«Φοβάμαι να βγω από το σπίτι»

Τριάντα δολοφονίες γυναικών σε μια δεκαετία στην Κύπρο
Η δομική ανισότητα και οι συσχετισμοί εξουσίας και ελέγχου, που διέπουν παραδοσιακά τις σχέσεις των δύο φύλων, οξύνουν την ενδοοικογενειακή βία
ΠΟΣΟΣΤΟ 22% Κυπρίων γυναικών έπεσαν θύματα σωματικής ή/και σεξουαλικής βίας από τον σύντροφό τους από την ηλικία των 15 ετών και άνω, ενώ ποσοστό 39% έχουν υποστεί ψυχολογική βία
«Φοβάμαι να βγω από το σπίτι. Με έχει προειδοποιήσει, χωρίς περιστροφές. Καθαρά. Πρόσεχε, μου είπε, μήπως και καθώς περπατάς στο δρόμο περάσει κανείς, σε αρπάξει και καταλήξεις σε κανένας δάσος και σε βιάσει. Πρόσεχε... ΤρεΙς μήνες έχει να βγω από το σπίτι. Ώρες-ώρες σκέφτομαι να αφήσω πίσω τα παιδιά μου, να μπω στο πρώτο αεροπλάνο και να πάω στη χώρα μου. Τα παιδιά μου μόνο με κρατάνε εδώ. Η αγάπη γι' αυτά. Και ας κινδυνεύω να βρεθώ σε ένα χαντάκι...».
Αυτή είναι η Ειρήνη. Μπορεί να είναι η κολλητή σου, η συνάδελφός σου, η γειτόνισσά σου, η μάνα σου, η αδερφή σου, ακόμη και η κόρη σου. Μπορεί να είσαι εσύ. Και, δυστυχώς, τα στατιστικά στοιχεία, που είναι αμείλικτα, δείχνουν ότι το... χαντάκι δεν είναι πλέον σκηνή από αστυνομική ταινία αλλά πολύ κοντά στην πραγματικότητα...
Από το ξύλο στον φόνο
Οι αριθμοί σοκάρουν. Τα τελευταία 10 χρόνια υπήρξαν πέραν των 30 δολοφονιών γυναικών από συντρόφους ή πρώην συντρόφους στην Κύπρο. Σύμφωνα με τη διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου, κ. Σουζάνα Παύλου, αυτό είναι αποτέλεσμα της δομικής ανισότητας και των συσχετισμών εξουσίας και ελέγχου που διέπουν παραδοσιακά τις σχέσεις των δύο φύλων.

Το παρήγορο είναι ότι παρουσιάζουν αυξητική τάση οι αναφορές περιστατικών βίας στην οικογένεια. Από τις 719 υποθέσεις που καταγγέλθηκαν το 2011 στις Αρχές, φτάσαμε στις 777 το 2013. Το 72,7% των περιστατικών αφορούσαν την άσκηση σωματικής βίας, το 24,5% ψυχολογικής και το 2,6% σεξουαλικής βίας.
Ξέρεις τι είναι βία;
Τι σημαίνει, όμως, βία; Υπάρχουν επιτρεπόμενες ενέργειες και μη; Υπάρχει αθώο χτύπημα, ευσταθεί η δικαιολογία παραφέρθηκε μια φορά και δεν πρόκειται για βία; Ή αποτελεί επιχείρημα η υπερβολική αγάπη και η... προκληθείσα ζήλεια; Σύμφωνα με την έρευνα της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια (2012), το 28% των γυναικών στην Κύπρο έχουν υποστεί βία από τον νυν ή πρώην σύντροφο ή σύζυγο. Οι κύριες μορφές της βίας εντός της συντροφικής σχέσης στην Κύπρο, που συχνά συνυπάρχουν, είναι, σύμφωνα με την ίδια έρευνα:
Ψυχολογική, δηλαδή απειλές για τη σωματική ακεραιότητα ή τη ζωή της γυναίκας ή των παιδιών, εκφοβισμός με φωνές, χρήση άσχημων επιθέτων, απειλητικά βλέμματα, προσβολή μπροστά σε τρίτους, βρισιές, παραμέληση συναισθηματικών αναγκών.
Σωματική, δηλαδή χτύπημα στο πρόσωπο, σπρώξιμο, χαστούκι, τράνταγμα, ρίξιμο αντικειμένων, κάψιμο.
Κοινωνική βία, δηλαδή απαγόρευση εξόδων και επικοινωνίας με φίλες ή φίλους και απομόνωση.
Σεξουαλική βία, δηλαδή καταναγκασμός σε οποιαδήποτε μορφή σεξουαλικής πράξης χωρίς τη συναίνεση, και
Οικονομική βία.
Θύμα και Αρχές
Η νομοθεσία δένει σε μεγάλο βαθμό τα χέρια των Αρχών. Οι φραστικές απειλές δεν αποτελούν έρεισμα για να κινηθούν εναντίον εκείνου που τις εξαπολύει. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο Τύπου της Αστυνομίας, Ανδρέα Αγγελίδη, το προσωπικό της Αστυνομίας που ασχολείται με τέτοιου είδους καταγγελίες και περιστατικά εκπαιδεύεται και καταρτίζεται, ενώ καταβάλλεται προσπάθεια να υπάρχουν κατευθυντήριες γραμμές ακόμη και σε μέλη του Σώματος που βρίσκονται σε τοπικούς σταθμούς και ενδεχομένως να κληθούν εκτάκτως να αντιμετωπίσουν μια τέτοια περίπτωση.

