στόχους και προοπτική σε βάθος χρόνου, έχει επιτευχθεί σε κάποιο βαθμό μέσα από την προσπάθεια για τον Κόμβο Αριστείας, η οποία όμως δεν συνιστά αυτήν τη στιγμή παρά μόνο μια ερευνητική πρόταση. Επιμένω να υπογραμμίζω τη συμμετοχή του ΟΑΥ ως ισότιμου φορέα. Επιβάλλεται να διατηρηθεί αυτή η δυναμική. Αυτό επιβάλλει όπως η Κυπριακή Δημοκρατία αξιοποιήσει τη συσσωρευμένη μας εμπειρία και μας δώσει τη δυνατότητα να αναπτύξουμε τον δικό μας παράλληλο οδικό χάρτη με πρώτιστο στόχο την ανάπτυξη υποδομών, κυρίως θεσμικών. Εμείς συμβάλλουμε και στη διαμόρφωση ενός ενιαίου και περιεκτικού ευρωπαϊκού οδικού χάρτη, που να καλύπτει εξελικτικά την ανάπτυξη ενιαίου οικοσυστήματος, τεχνολογικών προτύπων, κλινικών δοκιμών, ρυθμιστικής κάλυψης και βιομηχανικής ανάπτυξης. Μπορούμε και οφείλουμε να είμαστε Προμηθείς και όχι Επιμηθείς. Τολμούμε και κάνουμε το πρώτο, καθοριστικό βήμα.