Γνωρίζοντας τα προικισμένα παιδιά

Αποτελεσματική η ίδρυση σχολείου για χαρισματικά παιδιά
Συνέντευξη με τον δρα Νίκο Λυγερό, καθηγητή προικισμένων παιδιών
Πολλά προικισμένα παιδιά είναι θύματα bullying, γιατί η κοινωνία δεν ανέχεται τη διαφορά, σημειώνει ο δρ Λυγερός
Τα χαρισματικά ή αλλιώς προικισμένα παιδιά είναι μια πραγματικότητα που απασχολούσε την ανθρωπότητα από την αρχαιότητα. Αν και συνήθως αντιμετωπίζονται ως «παιδιά θαύματα», εντούτοις, στη σημερινή κοινωνία της μετριότητας υπάρχει ο κίνδυνος αυτά να μην αναγνωριστούν, με αποτέλεσμα να μην έχουν την αναμενόμενη ανέλιξη ή ακόμα να πέσουν και θύματα bulling. Για μια πιο αναλυτική προσέγγιση του θέματος, είχαμε την ευκαιρία να ζητήσουμε την άποψη του καθηγητή Νίκου Λυγερού, ο οποίος ασχολείται διαχρονικά με το ζήτημα των χαρισματικών ανθρώπων.

Ο κ.Λυγερός είναι Στρατηγικός Σύμβουλος και Καθηγητής Γεωστρατηγικής και Τοποστρατηγικής στην Αστυνομική Ακαδημία, στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, στη Σχολή Στρατολογικού, στη Σχολή Πολεμικής Αεροπορίας και στη Σχολή Εθνικής Άμυνας, στο Τμήμα Επαγγελματικής Μετεκπαίδευσης Επιτελών - Στελεχών στην Ελλάδα, καθώς και στο Κέντρο Διπλωματικών και Στρατηγικών Μελετών (CEDS).
Δόκτωρ Λυγερέ, ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά των προικισμένων παιδιών-ανθρώπων;
Οι προικισμένοι άνθρωποι αποτελούν το 2% του γενικού πληθυσμού. Στην κλίμακα Stanford Binet, ο δείκτης νοημοσύνης είναι μεγαλύτερος από 132. Σε γενικό πλαίσιο, οι προικισμένοι άνθρωποι δεν έχουν ένα ταλέντο που είναι μονοδιάστατο, αλλά διαπρέπουν σε πολλούς τομείς, λόγω της πλαστικότητας του εγκεφάλου τους. Έχουν επίσης μια μεγάλη προσαρμοστικότητα για την επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων. Δεν σκέφτονται απλώς πιο γρήγορα, όπως νομίζουν οι περισσότεροι, αλλά μ’ έναν διαφορετικό τρόπο, π.χ. πλάγια σκέψη. Αυτό τους επιτρέπει να βλέπουν τον κόσμο μ’ ένα άλλο βλέμμα και αυτή η διαφορά κάνει τη διαφορά.
Με ποιον τρόπο μπορούν εκπαιδευτικοί και γονείς να εντοπίσουν αυτά τα παιδιά και πώς μπορούν να τα διαχειριστούν;
Ο εντοπισμός των προικισμένων παιδιών είναι εύκολος, αφού υπάρχει το ψυχομετρικό εργαλείο, που δίνει τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε τις ικανότητές τους. Το θέμα είναι να υπάρχει πρακτική βούληση από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, διότι συχνά αντιμετωπίζουμε μιαν αντιδραστική άρνηση και το προικισμένο παιδί παραμένει απομονωμένο. Ενώ με τον εντοπισμό του δεν μιλούμε πια για τη διαχείρισή του, λες και είναι πρόβλημα, αλλά για συνεργασία, αφού πρόκειται για ένα συνομήλικο που απλώς έχει μικρότερο μέγεθος. Η διάγνωση είναι η αρχή της μεθοδολογίας όσον αφορά τις στρατηγικές της διδασκαλίας. Σε αυτό το πεδίο δράσης, η αλληλοεπίδραση με τον μαθητή είναι τεράστιας σημασίας για τον δάσκαλο, αφού τα δεδομένα αλλάζουν με γρήγορους ρυθμούς.
Πώς επηρεάζει το μαθητοκεντρικό σύστημα εκπαίδευσης την εξέλιξη αυτών των παιδιών;
Τα προικισμένα παιδιά επηρεάζονται λιγότερο από τα άλλα όσον αφορά στην εκπαίδευση, ακόμα κι αν αυτή είναι -υποτίθεται- μαθητοκεντρική. Διότι εκ φύσεως η τελευταία απευθύνεται στην πλειοψηφία, στην οποία δεν ανήκουν ποτέ. Επιπλέον, ένα μεγάλο ποσοστό από αυτά βρίσκονται σε φάση αποτυχίας, γιατί η μεθοδολογία δεν είναι προσαρμοσμένη στις ικανότητές τους και εντοπίζουμε πολλά από αυτά να βαριούνται αφόρητα στο παραδοσιακό μάθημα. Χρειάζονται πιο πολύπλοκα και πιο πολύπλευρα ερεθίσματα για να ενεργοποιηθούν και να περάσουν σε μια ενεργητική φάση.
