Μελάνωμα - Από τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου

OΛΑ ΟΣΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑ, ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Ο Δρ Κωνσταντίνος Π. Συμεωνίδης αναλύει στη «Σημερινή» όλες τις πτυχές του μελανώματος, επιλύοντας κάθε δυνατή απορία μας. Αποτελεί το 1-3% όλων των κακοήθων όγκων και η συχνότητά του αυξάνεται σε όλον τον κόσμο κατά 4-7% ετησίως
Είναι συχνότερο στις ηλικίες ανάμεσα στα 20 και στα 60 έτη, εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα, και σπάνια εμφανίζεται πριν από την εφηβεία, αλλά ένα στα τέσσερα (1/4) άτομα με μελάνωμα είναι ηλικίας μικρότερης των 40 ετών
Το μελάνωμα είναι κακοήθης όγκος του δέρματος και των σπλάχνων (εξωδερματικό μελάνωμα). Πρόκειται για κακοήθεια των μελανοκυττάρων. Το μελάνωμα αποτελεί το 1-3% όλων των κακοήθων όγκων και η συχνότητά του αυξάνεται σε όλον τον κόσμο κατά 4-7% ετησίως (ενώ η ετήσια αύξηση του πληθυσμού είναι 1,17%). Η θνητότητα των πασχόντων από μελάνωμα έχει διπλασιασθεί τα τελευταία 35 χρόνια. Η επίπτωση της πάθησης αυξάνει όσο αυξάνεται η ηλικία, αλλά ένα στα τέσσερα (1/4) άτομα με μελάνωμα είναι ηλικίας μικρότερης των 40 ετών. Η «Σ» με αφορμή την αυριανή ευρωπαϊκή ημέρα μελανώματος παρουσιάζει συνέντευξη του Δρος Κωνσταντίνου Π. Συμεωνίδη, Δερματολόγου-Αφροδισιολόγου, Γραμματέα της Δερματολογικής-Αφροδισιολογικής Εταιρείας Κύπρου, μέσω της οποίας αναδεικνύονται όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για την ασθένεια.
Θα θέλαμε να μας εξηγήσετε τι είναι το μελάνωμα και πώς προκαλείται;
Η συχνότητα του καρκίνου του δέρματος αυξάνεται παγκοσμίως κυρίως τα τελευταία χρόνια, λόγω αλλαγής των κλιματολογικών συνθηκών και τον καθιστούν έναν από τα ταχύτερα εξαπλούμενα κακοήθη νοσήματα στον άνθρωπο. Υπάρχουν πολλά είδη όγκων του δέρματος, με συνηθέστερους το μελάνωμα, το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Το μελάνωμα είναι πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, αποτελεί σήμερα το 3% του συνόλου όλων των κακοηθειών και ευθύνεται για το 80% των θανάτων από όλους τους δερματικούς καρκίνους παγκοσμίως, κυρίως σε χώρες με αυξημένη ακτινοβολία.

Είναι ένας κακοήθης δερματικός όγκος που δημιουργείται από την εξαλλαγή των μελανοκυττάρων της επιδερμίδας. Τα μελανοκύτταρα είναι τα κύτταρα που παράγουν τη χρωστική του δέρματος, τη μελανίνη, μια πρωτεΐνη που έχει τον ρόλο να προστατεύει το δέρμα από τη βλαπτική επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, που είναι ο κατ' εξοχήν καρκινογενετικός παράγοντας για το δέρμα.
Η αλόγιστη και απότομη έκθεση χωρίς προστασία στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι o κυριότερος αιτιολογικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση μελανώματος σε ποσοστό 70-80%. Προδιαθεσικοί παράγοντες, επίσης, είναι η κληρονομικότητα, ο τύπος δέρματος, ο χρόνιος ερεθισμός και τραυματισμός σπίλων, ο αυξημένος αριθμός ελιών, η ανοσοκαταστολή, καθώς επίσης και ορμονικές διαταραχές.
Το μελάνωμα εμφανίζεται κυρίως από έναν προϋπάρχοντα σπίλο ή από νέα βλάβη στο δέρμα (π.χ ηλιακό έγκαυμα). Επιπλέον, το κακόηθες μελάνωμα μπορεί να προέρχεται από εξαλλαγή μιας κακοήθους φακής, ή δυσπλαστικού σπίλου, καθώς και από συγγενών ή ευμεγέθων μελανοκυτταρικών σπίλων. Είναι συχνότερο στις ηλικίες ανάμεσα στα 20 και στα 60 έτη, εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα, και σπάνια εμφανίζεται πριν από την εφηβεία.
