Ιδού γιατί δεν ήρθαν οι πύραυλοι στην Κύπρο

«Έξι Προεδρικά Πορτραίτα»: Συγκλονιστικός ο διάλογος για τις αποφάσεις αναφορικά με τους S-300
Ο Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του συγκροτήματος «Δίας» Κ. Ν. Χατζηκωστής καταγράφει στο βιβλίο του «Έξι Προεδρικά Πορτραίτα» τα γεγονότα που οδήγησαν το πυραυλικό σύστημα στην Κρήτη αντί στην Κύπρο
Συνταρακτικές αποκαλύψεις σε σχέση με την υπόθεση της μη έλευσης του πυραυλικού συστήματος S300 στην Κύπρο, η οποία διαδραματίσθηκε το 1998 επί διακυβέρνησης Γλαύκου Κληρίδη στο νησί και πρωθυπουργίας του Κώστα Σημίτη στην Ελλάδα, περιέχονται στο βιβλίο του Προέδρου του διοικητικού συμβουλίου του συγκροτήματος «Δίας» και εκδότη της «Σημερινής» Κώστα Ν. Χατζηκωστή «Έξι Προεδρικά Πορτραίτα».
Στο βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα, παρατίθενται αποσπάσματα του συγκλονιστικού διαλόγου Κληρίδη - Σημίτη στην ιστορική συνάντησή τους στην Αθήνα, αφού από την ημέρα της ανακοίνωσης ότι η Κύπρος θα αγόραζε το πυραυλικό σύστημα υπήρξαν όχι μόνον έντονες αντιδράσεις, αλλά και απειλές από την Τουρκία και τους συμμάχους της, κατά της χώρας μας.
Θλιβερή σελίδα στην κυπριακή ιστορία
Όπως περιγράφει ο συγγραφέας, η ιστορία των S-300 είναι μια θλιβερή και πολυσήμαντη σελίδα της κυπριακής ιστορίας. Γράφει, μεταξύ άλλων, ο Κ. Χατζηκωστής, ότι όταν πλησίαζε το τέλος της πρώτης θητείας του και ήθελε και δεύτερη, ο Γλαύκος Κληρίδης συνειδητοποίησε ότι δεν είχε πειστικό προεδρικό έργο για να μπορέσει να επανεκλεγεί.

Δεν είχε πετύχει κάποια εξέλιξη, ούτε στο θέμα του Κυπριακού, ούτε στα εσωτερικά ζητήματα. Η διακυβέρνησή του συνέχιζε τη ρουσφετοκρατία και αναδείκνυε πιο προκλητικά την αναξιοκρατία. Οι δημόσιες υπηρεσίες είχαν διευρυνθεί, οι κρατικοί λειτουργοί στον ευρύτερο δημόσιο τομέα είχαν αυξηθεί κατά χιλιάδες και ουσιαστικά είχαν μπει οι βάσεις για τα μετέπειτα δημοσιονομικά προβλήματα της Κύπρου. Γι’ αυτό και έκρινε ότι έπρεπε να βασίσει την προεκλογική του εκστρατεία πάνω στην έλευση των S-300.
Η ιστορική συνάντηση στην Αθήνα
Στο βιβλίο «Έξι Προεδρικά Πορτραίτα» ο συγγραφέας αναφέρει ότι, από τον Αύγουστο του 1998, σχετικά δημοσιεύματα προανήγγειλαν τη μη έλευση των πυραύλων. Χαρακτηριστική ήταν μια συνέντευξη του Κώστα Σημίτη, πρωθυπουργού τότε της Ελλάδας, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή». Την επόμενη μέρα, στη Λευκωσία και στην Αθήνα, σχετικές ανακοινώσεις πληροφορούσαν ότι οι πύραυλοι θα κατέληγαν στην Κρήτη για λόγους «εθνικού συμφέροντος». Στις 27 Νοεμβρίου έγινε μια βαρυσήμαντη και ιστορική συνάντηση στην Αθήνα, μεταξύ Κύπριων αξιωματούχων με επικεφαλής τον Γλαύκο Κληρίδη και της πολιτικής ηγεσίας της Ελλάδας με επικεφαλής τον Σημίτη.

