Η «επιστροφή» Σερ Χιου Φουτ και η παραίτηση Ρολάνδη

Νέα έγγραφα του Φόρεϊν Όφις για το 1983
Πρόταση για διεξαγωγή διπλών δημοψηφισμάτων όσον αφορά τη λύση από τον Κύπριο επιχειρηματία Χρ. Οικονομίδη και προώθηση της δικοινοτικής «ιδεολογίας» από τους Άγγλους
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ σημαντικά στοιχεία αποκαλύπτονται για την καταστροφή των εκκλησιών μας στα κατεχόμενα
ΜΕΡΟΣ Ε’
Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος είναι ένας φάκελος αποκλειστικά για το θέμα της καταστροφής των εκκλησιών μας στα κατεχόμενα. Σ' αυτόν υπάρχει ένα υπόμνημα 5 σελίδων, που υπογράφουν ο Πέτρος Στυλιανού, το Ορθόδοξο Λογοτεχνικό Κέντρο, ο Πολιτιστικός Σύνδεσμος «Οι ρίζες», Έλληνες συγγραφείς, ο Παγκύπριος Πολιτιστικός Σύλλογος και άλλοι. Επίσης διατηρείται στον φάκελο και ένα αντίτυπο του βιβλίου του Πέτρου Στυλιανού «Μαύρη βίβλος - η Σύληση της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, Φόνοι στο Καπούτι, Έγγραφα ΠΕΕ».
Προφανώς το υπόμνημα με στοιχεία της τουρκικής βαρβαρότητας στάλθηκαν από τους συντάκτες του σε διάφορες προσωπικότητες του εξωτερικού, αν κρίνουμε από τις στερεότυπες απαντήσεις που αναγκάστηκε να στείλει το Φόρεϊν Όφις, μεταξύ άλλων, στους Άγγλους Επισκόπους του Chichester, Baths and Wells, Swansea and Brecon. Τις οποίες έκλεινε επικαλούμενο ότι «το θέμα θα βρει τη λύση του μεταξύ των δύο κοινοτήτων και τη λύση του Κυπριακού».
Αγνοούμενοι
Σε φάκελο για τους αγνοουμένους βρίσκουμε ένα βιβλίο που εξέδωσε το 1976 η Πανελλήνια Επιτροπή Αλληλεγγύης προς την Κύπρο, και το οποίο περιέχει επώνυμες μαρτυρίες τουρκικών βασανισμών και βαρβαροτήτων.
Στα σημειώματα του Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας στον φάκελο αυτό γίνεται και εισήγηση όπως το Υπουργείο δημιουργήσει και τμήμα για Ανθρώπινα Δικαιώματα (13.12.1983).
«Τα ελληνικά μας ένστικτα» έναντι δικοινοτικού πανεπιστημίου
Στις 26 Ιανουαρίου 1983 ο κ. Matthew Kidd της Βρετ. Υπ. Αρμοστείας στη Λευκωσία, ενημερώνοντας τον ανώτερό του κ. W.A. Harrison στο Φόρεϊν Όφις, για την εκφρασθείσα υποστήριξη από τον κ. Ντίνο Μιχαηλίδη (του ΔΗΚΟ) για δικοινοτικό πανεπιστήμιο, έγραψε και τα ακόλουθα: «It is a major step for them so to have subdued their Hellenistic instincts as to consider a bicommunal scheme» - «Είναι μεγάλο βήμα γι' αυτούς να καταπνίξουν τα ελληνικά τους ένστικτα, ούτως ώστε να υποστηρίξουν ένα δικοινοτικό σχέδιο».
Σημειώνεται ότι είχε προηγηθεί «προειδοποίηση» του Υπ. Αρμοστού προς τον Ντίνο Μιχαηλίδη ότι «αν η Κύπρος προχωρούσε στη δημιουργία πανεπιστημίου πριν να διαβουλευθεί με τους Τουρκοκυπρίους, ο Ντενκτάς σίγουρα θα αντιδρούσε αρνητικά».
