Ο άρχοντας της Επιστήμης

Ποιος ήταν ο Ίππαρχος ο Ρόδιος και γιατί χαρακτηρίζεται ως «πρίγκιπας της παρατήρησης»
Μεταξύ άλλων, συνέταξε τον πρώτο αστρικό κατάλογο, ανέπτυξε την τριγωνομετρία, ανακάλυψε την πτώση των αστερισμών στον ουρανό και ενδέχεται να είχε εφεύρει τον αστρολάβο
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ βοήθησε τα μέγιστα τους μετέπειτα επιστήμονες όλου του κόσμου, γι’ αυτό το όνομά του παραμένει αθάνατο
Η αρχαία ελληνική κληρονομιά παραμένει το άσβεστο φως της ανθρωπότητας. Όταν κάποιος κατασκευάζει υδρόγειο σφαίρα προτού ανακαλυφθεί η σφαιρικότητα της Γης, όταν χαρτογραφεί με ακρίβεια διάφορα μέρη, όταν δημιουργεί κατάλογο αστέρων και υπολογίζει τη διάμετρο της Σελήνης καθώς και τη μετάπτωση των ισημεριών, τότε μιλάμε για έναν άρχοντα της επιστήμης. Αυτός ήταν ο Ίππαρχος ο Ρόδιος. Γεννήθηκε τον 2ο αιώνα π.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας. Από νεαρή ηλικία έστρεψε το βλέμμα του στους ουρανούς. Ποτέ, ώς το τέλος της ζωής του, δεν σταμάτησε να ερευνά. Γι’ αυτό δικαίως τον ονόμασαν Πρίγκιπα της παρατήρησης.
Εγκαταστάθηκε στη Ρόδο και ίδρυσε δική του σχολή. Δίδασκε Μαθηματικά, Αστρονομία, Γεωγραφία κ.λπ. Δυστυχώς, το σύνολο των γραπτών του δεν διασώθηκε, εκτός από μια διατριβή για τα γεωγραφικά. Δεν αποδεχόταν ποτέ τις θεωρίες των άλλων συναδέλφων του, αν δεν επαληθεύονταν με τις παρατηρήσεις και την έρευνα. Ο Πτολεμαίος πήρε αρκετά από τον Ίππαρχο για να συγγράψει τη δική του αστρονομία.
Η εξέλιξη του αστρολάβου
Ο τόπος και η εποχή που έζησε ο Ίππαρχος, βοήθησαν πολύ τους επιστήμονες, μιας και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε δώσει στη Ρόδο το ελεύθερο των επιστημών, καθώς υπήρχαν καλές σχέσεις. Επομένως, η εξέλιξη και η πρόοδος της τεχνολογίας ήταν, υπό τις τότε ευμενείς συνθήκες, ευνοϊκή για τα γράμματα, τη φιλοσοφία και την επιστήμη. Συνέπεια και πρακτικό αποτέλεσμα υπήρξε η τελειοποίηση του αστρολάβου, ενός μηχανισμού που υπολόγιζε την πορεία των άστρων, βοηθώντας έτσι τη ναυσιπλοΐα. Ο Χρήστος Λάζος, στο έργο του «Η περιπέτεια της τεχνολογίας στην αρχαία Ελλάδα», σημειώνει ότι με βάση χαρακτηριστικά του αστρολάβου, «ενός αστρονομικού οργάνου που μετεβλήθη σε ναυτιλιακό, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η εφεύρεσή του ανήκει στον Εύδοξο, αλλά η πρώτη χρήση του έγινε πιθανότατα από τον Ίππαρχο, στον οποίο τελικά χρεώνεται».
Η σεληνιακή διάμετρος
Είναι εκπληκτικό και συνάμα μυστηριακό το γεγονός ότι ο Ίππαρχος, με τα μέσα της εποχής του, κατάφερε να υπολογίσει με ακρίβεια τη διάμετρο της Σελήνης, η οποία χρειάστηκε αιώνες μετά για πλήρη επαλήθευση. Η NASA μέτρησε τη σεληνιακή διάμετρο με τη σύγχρονη τεχνολογία, επαληθεύοντας τον Ίππαρχο που του ξέφυγαν μονάχα 200 μέτρα! Αντιλαμβάνεται κανείς την απόλυτη ακρίβεια του αρχαίου Έλληνα αστρονόμου. Κι αυτό, γιατί υπήρξε εραστής της αλήθειας και της σχολαστικότητας. Οι επίμονες παρατηρήσεις του, οι ατέλειωτες μελέτες του, έμελλε να μείνουν οδηγός για τους επόμενους αιώνες. Ευτυχώς, μέρος του έργου του διασώθηκε από αντιγραφές νεότερων σοφών.
Ο Γεώργιος Ιεροδιάκονος, στο βιβλίο του «Αστρονομία, μια επιστήμη Ελληνική», σημειώνει σχετικά: «Ο Ίππαρχος προσδιόρισε τη διάμετρο της Σελήνης ως το 1/3 της διαμέτρου της Γης, προσεγγίζοντας τις σημερινές μετρήσεις, που ορίζουν ότι η διάμετρος της Σελήνης είναι 3/11 της γήινης αντίστοιχα».