Ποιες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις θα βοηθούσαν προς αυτήν την κατεύθυνση;
Μια αποτελεσματική μεταρρύθμιση είναι η δημιουργία μαθημάτων επιλογής, που επιτρέπουν λόγω πολυπλοκότητας της απαραίτητης σκέψης για την κατανόησή τους να μετασχηματίζουν τον προικισμένο μαθητή, μέσω της κινητοποίησης των διαφορετικών του ενδιαφερόντων, αφού το φάσμα του σε αυτόν τον τομέα είναι ευρύτατο. Επίσης, αυτή η επιλογή προσφέρει ένα πλαίσιο συνεύρεσης μεταξύ των προικισμένων μαθητών, που δεν νιώθουν πια ότι είναι μόνο και μόνο μια πολύ μικρή μειοψηφία του πληθυσμού, όπου κυριαρχεί η μοναξιά της προσωπικότητας.
Η ίδρυση και λειτουργία ειδικών σχολείων για προικισμένα παιδιά θα βοηθούσε στην περαιτέρω ανέλιξή τους;
Η ίδρυση σχολείων εξειδικευμένα για προικισμένα παιδιά έχει αποδειχθεί στο εξωτερικό ότι είναι αποτελεσματική για την ανέλιξή τους. Δεν είναι, λοιπόν, ούτε μια υπόθεση, ούτε ένα σενάριο υπό εξέταση, αλλά μια απτή πραγματικότητα. Απλώς τις περισσότερες φορές η κοινωνία αδιαφορεί γι’ αυτές τις δομές, διότι θεωρεί ότι αφορούν ένα πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Βέβαια, όταν πρόκειται για ταλέντα, θέλει να δημιουργήσει κέντρα που έχουν την ανάλογη ειδικότητα, για να μπορεί να περηφανευτεί. Η ουσία πάντως είναι ότι το έργο που παράγεται σε αυτά τα ειδικά σχολεία είναι τεράστιο, γιατί αρχίζει με άλλες προδιαγραφές που δεν έχουν καμιά σχέση με τις κλασικές. Το πρόγραμμα δεν είναι μόνο ύλη, αλλά ενέργεια.
Στη σημερινή κοινωνία, τα προικισμένα παιδιά κινδυνεύουν να πέσουν θύματα bullying;
Ναι, πολλά προικισμένα παιδιά είναι θύματα bullying, γιατί η κοινωνία δεν ανέχεται τη διαφορά και προσπαθεί με κάθε τρόπο να την εξαφανίσει. Το bullying είναι μία από τις μεθόδους που χρησιμοποιεί σε αυτήν τη νοοκτονία. Η πλειοψηφία βλέπει με κακό μάτι το παιδί που διαφέρει, αλλά όταν αυτό έχει και ειδικές ικανότητες, τότε ξεσπά και οι αντιδράσεις γίνονται πιο άγριες. Από την άλλη, επειδή δεν υπάρχει προετοιμασία γι’ αυτήν την αντιμετώπιση, έχουμε συχνά αθώους που θα γίνουν θύματα λόγω έλλειψης των δικαίων που είναι ικανοί να τους προστατέψουν από αυτήν την πράξη βαρβαρότητας. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να είμαστε σε ετοιμότητα ως εκπαιδευτικοί και γονείς.
Στην Ελλάδα πρόσφατα πάρθηκε η απόφαση για υλοποίηση προγράμματος εκμάθησης σκακιού στα δημοτικά σχολεία. Πιστεύετε πως κάτι τέτοιο θα ήταν χρήσιμο και στην Κύπρο;
Με υπουργική απόφαση, η Ελλάδα έβαλε το σκάκι στο δημοτικό το 2014. Είναι μια απόφαση με τεράστιες επιδράσεις κι είμαστε μόνο στην αρχή. Υπάρχουν ήδη σεμινάρια όπου εμπλέκονται οι σκακιστικοί σύλλογοι, οι εκπαιδευτές για να μάθουν οι δάσκαλοι και τα παιδιά αυτό το διαχρονικό παίγνιο. Κι εδώ δεν πρέπει να γίνει λάθος, δεν πρόκειται για ένα πλαίσιο ανταγωνιστικό και πρωταθλητισμού, αλλά καθαρά εκπαιδευτικού χαρακτήρα για την ανάπτυξη της σκέψης των παιδιών.

Αυτή η καινοτομία αφορά όλα τα παιδιά δίχως καμία εξαίρεση και αποτελεί μια προστιθέμενη αξία για το εκπαιδευτικό σύστημα, αφού εδώ έχουμε τη δράση της παιδείας. Είναι σίγουρο ότι θα ήταν μια ουσιαστική προσφορά στην Κύπρο και γι’ αυτόν τον λόγο κάνουμε ήδη μαθήματα και master classes στα νηπιαγωγεία και στα δημοτικά της Κύπρου. Το σκάκι είναι η αιχμή του δόρατος μιας άλλης προσέγγισης της διδασκαλίας στον τομέα της νοημοσύνης. Και αυτό το γεγονός ενισχύει βέβαια τη διδασκαλία για τα προικισμένα παιδιά.