Η επίδραση του γονικού στυλ

Στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών
Σύμφωνα με την ταξινόμηση της Baumrind, οι γονείς κατατάσσονται σε τρία είδη στυλ, στο διαλεκτικό, το αυταρχικό και το παραχωρητικό
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ που απολαμβάνουν θετικών γονικών πρακτικών, και έχουν μια ισχυρή και ασφαλή σχέση με τους γονείς τους, έχουν συνολικά την καλύτερη ανάπτυξη
Ο ρόλος της οικογένειας ως κοινωνικοποιητικός μηχανισμός συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη του παιδιού. Στο πλαίσιο της οικογένειας και σε μια διαρκή σχέση με τους γονείς, τα παιδιά αποκτούν δεξιότητες, διαμορφώνουν μιαν αντίληψη του εαυτού τους και κατανοούν τον κοινωνικό κόσμο. Ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς αλληλεπιδρούν με τα παιδιά τους αποτελεί ισχυρό παράγοντα για την ανάπτυξή τους, τόσο στην παιδική όσο και στην ενήλική τους ζωή. Το ερώτημα, όμως, που τίθεται είναι πώς και με ποιον τρόπο οι γονείς επιδρούν και επηρεάζουν;
Το γονικό στυλ, δηλαδή το πλαίσιο συμπεριφορών και γενικότερα η στάση του γονέα απέναντι στο παιδί, η οποία περιλαμβάνει στρατηγικές ελέγχου, πειθαρχίας και χειρισμού, τις απαιτήσεις προς τα παιδιά και τη φροντίδα που τους παρέχουν, φαίνεται να αποτελεί καταλυτικό παράγοντα. Σύμφωνα με την ταξινόμηση της Baumrind, οι γονείς κατατάσσονται στα εξής τρία είδη γονικού στυλ: 1) διαλεκτικό, 2) αυταρχικό και 3) παραχωρητικό.
Διαλεκτικό
Χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα στις δύο διαστάσεις, δηλαδή στη διάσταση της απαιτητικότητας και στη διάσταση της φροντίδας. Με αυτό εξυπακούεται πως τα παιδιά κατανοούν και αντιλαμβάνονται τη συμπεριφορά των γονιών τους μέσα σε ένα πλαίσιο άσκησης ελέγχου προς αυτά, χωρίς όμως να γίνονται καταπιεστικοί ή απαγορευτικοί. Τα παιδιά βιώνουν το αίσθημα ότι έχουν τη στήριξη, τη σημασία, το ενδιαφέρον των γονιών τους, και πως εμπλέκονται και συμμετέχουν ενεργά στις αποφάσεις που τους αφορούν. Επίσης, τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι οι γονείς επικοινωνούν μαζί τους, τα αποδέχονται, τα ενθαρρύνουν να καταστούν αυτόνομα και ανεξάρτητα, τους δείχνουν εμπιστοσύνη και παρακολουθούν τη συμπεριφορά τους, παρεμβαίνοντας εκεί και όπου πρέπει.
Αυταρχικό
Χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό απαιτητικότητας, αλλά χαμηλό βαθμό φροντίδας. Σε αυτό το στυλ τα παιδιά αντιλαμβάνονται τους γονείς ως αυστηρούς, χωρίς επικοινωνία μαζί τους, με χαμηλό βαθμό σύνδεσης και έλλειψη εμπιστοσύνης προς αυτά. Οι αυταρχικοί γονείς θέτουν αυστηρό έλεγχο, επιτήρηση και προστασία προς τα παιδιά, με αποτέλεσμα να βιώνουν ψυχολογική ασφυξία και κατ’ επέκταση μείωση της αυτο-αξίας και αυτο-εικόνας τους.
Παραχωρητικό
Τα παιδιά που προέρχονται από γονείς με αυτό το στυλ, αξιολογούν τους γονείς τους χαλαρούς όσον αφορά τις απαιτήσεις τους για το τι μπορούν να καταφέρουν και τι όχι, δηλαδή δεν εξασκείται αποτελεσματικός έλεγχος στη συμπεριφορά τους. Παράλληλα, όμως, βιώνουν υψηλό βαθμό φροντίδας ως προς τις ανάγκες που εκφράζουν.
Η σημασία των θετικών πρακτικών
ΠΛΕΙΑΔΑ ερευνών εμπλέκει τα γονικά στυλ με συγκεκριμένες επιδράσεις. Οι επιδράσεις αυτές αφορούν όλους τους τομείς ανάπτυξης των παιδιών, δηλαδή γνωστικό, κοινωνικό, συναισθηματικό και ηθικό τομέα. Για παράδειγμα, έρευνες έχουν αναδείξει τη σημασία των θετικών πρακτικών (όπως είναι το διαλεκτικό στυλ) στη συναισθηματική ανάπτυξη. Η συνεπής αλληλεπίδραση και η παροχή συναισθηματικά θερμής οικογενειακής ατμόσφαιρας, σχετίστηκαν με την ποιότητα ζωής στα ίδια άτομα με το πέρας 25 ετών.

Αυτό καταδεικνύει τα μακροχρόνια οφέλη της αλληλεπίδρασης γονέα-παιδιού στη συναισθηματική ανάπτυξη και ικανοποίηση ζωής.
To γονικό στυλ φαίνεται να επηρεάζει μια σειρά από δείκτες ακαδημαϊκής επιτυχίας και ψυχοκοινωνικής προσαρμογής. Έρευνες έχουν δείξει με συνέπεια ότι τα παιδιά προερχόμενα από το διαλεκτικό γονικό στυλ τείνουν να έχουν καλύτερη σχολική επίδοση, λιγότερα προβλήματα προσαρμογής στο σχολείο, όπως επίσης καλύτερες ψυχοκοινωνικές δεξιότητες και χαμηλότερα επίπεδα ψυχολογικών προβλημάτων. Το γονικό στυλ που συσχετίζεται με τις χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις φαίνεται να είναι το αυταρχικό.
Γενικότερα, έχει παρατηρηθεί ότι προηγούμενες έρευνες δείχνουν ότι το γονικό στυλ είναι πιθανόν να αποτελεί παράγοντα πρόβλεψης της ανάπτυξης των παιδιών. Τα παιδιά που απολαμβάνουν θετικών γονικών πρακτικών και έχουν μια ισχυρή και ασφαλή σχέση με τους γονείς τους, έχουν συνολικά την καλύτερη ανάπτυξη.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚΟΥ
Ψυχολόγος
Καθηγητής Κλάδου Αισθητικής
KES COLLEGE