Γεωμετρικά μοντέλα
Πέρα από τις γνώσεις και την έρευνα, ο Ίππαρχος είχε ασχοληθεί και με την αστρολογία, και δυστυχώς δεν διασώθηκε κανένα σχετικό κείμενό του, αλλά, σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, η αστρολογία χρωστά πολλά στον Ίππαρχο, γιατί οι ανθρώπινες ψυχές είναι μέρος του ουρανού όπως τα άστρα. Η Jo Marchart, στο περίφημο έργο της «Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων», καταλήγει μετά τις πολύχρονες έρευνές της ότι πιθανότατα ο παράξενος μηχανισμός των Αντικυθήρων να είναι κατασκεύασμα του Ίππαρχου και της σχολής του.

Όσο βέβαια για τους αριθμούς και τα ουράνια γεωμετρικά μοντέλα, σχολιάζει : «Ο Ίππαρχος ήταν ένας από τους πρώτους, αν όχι ο πρώτος, που εισήγαγε αριθμούς στα γεωμετρικά μοντέλα των Ελλήνων. Μεταξύ άλλων, συνέταξε τον πρώτο αστρικό κατάλογο, ανέπτυξε την τριγωνομετρία, ανακάλυψε την πτώση των αστερισμών στον ουρανό και ενδέχεται να είχε εφεύρει τον αστρολάβο». Ο Ίππαρχος θεωρείται από τους καλύτερους αστρονόμους όλων των εποχών. Το έργο του βοήθησε τα μέγιστα τους μετέπειτα επιστήμονες όλου του κόσμου, γι’ αυτό το όνομά του παραμένει αθάνατο στη μνήμη της επιστημονικής αλήθειας.
Η αρχαία σκέψη των Ελλήνων
«ΣΤΗΝ προεπιστημονική εποχή, οι άνθρωποι δεν διέθεταν νοητικά κατασκευάσματα ερμηνείας της φύσης και έτσι δέχονταν γενικά τον κόσμο όπως τον έβρισκαν. Ένας βράχος ήταν βράχος, ένα λουλούδι ήταν λουλούδι, και ένα άστρο ήταν άστρο. Το καθένα είχε τη δική του αμετάβλητη φύση. Οι άνθρωποι ήταν προφανώς ιδιαίτεροι, οι υπερέχοντες κάτοικοι του κόσμου. Η ανάδυση της επιστήμης σήμαινε ότι η απλή παραδοχή μπορούσε να δώσει τη θέση της στην έρευνα. Η επιστήμη αποδέχεται την πρόκληση να ψάξει κάτω από την επιφάνεια για τα βαθύτερα νοήματα. Στόχος της είναι να δώσει απάντηση στο ερώτημα γιατί τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι;
»Ξεκινώντας τον 6ο π.Χ. αιώνα, μια σειρά από φιλοσόφους έκαναν τολμηρές υποθέσεις για τον φυσικό κόσμο. Ο Θαλής υπέθεσε ότι η αρχή του σύμπαντος ήταν το νερό, η ουσία από την οποία προκύπτουν όλα τα υλικά. Ο μαθητής του Αναξίμανδρος επέκτεινε αυτή την ιδέα, αλλά στη δική του εκδοχή το βασικό στοιχείο ήταν μια ατελεύτητη ουσία, το άπειρο. Επειδή το κάθε τι σχηματιζόταν από ένα υλικό και επέστρεφε σ’ αυτό, η συνεχής αυτή ανακύκληση άφηνε ανοικτή τη δυνατότητα ύπαρξης άλλων κόσμων σε διαφορετικούς χρόνους». (Κρις Ίμπι, Το ζωντανό σύμπαν).
Ο Ίππαρχος έζησε σε αυτή την εποχή που δεν υπήρχαν οι τεχνολογικές υποστηρίξεις για την έρευνα του αστρικού ουρανού. Ωστόσο, κατάφερε με τη δική του παρατήρηση και λογική να πετύχει εκπληκτικά πράγματα. Και όπως δικαίως ομολογεί ο Κρις Ίμπι, οι αρχαίοι Έλληνες «δεν διέθεταν επιταχυντές σωματιδίων, ούτε τηλεσκόπια, αλλά υποψιάζονταν ότι η ύλη αποτελείτο από αόρατα μικροσκοπικά άτομα και ότι το σύμπαν ήταν εκατομμύρια φορές μεγαλύτερο από τη Γη. Τη στιγμή που οι περισσότεροι άνθρωποι έβλεπαν τα αντικείμενα στον νυκτερινό ουρανό ως μυστηριώδη και υπερφυσικά, οι Έλληνες ήξεραν ότι και αυτά μπορούσαν να ερευνηθούν με τη λογική. Οπλισμένοι μόνο με τη λογική και στοιχειώδη μαθηματικά, γέννησαν την επιστήμη».