Από την ελληνική πλευρά παρόντες ήταν ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου, ο υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννος Κρανιδιώτης και ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Άκης Τσοχατζόπουλος. Την κυπριακή αντιπροσωπία αποτελούσαν ο τότε υφυπουργός παρά τω Προέδρω Παντελής Κούρος, ο τότε υπουργός Άμυνας Γιαννάκης Ομήρου, ο υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης και ο τότε κυβερνητικός εκπρόσωπος Χρήστος Στυλιανίδης.
Ο πρόλογος Κληρίδη και οι αντιδράσεις του Έλληνα πρωθυπουργού
Στη σύσκεψη των Αθηνών, η ελλαδική πλευρά πίεσε τον Γλαύκο Κληρίδη να μην έρθουν οι S-300. Ο Κληρίδης και η κυπριακή αντιπροσωπία έδωσαν μάχη μέχρι τέλους για να έρθουν οι πύραυλοι στην Κύπρο, αλλά η ελλαδική πλευρά είχε ήδη προαποφασίσει να ενδώσει στις τουρκικές απειλές και κυρίως στην πίεση από Λονδίνο και Ουάσιγκτον. Στα πρακτικά της σύσκεψης, που δημοσιεύτηκαν χρόνια μετά, δεν συμπεριλήφθηκαν όλοι οι διάλογοι. Χάρη σε μαρτυρίες των παρευρισκομένων, και ειδικά του Γιαννάκη Ομήρου, στο βιβλίο του Κ. Χατζηκωστή παρατίθενται αποσπάσματα του συγκλονιστικού διαλόγου, που πρώτη φορά δημοσιεύονται.

Από την αρχή της σύσκεψης ήταν προφανές ότι η συζήτηση θα γινόταν σε έντονο κλίμα. Πιο κάτω παρατίθεται μέρος του διαλόγου, όπως περιέχεται στο βιβλίο:
Κληρίδης: Προτού μπούμε σε συζήτηση, θέλω να κάμω τις εξής παρατηρήσεις: Στην Αθήνα, οι εφημερίδες γράφουν ότι η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε οι πύραυλοι να μεταφερθούν στην Κρήτη και ότι το εμπόδιο είναι ο Κληρίδης. Εκφράζω τον φόβο ότι η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε οι πύραυλοι να μεταφερθούν στην Κρήτη και ότι το εμπόδιο είναι ο Κληρίδης. Εκφράζω τον φόβο ότι η Ελληνική Κυβέρνηση θα παρουσιαστεί ως υποχωρήσασα και ότι το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Κύπρου-Ελλάδας θα υποστεί πλήγμα. Και δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι υπάρχουν και εκείνοι που το αμφισβητούν.

Το 1968, μια άλλη Ελληνική Κυβέρνηση, μη δημοκρατική, απέσυρε τη μεραρχία από την Κύπρο και την άφησε γυμνή. Το 1974, μια άλλη Κυβέρνηση δημοκρατική, εγκατέλειψε την Κύπρο ανυπεράσπιστη στον δεύτερο Αττίλα. Δεν θέλω να πιστέψω ότι θα συμβεί και τώρα το ίδιο. Θέλω να υπογραμμίσω ότι κινδυνεύει το γόητρο και η υπόσταση του μετώπου Κύπρου και Ελλάδας, που κτίσαμε με κόπο και μόχθο. Προσωπικά δεν με ενοχλεί το πολιτικό κόστος, διότι δεν θα είμαι ξανά υποψήφιος για την προεδρία. Όμως, με φοβίζει το κλίμα που θα δημιουργηθεί μέσα στον Κυπριακό Ελληνισμό.
Ο εκνευρισμός του Κ. Σημίτη
Στο σημείο αυτό, και ενώ στη σύσκεψη επικρατούσε παγωμάρα, ο Σημίτης διέκοψε φανερά εκνευρισμένος τον Κληρίδη.
Σημίτης: Κύριε Πρόεδρε, με εκπλήσσει ο τρόπος που μιλάτε. Η Ελλάδα και αυτή η Ελληνική Κυβέρνηση ουδέποτε θα εγκαταλείψουν την Κύπρο. Ένα τέτοιο θέμα δεν θα έπρεπε να το εγείρετε. Αποτελεί προσβολή για την Ελλάδα.