Παρουσιάζεται κυρίως σε φωτοεκτεθειμένα μέρη του σώματος αλλά και σε άλλες περιοχές. Στους άνδρες εμφανίζεται συχνότερα στο πρόσωπο, στο κεφάλι, στον κορμό και στον λαιμό, και στις γυναίκες εμφανίζεται συνήθως στα άνω και κάτω άκρα (χέρια, πόδια κυρίως κνήμες), καθώς και πιο σπάνια στα νύχια. Είναι πιο συχνό στα ανοιχτόχρωμα δέρματα (φωτότυποι Ι, ΙΙ) ενώ πρωτοπαθή μελανώματα μπορεί να παρουσιαστούν ακόμα και σε «μελαχρινά» άτομα (σκουρόχρωμης επιδερμίδας), στα πέλματα και στις παλάμες, και στους βλεννογόνους του σώματος (π.χ. στόμα).
Ποια τα συμπτώματα της ασθένειας;
Οι συχνότερες ενδείξεις για πιθανό μελάνωμα είναι η αλλαγή στο μέγεθος, σχήμα, χρώμα ενός σπίλου (ελιάς). Σε αρχικό στάδιο, ο σπίλος μπορεί να είναι ασυμπτωματικός ή να αιμορραγεί, ενώ σε προχωρημένο στάδιο, όταν δίνει μεταστάσεις σε εσωτερικά όργανα, τα συμπτώματα να είναι αναλόγως του εσωτερικού οργάνου που έχει προσβληθεί.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο ή αν θέλετε καλύτερα ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου εμφάνισης μελανώματος;
Υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης μελανώματος παρατηρείται στους λευκούς που ζουν σε τροπικά ή υποτροπικά κλίματα. Προφανώς η έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες, και ιδίως σε όσες προκαλούν εγκαύματα, ενοχοποιείται ισχυρά ως πιθανή αιτία. Ο αριθμός των νέων με πρωτοπαθή μελανώματα αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια σε χώρες με έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Τα άτομα που έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μελάνωμα ή καρκίνο του δέρματος και συνεπώς πρέπει να προσέχουν περισσότερο είναι:
· Τα άτομα με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα (τύπου Ι, ΙΙ), με κόκκινα ή ξανθά μαλλιά, που καίγονται εύκολα και δεν μαυρίζουν, αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο και ακολουθούν τα ξανθά άτομα με ανοικτόχρωμα μάτια και με ύπαρξη εφηλίδων (φακίδων).
· Οι λευκοί με πολλούς κοινούς μελαγχρωματικούς σπίλους περισσότερους από 100 διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.
· Άτομα με ατομικό και οικογενειακό ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων λόγω έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία.
· Άνθρωποι με αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
· Άτομα με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή άλλων καρκίνων του δέρματος.
· Άτομα με δυσπλαστικούς σπίλους (άτυποι πολλαπλοί σπίλοι)
· Άτομα με συγγενείς (εκ γενετής) ή ευμεγέθεις σπίλους (γιγαντιαίες, ελιές) που εκτίθενται συνεχώς στην υπεριώδη ακτινοβολία.
Μπορεί να αντιμετωπιστεί και πώς;
Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι κανόνας στην ιατρική, κι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τον καρκίνο του δέρματος και μελανώματος. Η διάγνωση γίνεται κλινικά από τον Δερματολόγο, με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας απεικονιστικών μηχανημάτων, των ψηφιακών δερματοσκοπίων. Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο του καρκίνου. Όταν πρωτοεμφανιστεί και διαγνωσθεί έγκαιρα το μελάνωμα, ως κακοήθης σπίλος (ελιά), υπάρχουν αρκετές πιθανότητες να αντιμετωπιστεί με περιορισμένη χειρουργική επέμβαση και να είναι πλήρως ιάσιμο. Αντιθέτως, η καθυστερημένη διάγνωση μπορεί να επιτρέψει τη διασπορά σε εσωτερικά όργανα και συνδέεται με πτωχή πρόγνωση με μηδενική επιβίωση.
