Άλλο ο κυβισμός και άλλο τα άλογα

Σε πρόσφατο ρεπορτάζ για την υπηρεσιακή λιμουζίνα ανώτατου διευθυντή ημικρατικού οργανισμού, αναφερόταν ότι «με βάση το συμβόλαιό του, δικαιούται υπηρεσιακό αυτοκίνητο αξίας μέχρι €77.000 και κυβισμού που να μην υπερβαίνει τα 26 άλογα». Λίγες μέρες πριν, σε τηλεοπτική εκπομπή, ανώτερος κρατικός αξιωματούχος, ενώ εξηγούσε τον τρόπο υπολογισμού των νέων αδειών κυκλοφορίας, ανέφερε, «αν για παράδειγμα ένα αυτοκίνητο έχει κυβισμό 25 άλογα...». Παλαιότερα δημοσιεύτηκαν ρεπορτάζ με αναφορές όπως «αυτοκίνητο 27 άλογα ντίζελ με ανάπτυξη 113 άλογα» και «διπλοκάμπινο 25 αλόγων με ανάπτυξη 80 άλογα». Όλες οι αναφορές αυτές είναι λανθασμένες. Πιστεύω ότι έγιναν καλόπιστα, στην προσπάθεια απλούστευσης του θέματος. Όμως προκαλούν μεγάλη σύγχυση.
Θα κάνω και εγώ μερικές καλόπιστες παρατηρήσεις-εισηγήσεις σχετικά με την ορολογία που χρησιμοποιείται για ενημέρωση του κοινού, ελπίζοντας ότι και με τη συνεργασία των δημοσιογράφων και όσων ασχολούνται με το θέμα, θα επικρατήσει και στην Κύπρο η χρήση της σωστής ορολογίας για τον κυβισμό και τα άλογα. Άλλωστε σήμερα, οι κατασκευαστές, εξαιτίας των αυστηρότερων περιβαλλοντικών κανονισμών που απαιτούν όλο και περισσότερα χιλιόμετρα με λιγότερα καύσιμα και λιγότερους ρύπους, εφαρμόζοντας νέες τεχνολογίες, μειώνουν σταθερά τον κυβισμό, χωρίς να μειώνονται τα άλογα. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που δεν πρέπει πλέον να χρησιμοποιείται στις προδιαγραφές ο κυβισμός για να καθοριστεί το μέγεθος των λιμουζινών (και άλλων οχημάτων).
Δεν υπάρχουν δύο ειδών άλογα. Υπάρχουν μόνο τα άλογα που αποδίδει η μηχανή του αυτοκινήτου όταν βρίσκεται εν λειτουργία. Μια σταματημένη μηχανή, άσχετα από τον κυβισμό της, είναι μηδενικών αλόγων. Τα άλογα αποδίδονται ανάλογα με τις στροφές της μηχανής. Χαμηλότερες στροφές, λιγότερα άλογα. Περισσότερες στροφές (μέχρι κάποιου ανώτατου αριθμού), περισσότερα άλογα. Γι' αυτόν τον λόγο, άλλωστε, και η κατανάλωση καυσίμου αυξάνει ανάλογα με την οδική ταχύτητα του αυτοκινήτου. Στην πιο πάνω περίπτωση, η ορθή ορολογία που έπρεπε να χρησιμοποιηθεί είναι μόνο «τα 80 και τα 113 άλογα».
Στο φυλλάδιο με τις προδιαγραφές οποιουδήποτε αυτοκινήτου, αναφέρεται πάντοτε η μεγαλύτερη απόδοση του κινητήρα σε άλογα (ή/και σε κιλοβάτ) και οι στροφές στις οποίες αποδίδονται. Π.χ. 117 άλογα στις 4.500 στροφές το λεπτό. Η αναφορά πιο πάνω σε «25 και 27 άλογα» είναι λανθασμένη, διότι πρόκειται για τον κυβισμό (κυβικό εκτόπισμα των εμβόλων) του κινητήρα σε κυβικά εκατοστόμετρα (κ.ε. ή c.c.). Κάθε 1000 κ.ε. κάνουν ένα λίτρο. Έτσι ο κινητήρας του αυτοκινήτου ντίζελ που αναφέρεται πιο πάνω έχει κυβισμό 2.500 κ.ε. (ή 2,5 λίτρα) και το διπλοκάμπινο 2.700 κ.ε. (ή 2,7 λίτρα). Φυσικά δεν πρέπει να παρεξηγηθεί ο δημοσιογράφος που έγραψε το ρεπορτάζ, διότι δυστυχώς στην Κύπρο επικράτησε λανθασμένα ότι κάθε 100 κ.ε. κυβισμού κάνουν 1 άλογο, άρα 2.500 κ.ε.= 25 άλογα και 2.700 κ.ε..= 27 άλογα.
Αυτό δεν βγήκε τυχαία. Είναι αποικιακό κατάλοιπο, που έχει τις ρίζες του σε έναν παλιό τύπο της R.A.C. (Royal Automobile Club) της Αγγλίας, με τον οποίο υπολόγιζαν τα φορολογήσιμα άλογα στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ο τύπος αυτός ήταν τότε περίπου σωστός. Δηλαδή πριν από 100 χρόνια, μια μηχανή 2,5 λίτρων (2.500 κ.ε.) απέδιδε περίπου 25 άλογα. Σιγά-σιγά όμως, με τη βελτίωση και την τεχνολογική εξέλιξη, οι κινητήρες άρχισαν να αποδίδουν πολλαπλάσια ιπποδύναμη από εκείνην που βγαίνει με τον τύπο R.A.C. Μάλιστα, διαφορετικά μοντέλα κινητήρων, ακόμη και του ίδιου κατασκευαστή, ανάλογα με την κατασκευή τους, μπορούν να αποδίδουν διαφορετική ιπποδύναμη, έστω και αν έχουν τον ίδιο κυβισμό.
Μερικές φορές τα πράγματα ξεφεύγουν εντελώς και προκαλούν ακόμη περισσότερη σύγχυση. Χρησιμοποιούνται εντελώς λανθασμένοι όροι όπως: «μεγάλης κυβικής δύναμης οχήματα» ή «για κάθε κυβικό ιπποδύναμης» ή «κυβική ανάπτυξη οχημάτων». Η δύναμη της μηχανής μετριέται πάντοτε σε άλογα και όχι σε «κυβικά». Ο James Watt, για να πουλά τις ατμομηχανές του στους ιδιοκτήτες μεταλλείων, έπρεπε να τους εξηγεί πόσα άλογα θα αντικαθιστούσε η κάθε ατμομηχανή. Μετά από παρατηρήσεις και μετρήσεις, καθόρισε ότι ένα κανονικό άλογο κάνει 33 χιλιάδες πόδια-λίβρες εργασία στο λεπτό (π.χ. ανύψωση κουβά με 330 λίβρες κάρβουνο από πηγάδι βάθους 100 πόδια, σε ένα λεπτό. Αυτό επεκράτησε και τα «άλογα» του Watt χρησιμοποιούνται και σήμερα. Φυσικά με το μετρικό σύστημα, τα πόδια έγιναν μέτρα και οι λίβρες έγιναν κιλά. Ο κυβισμός της μηχανής είναι ο όγκος (σε κ.ε.) του χώρου που σαρώνεται σε μια διαδρομή του εμβόλου (πιστονιού) από κάτω προς τα πάνω, επί του αριθμού των κυλίνδρων και αναφέρεται στα φυλλάδια ξεχωριστά από τα άλογα.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΙΜΩΝΗΣ
AIMechE, Μηχανολόγος Αυτοκινήτων & Μηχανημάτων