Η δήλωση Κληρίδη για πόλεμο
Η σύσκεψη των Αθηνών φαινόταν να κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα. Αυτό αποφεύχθηκε μεν, αλλά επικράτησε ένταση και νευρικότητα.
Σημίτης: Τι θα συμβεί (σημ.: στο ενδεχόμενο εγκατάστασης των πυραύλων στην Κύπρο) αν οι Τούρκοι στείλουν αεροπλάνα για υπερπτήσεις πάνω από τη Λευκωσία;
Κληρίδης: Θα τους καταγγείλουμε στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Σημίτης: Δεν θα επηρεαστεί ο τουρισμός σας;
Κληρίδης: Θα το αντέξουμε!
Σημίτης: Και αν οι Τούρκοι προχωρήσουν σε κάποιας μορφής χερσαία επίθεση για να καταλάβουν εδάφη, τι θα γίνει;
Κληρίδης: Τότε θα γίνει πόλεμος!
Ο Σημίτης έμεινε προς στιγμή άφωνος και στη συνέχεια ψέλλισε δύο φορές:
«Πόλεμος; Πόλεμος;».
Η παρέμβαση Γ. Ομήρου
Στη συνέχεια πήρε τον λόγο ο Ομήρου για να στηρίξει τον Κληρίδη, αντικρούοντας πολλά επιχειρήματα του Σημίτη εναντίον της έλευσης των πυραύλων, ένα από τα οποία ήταν, για παράδειγμα, το ότι οι πύραυλοι δεν θα μπορούσαν να εγκατασταθούν στα βουνά του Τροόδους, διότι τα φορτηγά που θα τους μετέφεραν είχαν δήθεν... 100 μέτρα μήκος και δεν θα χωρούσαν να περάσουν από τα στενά βουνίσια δρομάκια.

Ο Ομήρου τόνισε επίσης ότι αν η Τουρκία έκανε αεροπορική επίθεση κατά τη διάρκεια της εγκατάστασης των πυραύλων, η αντιαεροπορική άμυνα της Κύπρου ήταν ήδη αρκετά ισχυρή για να την αντιμετωπίσει, ενώ επιπλέον η Ρωσία είχε συμβατική υποχρέωση, όχι μόνο να φέρει τους πυραύλους στην Κύπρο, αλλά και να τους εγκαταστήσει (πράγμα που σήμαινε ότι η Τουρκία θα ρίσκαρε μεγάλη σύγκρουση και με τη Ρωσία).
Πάντως, όπως γράφει ο συγγραφέας, ανεξαρτήτως του αν ο Κληρίδης ήταν ψυχολογικά έτοιμος να συζητήσει με την ελλαδική πλευρά ακόμη και το θέμα πολεμικής σύγκρουσης ή όχι, και παρά το γεγονός ότι ο Ομήρου διατείνεται ότι πιθανόν να ήταν και ένα τέχνασμα του Κληρίδη για να έχει άλλοθι, τόσο προς την ελληνική κυβέρνηση όσο και προς τους συμπατριώτες του, ότι δεν είχε ενδώσει στις πιέσεις, η όλη στάση του Κληρίδη στη σύσκεψη τον τιμά.
Το επίσημο ανακοινωθέν
Το επίσημο ανακοινωθέν μετά την ιστορική αυτή σύσκεψη κατέγραφε μεταξύ άλλων:
«Στο πλαίσιο αυτό, αναφορικά με τον θόρυβο που έχει προκληθεί από τις αντιδράσεις της Τουρκίας στο ειδικότερο θέμα της προσεχούς εγκατάστασης των πυραύλων S-300 στην Κύπρο, οι δύο Κυβερνήσεις επαναλαμβάνουν ακόμα μια φορά τα ακόλουθα: Δεν επιθυμούν αντιπαραθέσεις και εντάσεις. Το μόνο μέλημά τους είναι η θωράκιση της Κύπρου, έναντι της συνεχώς αυξανόμενης προκλητικότητας της Άγκυρας και του μαζικού εκσυγχρονισμού του οπλοστασίου της στα κατεχόμενα. Το αντιαεροπορικό σύστημα που αναμένεται να εγκατασταθεί στην Κύπρο είναι κατά γενική παραδοχή αμυντικό και απειλεί μόνο όποιον τολμήσει να επιτεθεί. Στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην αεράμυνα της Κύπρου.

