Η επαναπροσέγγιση των άσπονδων φίλων

ΑΜΦΙΒΟΛΗ Η ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ «ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗΣ» ΤΟΥΡΚΙΑΣ-ΙΣΡΑΗΛ ΣΤΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΤΟΜΕΑ
Η επιδείνωση των σχέσεων με τη Μόσχα και η αναστολή του Turkish Stream αύξησε το ενδιαφέρον της Άγκυρας για το ισραηλινό κοίτασμα Λεβιάθαν, κάτι που ευνοούν και οι ΗΠΑ
«Το Ισραήλ καλά θα έκανε να λάβει υπ' όψιν τα εμπορικά συμφέροντα της Ρωσίας, πριν αποφασίσει να εξαγάγει φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη», δήλωσε Ισραηλινός καθηγητής
Έπειτα από πέντε χρόνια διπλωματικής διένεξης και εντάσεων που έφτασαν μέχρι το χείλος της σύρραξης, Άγκυρα και Τελ Αβίβ δήλωσαν πρόσφατα πρόθυμες να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους. Την επαναπροσέγγιση των δυο χωρών φαίνεται πως οδηγεί η ανάγκη συνεννόησης για μια σειρά από ζητήματα περιφερειακής ασφάλειας, που σχετίζονται με τη διαχείριση του Συριακού αλλά και την αντιμετώπιση ακραίων ισλαμιστικών ομάδων. Πέραν όμως από τα διάφορα περιφερειακά ζητήματα, η αναθέρμανση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ έχει και ενεργειακές διαστάσεις.