Ο Σερ Χιου Φουτ ξανά στο έργο του
Ο τελευταίος διχοτόμος κυβερνήτης της Κύπρου σερ Χιου Φουτ (τον Σεπτέμβριο του 1974 είχε επανέλθει στο προσκήνιο ιδρύοντας την περιβόητη ομάδα «Φίλοι της Κύπρου»), επιστρέφοντας από επίσκεψη στην Κύπρο, συναντήθηκε με τη Βαρόνη Γιανγκ (υφυπουργό στο Φ.Ο.) και, ενόψει της επικείμενης συνάντηση τού Κύπριου Προέδρου Σπ. Κυπριανού στο Λονδίνο με τη Βρετανίδα Πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ, μεταξύ άλλων συμβούλευσε όπως: «Μη προσεγγίσουν τον Κυπριανού με την εντύπωση ότι επειδή είναι ο αναγνωρισμένος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, άρα είναι και αναπόφευκτα σωστός. Κάτι τέτοιο θα τον ενθαρρύνει να παραμείνει σταθερός στις θέσεις του. Η βρετανική Κυβέρνηση πρέπει να δείξει επιφυλάξεις για την προσέγγισή του και να του πει ότι πρέπει να υλοποιήσει τη συμφωνία υψηλού επιπέδου του 1979».
(Σημ. Η γράφουσα θυμάται ότι, όταν πέθανε ο λόρδος Κάραντον (σερ Χιου Φουτ), κάποιοι «παράγοντες» της ομογένειας τον έκλαψαν από καρδιάς, ως να έχασε η Κύπρος έναν μεγάλο φίλο και έτρεξαν να παρευρεθούν στην κηδεία του).
Κοινοτικά σεμινάρια
Ως μεγάλη επιτυχία εκτίμησε η Υπ. Αρμοστεία της Βρετανίας στη Λευκωσία το δικοινοτικό σεμινάριο που διοργάνωσε το 1983 με θέμα την Εγκληματολογία (Criminology) και σύστησε τη συνέχιση τέτοιων δικοινοτικών εκδηλώσεων.
Ελληνοκύπριος εισηγήθηκε στο Φ.Ο. διπλά δημοψηφίσματα
Τα νέα αποδεσμευμένα βρετανικά έγγραφα μάς φανερώνουν, επίσης, ότι ο Ελληνοκύπριος επιχειρηματίας Χριστοφής Οικονομίδης (πατέρας του μ. Φαίδωνα Οικονομίδη, Υπ. Οικονομικών επί προεδρίας Γλ. Κληρίδη), το 1983 εισηγήθηκε στο Φόρεϊν Όφις όπως θέσουν την όποια λύση σε δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα στις δύο κοινότητες.
Ο κ. Οικονομίδης, ο οποίος ήταν γνωστός στο Φόρεϊν Όφις από παλαιότερες επικοινωνίες, πέρασε δύο φορές από το Φ.Ο. τον Σεπτέμβριο του 1983. Η πρώτη φορά ήταν στις 2 Σεπτεμβρίου, όταν είδε τον κ. W.A. Harrison στο Νότιο Τμήμα Ευρώπης και του έδωσε αντίγραφο μιας μελέτης του με τρεις εισηγήσεις για το εδαφικό πρόβλημα και τους εποίκους και η δεύτερη στις 8 Σεπτεμβρίου. Κατά τη δεύτερη επίσκεψη, ο κ. Harrison τού προσέφερε και μεσημεριανό και είχαν, έγραψε προς τον κ. Pattison της Βρετ. Υπ. Αρμοστείας στη Λευκωσία, μια γενικά ενδιαφέρουσα συνομιλία επί διαφόρων θεμάτων του κυπριακού προβλήματος και σημείωσε: «Εκείνο που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι μου εισηγήθηκε πως, αν η λύση του Κυπριακού θα πρέπει να γίνει αποδεκτή από αμφότερες τις κοινότητες, αυτή θα πρέπει να τεθεί σε ξεχωριστά δημοψηφίσματα.