Στο πλαίσιο αυτό, ο Πρόεδρος Κληρίδης πληροφόρησε τον Πρωθυπουργό Σημίτη, ότι είναι πρόθυμος να ακούσει και άλλες σκέψεις που θα συνέβαλλαν προς τον στόχο της κατοχύρωσης της ειρήνης, με βαθμιαία μείωση των στρατιωτικών εξοπλισμών και στόχο την αποστρατιωτικοποίηση. Η Ελληνική Κυβέρνηση επικροτεί, φυσικά, τις θέσεις της Κυπριακής Κυβέρνησης. Θα ενισχύσει κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση».
ΠΑΡΑΙΤΗΘΗΚΕ Ο ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΟΜΗΡΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
Αντί στην Κύπρο, κατέληξαν στην Κρήτη
Οι πύραυλοι S-300 παραδόθηκαν τελικά προς ενταφιασμό στην Κρήτη, για να μαρτυρούν τον εξευτελισμό μιας ηρωικής πρωτοβουλίας του Κληρίδη για τη σωτηρία της Κύπρου. Ο Γ. Ομήρου, προς μεγάλη του τιμή, παραιτήθηκε από ευθιξία αμέσως μετά τη σύσκεψη των Αθηνών.
Πάντως είναι βέβαιο, όπως γράφει ο Κ. Ν. Χατζηκωστής, πως τεράστιες ευθύνες για τη μη έλευση των S-300 (και στη συνέχεια το σχέδιο Ανάν), ίσως μεγαλύτερες και από αυτές της κυπριακής πλευράς, φέρει η ελληνική κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Σημίτη.
Ο ρόλος της «Σημερινής»
Η αντίδραση της εφημερίδας «Σημερινή» σε αυτή την εξαπάτηση του λαού και την υποχώρηση μπροστά στις τουρκικές απειλές ήταν δυναμική και έντονη. Η μη έλευση των S-300, η μη περαιτέρω απόκτηση τεχνολογικών όπλων, ώστε να ενισχυθεί η ανύπαρκτη στρατιωτική διαπραγματευτική ικανότητα της αδύναμης και κατεχόμενης Κύπρου προμήνυαν νέα δεινά, τα οποία κωδικοποιήθηκαν τα επόμενα χρόνια.
Γιατί ήταν σημαντικοί οι S-300 για την Κύπρο
Οι S-300 ήταν ένα πυραυλικό σύστημα κατασκευασμένο με την πιο σύγχρονη, τότε, ρωσική τεχνολογία που, αν και αποτελούσε κυρίως αμυντικό όπλο, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως επιθετικό, κάτι που σήμαινε ότι θα είχε τη δυνατότητα να πλήττει και στόχους μέσα στην Τουρκία. Η απόφαση να αποκτηθεί αυτό το όπλο στηριζόταν στην αυτονόητη εκτίμηση ότι, χωρίς τον απαραίτητο εξοπλισμό, η Κύπρος θα διαπραγματευόταν μονίμως υπό το καθεστώς της στρατιωτικής απειλής,
Ταυτοχρόνως η αγορά αυτών των πυραύλων έδινε ουσιαστική ενίσχυση στο περιβόητο αμυντικό δόγμα Ελλάδας και Κύπρου, το οποίο αποτελούσε την ασπίδα προστασίας της Κύπρου.
Το γεγονός ότι για πρώτη φορά η Κύπρος θα είχε στην κατοχή της ένα όπλο, το οποίο θα της πρόσφερε ουσιαστική άμυνα απέναντι στην Τουρκία, προκάλεσε έντονη αντίδραση τόσο από την Τουρκία όσο και από τους συμμάχους της.
Η παραγγελία για την αγορά των S-300 δημοσιοποιήθηκε επισήμως τον Ιανουάριο του 1997.