Κάτι τέτοιο, άλλωστε, ευνοούν με κάθε τρόπο και οι ΗΠΑ, που βλέπουν θετικά την πρόσφατη απόφαση της Ρωσίας γι' αναστολή της κατασκευής του αγωγού Turkish Stream. Μια ενδεχόμενη ενεργειακή συνεργασία Τουρκίας-Ισραήλ, με κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου που θα μεταφέρει το αέριο από το Λεβιάθαν στην τουρκική αγορά και έπειτα στην Ευρώπη, εμπλέκει άμεσα και την Κύπρο, αφού το άλυτο εθνικό μας πρόβλημα στέκεται ως βασικό ανάχωμα για υλοποίηση αυτού του ενεργειακού σχεδιασμού. Το κατά πόσο είναι εφικτή μια τέτοια εξέλιξη αποτελεί συνάρτηση μιας σειράς στρατηγικών παραμέτρων.
Οι πρόνοιες της «συμφωνίας»
Με βάση το «σύμφωνο συμφιλίωσης» που είδε το φως το δημοσιότητας, το Ισραήλ αναμένεται να δημιουργήσει ένα ειδικό ταμείο για την αποζημίωση των οικογενειών των θυμάτων του «Μαβί Μαρμαρά» και στη συνέχεια η Άγκυρα θα ανακαλέσει όλες τις νόμιμες αξιώσεις της κατά των Ισραηλινών αξιωματούχων που συμμετείχαν στην επιχείρηση. Ως άλλη προϋπόθεση για το ξεπάγωμα των σχέσεων των δύο χωρών, η Τουρκία απαιτεί από το Ισραήλ να άρει τον αποκλεισμό του στη Λωρίδα της Γάζας, ζήτημα ωστόσο που οι Ισραηλινοί εξακολουθούν να θεωρούν ως υποχρέωση εθνικής ασφαλείας. Όπως έχει προαναφερθεί, το επόμενο βήμα για την τελική συμφωνία αφορά το ζήτημα ενέργειας, με την Τουρκία να επιθυμεί την αγορά φυσικού αερίου από τα θαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου του Ισραήλ, γεγονός που οφείλεται κυρίως στην επιδείνωση των σχέσεών της με τη Ρωσία, κύριο προμηθευτή του φυσικού της αερίου.
Το φλερτ
Σύμφωνα με ισραηλινά και τουρκικά ΜΜΕ, η προκαταρκτική συμφωνία επαναπροσέγγισης, της οποίας οι λεπτομέρειες βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της επεξεργασίας, φέρεται να συνήφθη στις 17 του Δεκέμβρη στην Ελβετία, κατά τη συνάντηση υψηλόβαθμων αξιωματούχων των δυο χωρών. Στις 14 του ίδιου μήνα, ο Ισραηλινός Γενικός Διευθυντής του Υπουργείο Εξωτερικών Ντόρε Γκολντ είχε ήδη ανακοινώσει στους δημοσιογράφους ότι «το Ισραήλ πάντα προσπαθούσε για σταθερές σχέσεις με την Τουρκία και εξετάζει συνεχώς τρόπους για την επίτευξη αυτού του στόχου», προσθέτοντας: «Αυτή η διαδικασία ομαλοποίησης θα ήταν καλή για το Ισραήλ, την Παλαιστίνη και το σύνολο της περιοχής. Η περιοχή σίγουρα το χρειάζεται αυτό».
Ο αισιόδοξος τόνος αυτών των δηλώσεων βρήκε άμεση ανταπόκριση από τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος στις 20 Δεκεμβρίου χαρακτήρισε, μέσω του κυβερνητικού εκπροσώπου του Ομέρ Τσελίκ, το Ισραήλ ως «φίλο της Τουρκίας». Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να σημειωθεί ότι το θετικό κλίμα μεταξύ των δύο χωρών προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, με ένα γεγονός-ορόσημο, που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 13 Δεκεμβρίου, όταν για πρώτη φορά στην ιστορία της Τουρκίας, η εβραϊκή κοινότητα της χώρας γιόρτασε την εβραϊκή Γιορτή των Φώτων, Χανουκά, σε μιαν ανοικτή δημόσια τελετή.
Αμερικανικές ευλογίες
Από πλευράς ΗΠΑ, στις 21 Δεκεμβρίου, ο Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζον Κίρμπι, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, χαιρέτισε την πιθανή συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας, σημειώνοντας ότι «εμείς θα καλωσορίσουμε αυτό το βήμα για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο βασικών συμμάχων μας στην περιοχή». Η στήριξη αυτή των ΗΠΑ υποκρύπτει ασφαλώς και την ενεργειακή διάσταση, αφού οι Αμερικανοί τάχθηκαν κατά το παρελθόν υπέρ ενός τουρκοϊσραηλινού αγωγού.

Υπενθυμίζεται ότι ο Τούρκος Υπουργός Ενέργειας Αλί Ριζά Αλαμπογιούν είχε στις 20 Νοεμβρίου μια «κλειστή» συνάντηση μαζί με τον Αμερικανό Υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, στην οποία, σύμφωνα με τον ίδιο, συζητήθηκαν πολύ σημαντικά θέματα ενεργειακής ασφάλειας, που αφορούν και τα αποθέματα της Ανατολικής Μεσογείου. «Μιλήσαμε για θέματα ασφάλειας εφοδιασμού. Ανταλλάξαμε ιδέες σχετικά με την ενσωμάτωση του ιρακινού φυσικού αερίου στο παγκόσμιο σύστημα, το πώς θα πρέπει να αξιολογηθούν τα ενεργειακά αποθέματα της Ανατολικής Μεσόγειου, και την παρούσα κατάσταση σχετικά με τους αγωγούς φυσικού αερίου που διέρχονται από την Τουρκία», δήλωσε ο Τούρκος αξιωματούχος.
Απεξάρτηση από Ρωσία
Αν και μια ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Άγκυρας-Τελ Αβίβ φαίνεται βιώσιμη από οικονομικής σκοπιάς, εντούτοις, μια σειρά από γεωπολιτικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του άλυτου Κυπριακού, δεν ευνοούν προς το παρόν μια τέτοια εξέλιξη. «Νομίζω ότι η συμφιλίωση βρισκόταν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στα σκαριά, και η συνεργασία για την ασφάλεια μεταξύ των δύο πλευρών είχε ήδη ενταθεί το τελευταίο έτος», δήλωσε η Μπρέντα Σάφερ, ειδικός σε θέματα Ανατολικής Μεσογείου του Πανεπιστημίου Georgetown στο Foreign Policy. Η αναθέρμανση αυτή των σχέσεων, συνέχισε, «αφορά την πολιτική και την ασφάλεια, και όχι το φυσικό αέριο», παρά το γεγονός ότι η Τουρκία θα χαιρόταν να μειώσει τις ενεργειακές της ανάγκες από τη Ρωσία.

«Η Άγκυρα έχει συμφέρον τώρα να δείξει στους Ρώσους πως διαθέτει άλλες επιλογές για να πάρει το φυσικό αέριο», δήλωσε η Σάφερ, σημειώνοντας, ωστόσο, πως μια ενδεχόμενη ενεργειακή συνεργασία Ισραήλ-Τουρκίας δεν μπορεί να επιτευχθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στο ίδιο πλαίσιο ο Μπράντον Φρίντμαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και ερευνητής στο Κέντρο Moshe Dayan για Ανατολικές και Αφρικανικές Σπουδές, δήλωσε στην «Post» ότι η Ρωσία έχει αποδείξει ότι υπερασπίζεται άγρυπνα το μερίδιό της στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου. «Το Ισραήλ καλά θα έκανε να λάβει υπ' όψιν τα εμπορικά συμφέροντα της Ρωσίας, πριν αποφασίσει να εξαγάγει φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη», είπε.
«Απερίσκεπτο βήμα»
Επιπλέον ο Ντάνιελ Πάιπς, ιστορικός και Πρόεδρος της δεξαμενής σκέψης Middle East Forum, εξέφρασε την εκτίμηση πως μια συμφωνία φυσικού αερίου με την Τουρκία δεν είναι προς το συμφέρον του Ισραήλ. «Μόλις περάσει η κρίση με τη Ρωσία, η ισλαμική Τουρκία θα συνεχίσει τους παλιούς της τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της αντι-ισραηλινής διάστασης», δήλωσε την περασμένη Κυριακή στην ιστοσελίδα National Review, προσθέτοντας: «Επειδή ένας αγωγός φυσικού αερίου καθιστά το Ισραήλ όμηρο της Τουρκίας μακροπρόθεσμα, αυτό (ενεργειακή συνεργασία) μοιάζει με ένα απερίσκεπτο βήμα».

Μιλώντας επιπλέον στην ισραηλινή εφημερίδα «Jerusalem Post», υποστήριξε πως η επιδιόρθωση των σχέσεων με το Ισραήλ αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου σχεδίου αποστασιοποίησης της Τουρκίας από τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, που καθοδηγείται από τη Ρωσία και την Κίνα, και την επιστροφή της στην αγκαλιά του ΝΑΤΟ. «Η βελτίωση των σχέσεων (της Τουρκίας) με το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη Ρωσία, ωστόσο παρέχει στην Άγκυρα μια προστασία από ενδεχόμενες επιδρομές της Μόσχας», δήλωσε ο Πάιπς.
Εσωτερική δυσαρέσκεια
Πέρα από αυτό, στο Ισραήλ υπάρχουν επίσης εγχώριες πολιτικές αντιδράσεις τόσο από την αριστερή όσο και από τη δεξιά πτέρυγα της αντιπολίτευσης, που χλεύασαν την προσέγγιση. Συγκεκριμένα, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Ισαάκ Χέρζογ δήλωσε πως συμφιλίωση θα μπορούσε να είχε συμβεί νωρίτερα, ενώ από την πλευρά του, ο Πρώην Υπουργός Εξωτερικών Λίμπερμαν χαρακτήρισε τη συμφωνία ως ένα ξεπούλημα σε ένα «ριζοσπαστικό ισλαμιστικό καθεστώς» (Τουρκία).