Εδώ που τα λέμε, αυτό ίσως να έχει κάποια βάση. Ένα δημοψήφισμα θα σώσει τους ηγέτες (Ελληνοκύπριο και Τουρκοκύπριο) από του να έχουν να πάρουν δύσκολες αποφάσεις οι ίδιοι... Όμως, αναμφίβολα υπάρχουν και αρνητικά...».
Συμπληρωματικά:

1) Τα διπλά δημοψηφίσματα είχε υποσχεθεί στους Τούρκους ο Υπουργός Αποικιών με τη δήλωσή του της 19ης Δεκεμβρίου 1956 από τη Βουλή των Κοινοτήτων, κατόπιν μυστικής συμφωνίας με την τουρκική κυβέρνηση στις 16 Δεκεμβρίου 1956.
2) Ο κ. Οικονομίδης το 1977 είχε ετοιμάσει σχέδιο λύσης Δικοινοτικού και Διζωνικού Ομοσπονδιακού Συστήματος με χάρτη φέροντα ημερ. 21 Φεβρουαρίου 1977, αντίγραφο του οποίου έδωσε τόσο στον Πέρες Ντε Κουεγιάρ όσο και στους Βρετανούς.
«Ρητορική» και αντιφατική η επιστολή παραίτησης Ρολάνδη
Αποστέλλοντας την επιστολή Νίκου Ρολάνδη στο Φόρεϊν Όφις, ο Βρετανός ́Υπ. Αρμοστής στην Κύπρο W. A. Wilberforce τη χαρακτήρισε «ρητορική».
Διαβάζοντάς την δε ο κ. D. C. Wilson του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης, έγραψε προς τον ́Υπ. Αρμοστή ότι ακόμα δεν είχε καταλάβει ποιοι ήσαν οι λόγοι και οι επιπτώσεις της παραίτησής του.
«Τι προσπαθεί, αλήθεια, να αποδείξει; Υπονοεί ότι η πρωτοβουλία του Γ. Γραμματέα (παράγραφος 4) ευνουχίστηκε από τον Κυπριανού, όμως η Γραμματεία του ΟΗΕ αρνείται κατηγορηματικά κάτι τέτοιο. Και πάλιν, τι εννοεί με τη «νέα γραμμή που τελικά αναγκάστηκε ο Γ.Γ. να μου εξηγήσει;».
Άλλο σημείο Ρολάνδη (παράγραφος 3) λέγει ότι γνώριζε πως ο Κυπριανού δεν υποστήριζε τη διαπραγμάτευση στο πλαίσιο των δεικτών. Μα στη δήλωσή του της 19ης Σεπτεμβρίου, ο Κυπριανού είπε «δεχόμαστε την προσωπική προσπάθεια του Γ.Γ. και τη μέθοδο της προσέγγισής του...». «Μπορεί ο Κυπριανού να μη θέλει πραγματικές διαπραγματεύσεις, όμως η δήλωση από μόνη της δεν ταυτίζεται με τον ισχυρισμό Ρολάνδη....», έγραψε ο κ. Γουίλσον.
Από τον Ιανουάριο σκεφτόταν παραίτηση ο Ρολάνδης
Σε επιστολή του προς τον κ. Harrison του Φ.Ο., ημερ. 23 Φεβρουαρίου 1983, ο κ. Dain της Βρετ. Υπ. Αρμοστείας στη Λευκωσία τον ενημέρωσε πως, σύμφωνα με εμπιστευτική πληροφορία από τον κ. Keith Beavan, του πολιτικού γραφείου των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, ο Ρολάνδης στις 28 Ιανουαρίου 1983 είχε πει στον Γκόμπι ότι, αν δεν υπήρχε πρόοδος, είχε υπόψη του να παραιτηθεί.
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Δημοσιογράφος/ερευνήτρια