Πρωταγωνιστικός ο ρόλος του συγκροτήματος «Δίας»
Όπως γράφει στο βιβλίο του ο Κώστας Ν. Χατζηκωστής, με την πρωταγωνιστική συμβολή του εκδοτικού συγκροτήματος «Δίας» και της τηλεόρασης «Σίγμα», έγινε φοβερή αξιοποίηση και εκμετάλλευση της εξέλιξης αυτής.
Στις εκλογές του Φεβρουάριου του 1998 ο Γλαύκος Κληρίδης επανεκλέγηκε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας εξασφαλίζοντας 50,82%, ενώ ο αντίπαλός του, ο Γιώργος Ιακώβου, έλαβε 49,18%.
Μετά την εκλογή του, η αξία των πυραύλων ήταν πλέον ανύπαρκτη. Έπαψαν οι ευαισθησίες και οι σχετικοί μικροπολιτικοί ευαγγελισμοί για την ενίσχυση της άμυνας. Η ιστορία των πυραύλων συνοδεύτηκε από ξεκάθαρες απειλές της Τουρκίας ότι θα τους καταστρέψει προτού εγκατασταθούν στην Κύπρο. Παράλληλα, οι Αμερικανοί στήριζαν πλήρως τις τουρκικές απειλές.
«Η εφημερίδα "Σημερινή" έκανε αγώνα να μην υπαναχωρήσει η Κυβέρνηση για την αγορά και την άφιξη των S-300 στην Κύπρο, καθώς υπήρχαν σχετικές πληροφορίες ότι η Ελλάδα και η Κύπρος θα έκαναν πίσω», γράφει χαρακτηριστικά ο Κ. Χατζηκωστής.
«Αρχίσαμε να ενημερώνουμε τον λαό ότι, παρά τις ηρωικές διαβεβαιώσεις της Κυβέρνησης, οι πύραυλοι μάλλον δεν θα έφταναν ποτέ στη χώρα. Μέσα σε αυτή τη ζοφερή ατμόσφαιρα, ο Π. Κούρος έκρινε ότι έπρεπε να δρομολογήσει μια συνάντηση του Προέδρου μαζί μου, στην οικία μου στη Λευκωσία. Στο γεύμα που είχαμε τους ανέλυσα τους λόγους για τους οποίους έκρινα ότι οι S-300 δεν θα έφταναν ποτέ στην Κύπρο. Ο Κληρίδης ήταν περισσότερο από κατηγορηματικός. Ήταν 100% βέβαιος ότι θα έρχονταν οι πύραυλοι και έλεγε ότι ουδεμία έξωθεν πίεση δεν θα έκαμπτε την ιστορική του απόφαση».
Γ. Ομήρου: Πολύτιμη κατάθεση το βιβλίο
Χθες ο Πρόεδρος της Βουλής και τότε Υπουργός Άμυνας Γιαννάκης Ομήρου δήλωσε στην τηλεόραση του «Σίγμα» ότι το βιβλίο του Κ. Ν. Χατζηκωστή «Έξι Προεδρικά Πορτραίτα» αποτελεί «πολύτιμη κατάθεση».
Συγκεκριμένα, μιλώντας στην εκπομπή «Μεσημέρι και Κάτι», ο κ. Ομήρου επεσήμανε ότι μέσα από τις αποκαλύψεις του βιβλίου αναδύεται ένας εθνικός προβληματισμός.
«Σε μια χώρα, είπε, όπως η Κύπρος, που λιγοστά γράφονται για την ιστορία και το Κυπριακό, το βιβλίο συνιστά πολύτιμη κατάθεση», προσθέτοντας ότι όσα γράφονται ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
«Στην πολιτική, ανέφερε ο κ. Ομήρου, θα πρέπει να υπάρχει συνέπεια και οι δεσμεύσεις θα πρέπει να τηρούνται. Δεν υπάρχουν περιθώρια λαθών», είπε χαρακτηριστικά.
«Πρώτιστος στόχος, ανέφερε ο κ. Ομήρου, θα πρέπει να είναι η διάσωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η διασφάλιση των προϋποθέσεων συνέχισής της και η διασφάλιση της φυσικής και εθνικής επιβίωσης του Κυπριακού Ελληνισμού».