Σίγουρα έχει υπάρξει βελτίωση και μπορεί να υπάρξει και άλλη, σημείωσε ο κ. Αγγελίδης, υπογραμμίζοντας ότι καταβάλλεται προσπάθεια να αλλάξουν πτυχές της διαδικασίας υποβολής καταγγελίας και διερεύνησής της που διαπιστώνεται ότι ενδεχομένως να χωλαίνουν σήμερα. Από την πλευρά της η κ. Παύλου ανέφερε ότι το θύμα δεν νιώθει ασφάλεια να αποταθεί στις Αρχές, πιστεύει ότι η καταγγελία θα πέσει στο κενό και φοβάται τον ενδεχόμενο εξευτελισμού της προσωπικότητάς του από λανθασμένη αξιολόγηση της καταγγελίας και παρότρυνσή του να επιστρέψει στον θύτη «για να τα βρουν, επειδή αυτά συμβαίνουν»....
Το θύμα «κρύβεται»
Όπως εξηγεί η κ. Παύλου, συμφώνα με τα αποτελέσματα της πανευρωπαϊκής έρευνας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA), ποσοστό 22% των Κυπρίων γυναικών έπεσαν θύματα σωματικής ή/και σεξουαλικής βίας από τον σύντροφό τους από την ηλικία των 15 ετών και άνω, ενώ ποσοστό 39% έχουν υποστεί ψυχολογική βία από τον σύντροφό τους από την ηλικία των 15 ετών και άνω.
«Τα ποσοστά που καταγράφονται ενδεχομένως να μην καταδεικνύουν το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος, έχοντας υπ' όψιν την κοινωνική δομή της κυπριακής κοινωνίας, όπου οι σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών συνεχίζουν να καθορίζονται μέσα από ιεραρχία και σχέσεις δύναμης και ανισότητας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διαμορφώνεται μία απροθυμία στα θύματα, που λόγω του κοινωνικού στίγματος και της απουσίας υποστηρικτικών δομών προστασίας αποφεύγουν ή διστάζουν να καταγγείλουν τα περιστατικά βίας στην Αστυνομία. Έτσι τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών δύσκολα ή ακόμα και σπάνια καταγγέλλονται και σπάνια τιμωρούνται», σημειώνει η κ. Παύλου.
Σύμφωνα, πάντως, με τα αποτελέσματα της έρευνας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. (FRA):
- Υπάρχει μια άρνηση των γυναικών να καταγγείλουν τα περιστατικά βίας, ενδεχομένως εξαιτίας του φόβου για τον «κοινωνικό αντίκτυπο».
- Αναδεικνύονται νέοι «τύποι» βίας κατά των γυναικών, όπως η βία μέσω διαδικτύου, η ηλεκτρονική παρενόχληση, η επίμονη παρακολούθηση και ο εκφοβισμός.
- Απροσδόκητη ποσοτικά και ποιοτικά εμφανίζεται η έκταση βίας κατά γυναικών στο σπίτι, στη δουλειά, σε δημόσιους χώρους.
- Μία στις δέκα γυναίκες της Ευρώπης έχει πέσει θύμα σωματικής ή και σεξουαλικής βίας από την ηλικία των 15 και άνω, ενώ μία στις 20 έχει πέσει θύμα βιασμού από την ηλικία των 15 και άνω.
- Πάνω από το 50% των γυναικών της Ευρώπης έχουν πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης, σε μεγάλο ποσοστό στον χώρο εργασίας.
Θύματα με κοινή ταυτότητα
• 82% των θυμάτων ήταν γένους θηλυκού
• 23 γυναίκες ήταν εγκυμονούσες
• 28% δέχονταν βία σε νεαρή ηλικία
• 74% των θυμάτων ζούσαν με τον θύτη
• 52% είχαν σωματική και ψυχολογική βία
• 9% σεξουαλική βία (συνυπάρχει η ψυχολογική και σωματική βία)