Πώς μπορεί κάποιος να προφυλαχθεί, ούτως ώστε να μην εμφανίσει μελάνωμα;
Επειδή βρισκόμαστε σε μια χώρα με αυξημένη ηλιακή ακτινοβολία, η πρόληψη του μελανώματος συνίσταται: στην αποφυγή της αλόγιστης, απότομης και χωρίς προστασία έκθεσης στον ήλιο, ειδικότερα το καλοκαίρι κατά τις ώρες της μέγιστης ακτινοβολίας 10 π.μ.-4 μ.μ., στη σωστή και συχνή χρήση αντηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας SPF >30 ολόχρονα σε χώρες με έντονη ηλιακή ακτινοβολία και κυρίως το καλοκαίρι, με αντιηλιακό με μεγαλύτερο δείκτη προστασίας, με ανανέωσή του κάθε 2 ώρες, στην προστασία των μεγάλων και ιδιαίτερα των παιδιών, με καπέλα, ενδύματα, γυαλιά και αντηλιακά, γι' αποφυγή ηλιακών εγκαυμάτων, στην αναζήτηση σκιερού μέρους στη θάλασσα ή στο βουνό κυρίως το καλοκαίρι.

Επιπλέον, άτομα με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος και τύπο δέρματος υψηλού κινδύνου (ανοικτόχρωμοι Ι, ΙΙ καλό είναι να λαμβάνουν πρόνοια και να υποβάλλονται πιο συχνά σε έλεγχο από τον δερματολόγο τους. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται για την υπεράσπιση του δέρματός μας και της υγείας μας.
Τα στοιχεία των τελευταίων χρόνων δείχνουν σημαντική αύξηση των περιστατικών. Πού οφείλεται;
Η συχνότητα του καρκίνου του δέρματος αυξάνεται παγκοσμίως, κυρίως τα τελευταία χρόνια, λόγω αλλαγής των κλιματολογικών συνθηκών και αλόγιστης έκθεσης χωρίς προστασία στον ήλιο σε χώρες με υψηλή ακτινοβολία. Στην Κύπρο, οι ρυθμοί εμφάνισης μελανώματος και άλλων καρκινικών βλαβών του δέρματος άρχισαν να έχουν επίσης αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Υγείας, κατά την περίοδο 1998-2009 καταμετρήθηκαν 401 περιστατικά μελανώματος, με 57 νέα περιστατικά να εντοπίζονται και να καταχωρίζονται κάθε χρόνο στην Κύπρο , με το ποσοστό να ανεβαίνει σταδιακά μετά την ηλικία των 45 ετών σε άνδρες και γυναίκες, με ελαφρώς αυξητική τάση στις γυναίκες.
Ποιες εκδηλώσεις προγραμματίζονται στην Κύπρο ενόψει της Ευρωπαϊκής Ημέρας;
Στο πλαίσιο της ενημέρωσης του κοινού, οργανώνεται κάθε πρώτη Δευτέρα του Μάη η μέρα μελανώματος και καρκίνου του δέρματος, που πραγματοποιείται ταυτόχρονα κάθε χρόνο σε 30 χώρες της Ευρώπης. Στην Κύπρο, με πρωτοβουλία της Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας και την υποστήριξη των Δερματολογικών Εργαστηρίων της La Roche Poche, έχει αρχίσει τη διαφωτιστική της καμπάνια για την ευρωπαϊκή ήμερα μελανώματος και καρκίνου του δέρματος.

Θα πραγματοποιηθούν επίσης εκδηλώσεις στις 2 και 3 Μαΐου σε όλες τις πόλεις της Κύπρου, με σκοπό την ενημέρωση και αφύπνιση του κοινού. Επιπλέον, οι Κύπριοι δερματολόγοι θα εξετάζουν και φέτος δωρεάν ασθενείς στο ιατρείο τους τη Δευτέρα 4 Μαΐου κατόπιν διευθέτησης ραντεβού, επιδεικνύοντας έτσι έμπρακτα το ενδιαφέρον τους στην πρόληψη του μελανώματος και του καρκίνου του δέρματος. Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν την ευκαιρία και να δώσουμε την απαιτούμενη σημασία στις «ύποπτες» αλλοιώσεις που πιθανόν παρατηρούμε στο δέρμα μας, να παίρνουμε τις απαραίτητες προφυλάξεις, ώστε να έχουμε τον ήλιο σύμμαχο και όχι εχθρό, και να μην ξεχνάμε ότι η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη.