Η απόφαση του ΕΔΑΔ κατά της Τουρκίας

Είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού επαναβεβαιώνει ως θέμα αρχής τις συνεχιζόμενες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αγνοουμένων και των συγγενών τους
Η πρόσφατη καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης αποτελεί κόλαφο για την Τουρκία, καταδεικνύοντας, ταυτόχρονα, την υπεροχή του δικαίου έναντι της παρανομίας. Η απόφαση της 12ης Μαΐου 2014 αποτελεί τον τελευταίο σταθμό σε μια δικαστική διαδικασία μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Τουρκίας, που ξεκίνησε με την κατάθεση της 4ης Διακρατικής Προσφυγής (Προσφυγή υπ’ αριθμόν 25781/94).
Η 4η Διακρατική Προσφυγή εξετάστηκε από το ΕΔΑΔ και με την απόφασή του, ημερομηνίας 10 Μαΐου 2001, καταδικάζεται η Τουρκία για σωρεία Άρθρων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο εντοπίζει την ύπαρξη συνεχιζόμενης παραβίασης των δικαιωμάτων των Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων προσώπων και των συγγενών αυτών, όπως αυτά απορρέουν από τα Άρθρα 2 (δικαίωμα στη ζωή), 3 (απαγόρευση των βασανιστηρίων) και 5 (δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επίσης, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση των δικαιωμάτων των εκτοπισμένων προσώπων κατά παράβαση των Άρθρων 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), 13 (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής ενώπιον εθνικής Αρχής) και του Άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου 1 της Σύμβασης (προστασία της ιδιοκτησίας).

Ένας τρίτος πυλώνας της απόφασης στην 4η Διακρατική Προσφυγή μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας είναι οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των εγκλωβισμένων προσώπων. Ως προς τούτες, το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπήρξε από πλευράς Τουρκίας παραβίαση των Άρθρων 3, 8, 9 (ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας), 10 (ελευθερία έκφρασης) και 13 της Σύμβασης, ως επίσης και των Άρθρων 1 και 2 (δικαίωμα στην εκπαίδευση) του Πρωτοκόλλου 1. Η τελεσίδικη απόφαση της 12ης Μαΐου 2014 αφορούσε στη δίκαια ικανοποίηση (just satisfaction) στη βάση του Άρθρου 41 της Σύμβασης. Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, εάν το Δικαστήριο κρίνει ότι υπήρξε παραβίαση της Σύμβασης ή των Πρωτοκόλλων της (όπως είχε κρίνει με την απόφασή του στην 4η Διακρατική Προσφυγή), και αν το εσωτερικό δίκαιο του Συμβαλλομένου Μέρους δεν επιτρέπει παρά μόνο ατελή εξάλειψη των συνεπειών της παραβίασης αυτής, το Δικαστήριο χορηγεί, εφόσον είναι αναγκαίο, στον παθόντα δίκαιη ικανοποίηση.

Η Κυπριακή Δημοκρατία κατέθεσε στο Δικαστήριο την 11η Μαρτίου 2010 αίτηση για δίκαιη ικανοποίηση ως προς τις παραβιάσεις από την Τουρκία στο θέμα των αγνοουμένων, ενώ ταυτόχρονα επεφύλαξε το ζήτημα δίκαιης ικανοποίησης ως προς τις άλλες παραβιάσεις που εντόπισε το Δικαστήριο και ειδικά αυτές που αφορούν στο δικαίωμα περιουσίας των Ελληνοκυπρίων. Στις 18 Ιουνίου 2012, η Κυπριακή Δημοκρατία τροποποίησε το αίτημά της, συμπεριλαμβάνοντας και το ζήτημα της δίκαιης ικανοποίησης ως προς το θέμα των εγκλωβισμένων.
Η απόφαση του ΕΔΑΔ στο αίτημα της Κυπριακής Δημοκρατίας για δίκαιη ικανοποίηση είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού επαναβεβαιώνει ως θέμα αρχής τις συνεχιζόμενες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αγνοουμένων και των συγγενών τους, ως επίσης και των εγκλωβισμένων, διατάσσει την Τουρκία να πληρώσει χρηματικό ποσό για πρώτη φορά σε διακρατική προσφυγή, αναγνωρίζει ότι ο χρόνος που έχει παρέλθει από την απόφαση του Δικαστηρίου στην 4η Διακρατική Προσφυγή δεν είναι αποτρεπτικός για το αίτημα της δίκαιης ικανοποίησης και επισημαίνει με κατηγορηματικό τρόπο ότι η απόφαση στην υπόθεση Δημόπουλος σε σχέση με την Επιτροπή Αποζημίωσης των Κατεχόμενων δεν ισχύει στην παρούσα, αλλά μόνο σε ατομικές υποθέσεις για αποζημίωση στη βάση του Άρθρου 1 του Πρωτοκόλλου 1 της Σύμβασης.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
Λέκτορας Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας