Αγγλικό το σχέδιο του 1978

Οι Βρετανοί το παρουσίαζαν ως... συνεταιρικό με Αμερικανούς και Καναδούς
Ενώ η Μόσχα το χαρακτήριζε «διχοτομικό», το ΑΚΕΛ ήταν έτοιμο να το δεχθεί, αν παρουσιαζόταν μεταμφιεσμένο ως σχέδιο του ΓΓ του ΟΗΕ
Καθώς βρισκόταν στην Κύπρο για κάλυψη των προεδρικών εκλογών ο δημοσιογράφος της «Γκάρντιαν» John Torode, στις 17 Φεβρουαρίου είχε και μια μακρά συνομιλία με τον Νίκο Ρολάνδη, ο οποίος ήταν στενός του φίλος, όπως είπε, και μετά έδωσε εμπιστευτικές πληροφορίες στους Βρετανούς της Υπ. Αρμοστείας για όσα του είπε ο Ρολάνδης.
Η προτεραιότητα του Ρολάνδη ήταν όπως ο Κυπριανού πάρει οδυνηρές αποφάσεις. Να «διαφωτίσει» το κοινό για τις πραγματικότητες, π.χ. ότι δεν υπήρχε ελπίδα για τους πρόσφυγες να επιστρέψουν στα σπίτια τους και οι αγνοούμενοι δεν επρόκειτο ποτέ να βρεθούν ζωντανοί, αν επρόκειτο να βρεθεί το σωστό κλίμα για μια διευθέτηση. Όμως δεν έβλεπε τον Κυπριανού να ήταν διαθέσιμος «να δαγκώσει τη σφαίρα», γι’ αυτό δεν επρόκειτο να διαθέσει περισσότερο χρόνο της καριέρας του. Αν επαραιτείτο, σκεφτόταν να προβεί ο ίδιος στην ενημέρωση του λαού για τις αλήθειες.
Ο Ρολάνδης είπε, επίσης στον Torode, ότι ήθελε να βγει από την κυβέρνηση προτού τον αναγκάσει το ΑΚΕΛ να το κάνει...
Ο Ρολάνδης, επίσης, σύμφωνα με την ενημέρωση προς το Φόρεϊν Όφις από τη βρετ. Υπ. Αρμοστεία, ημερ. 18 Φεβρουαρίου 1983, είχε ζητήσει από τον δημοσιογράφο να γράψει άρθρο, εξηγώντας τα πραγματικά γεγονότα πίσω από την ιστορία της Πόλι Πεκ (του Ασίλ Ναδίρ), πώς έκανε την περιουσία του αρχικά με την εκμετάλλευση των περιουσιών Ελληνοκυπρίων στα κατεχόμενα. Ο John Torode αρνήθηκε να ανταποκριθεί στην έκκληση Ρολάνδη.
To αγγλο-αμερικανο-καναδικό σχέδιο ήταν αγγλικό!
Ο Βρετανός αξιωματούχος στη βρετανική Πρεσβεία στην Άγκυρα, σε αναφορά του ημερ. 3 Μαρτίου 1983 προς τον ανώτερό του στο Φόρεϊν Όφις κ. Harrison, στην οποία τον ενημέρωνε για όσα είχε συζητήσει με τον Τούρκο αξιωματούχο Καραχάν, έγραψε μεταξύ άλλων:
«... Ρώτησα τον Καραχάν, κατά πόσο μπορούσε να μου πει, μιλώντας προσωπικά και εμπιστευτικά, αν το αγγλο-αμερικανο-καναδικό Σχέδιο του 1978 μπορούσε να αποτελέσει βάση για μια λύση, αν οι περιστάσεις και η χρονική στιγμή ήσαν καλές (του ανέφερα ότι ως επικεφαλής τότε του Γραφείου Κύπρου στο Φόρεϊν Όφις είχα χέρι στην εκπόνηση του σχεδίου. Τον καιρό εκείνο και ο Καραχάν υπηρετούσε στην 'τουρκική πρεσβεία' στη Λευκωσία). Μου απάντησε, μετά από κάποια πίεση από μέρους μου, ότι οι Τούρκοι απέρριψαν το σχέδιο όχι για το περιεχόμενό του, αλλά για τη χρονική περίοδο που παρουσιάστηκε. Λόγω της πολιτικής κατάστασης στην Τουρκία...».
Συμπληρωματικές πληροφορίες
Α). Στα αποδεσμευμένα έγγραφα για το 1978 είχαμε γράψει ότι αυτά φανέρωναν πως το σχέδιο ήταν όντως του Λονδίνου και για να μη φανεί η Βρετανία ως ο σχεδιαστής του, το παρουσίασαν ως συνεταιρικό με τους Καναδούς και Αμερικανούς.
Στις 28 Νοεμβρίου 1978, όμως, ο αξιωματούχος του Φόρεϊν Όφις (και κατά την περίοδο του Σχεδίου Ανάν βοηθός Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ) W. K. Prendergast ετοίμασε το ιστορικό της εξελιχθείσας σε βρετανο-αμερικανο-καναδική πρωτοβουλία. Έγραψε μεταξύ άλλων:
«Το σχέδιο δόθηκε στον Δρα Βάλντχαϊμ και στη συνέχεια οι Αμερικανοί το έδωσαν στον Κύπριο Υπ. Εξωτερικών και στον κ. Ντενκτάς στη Νέα Υόρκη στις 10 Νοεμβρίου... Το υποστήριξε η ελληνική κυβέρνηση... Υπήρξαν διαρροές, οι περισσότερες παραπλανητικές. Το χαρακτήρισαν επίσης ως αμερικανική πρωτοβουλία. Η εντύπωση αυτή διορθώθηκε με δήλωση του Υπ. Εξωτερικών Δρος Όουεν στη Βουλή των Κοινοτήτων στις 22 Νοεμβρίου...».
Μόσχα και ΑΚΕΛ
Β) Ενώ η Μόσχα το χαρακτήριζε «διχοτομικό», το ΑΚΕΛ ήταν έτοιμο να το δεχθεί αν παρουσιαζόταν μεταμφιεσμένο ως σχέδιο του ΓΓ του ΟΗΕ. Στις 5 Δεκεμβρίου 1978 ο ΓΓ του ΑΚΕΛ Εζ. Παπαϊωάννου το απέρριψε «ως θέμα αρχής» πως ήταν ιμπεριαλιστικό (βλέπε αμερικανικό). Αναφορά προς το Λονδίνο, ημερ. 6 Δεκεμβρίου 1978, έγραφε πως ο τότε αρχισυντάκτης της κομμουνιστικής εφημερίδας «Χαραυγή» και ένας από τους αξιωματούχους του ΑΚΕΛ κ. Σαββίδης, είπε στον Βρετανό σύμβουλο της Υπ. Αρμοστείας ότι το κόμμα του θα ήταν έτοιμο να δεχθεί το περιεχόμενο του σχεδίου ως βάση για διαπραγμάτευση, αν αυτό ερχόταν από τον Γ.Γ. του ΟΗΕ.
Επισκέψεις στην Κύπρο
Το 1983 μεταξύ άλλων την Κύπρο επισκέφθηκαν η Βρετανίδα Υφυπουργός στο Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Βαρόνη Γιανγκ, ο Αμερικανός αξιωματούχος Ric Sherman για επίσκεψη γνωριμίας, έχων αναλάβει τότε το Γραφείο Κύπρου στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, και αντιπροσωπία του Ανωτάτου Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης.
Δολοφονία εθνοφρουρού από «γκρίζο λύκο»
«Στις 18 Δεκεμβρίου 1983, λίγο μετά τις 3.00 μ.μ., Τούρκος στρατιώτης με στρατιωτική στολή «γκρίζου λύκου» πυροβόλησε και σκότωσε εθνοφρουρό στο στήθος, από απόσταση 75 μέτρων. Ο στρατιώτης πέθανε μιάμιση ώρα αργότερα στο νοσοκομείο.
Ο τόπος της δολοφονίας, βορειο-ανατολικά της παλαιάς πόλης (Λευκωσίας) δεν ήταν μακριά από την προηγούμενη δολοφονία τον Σεπτέμβριο του 1982, σε μια περιοχή της «πράσινης γραμμής»... Οι τουρκικές στρατιωτικές Αρχές εξέφρασαν τη λύπη τους στα Ηνωμένα Έθνη και είπαν ότι «δεν ήταν κατόπιν οδηγιών, αλλά η δολοφονία ήταν ευθύνη ενός και ότι ερευνούσαν το θέμα. Η αντίδραση των Κυπριακών Αρχών ήταν συγκρατημένη, στο επεισόδιο δόθηκε υποβαθμισμένη τηλεοπτική κάλυψη και ο Βενιαμίν είπε ότι δεν υπήρχε θέμα στρατιωτικής αντίδρασης για ένα μεμονωμένο επεισόδιο...», έγραψε στην αναφορά του ο Βρετ. Ύπ. Αρμοστής προς το Λονδίνο.
Μεροληπτικά βιβλία για την Κύπρο
Τέλος το 1983, τόσο η τουρκική πρεσβεία όσο και το παράνομο γραφείο του κατοχικού καθεστώτος στο Λονδίνο έστειλαν διάφορα βιβλία στο Φόρεϊν Όφις που γράφτηκαν για την Κύπρο, όπως το «The Road to Bellapais», του Professor Pierre Oberling.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι αξιωματούχοι του Φόρεϊν Όφις, γνωρίζοντας καλύτερα από κάθε άλλον την πραγματική αλήθεια όταν θέλουν, επέκριναν έντονα το βιβλίο του Oberling ως άκρως φιλοτουρκικό, μεροληπτικό, που με θράσος παραπληροφορεί. Έγραψαν:
«Ο κ. Χάρισον διάβασε το βιβλίο και βρήκε ότι ένας αναγνώστης π.χ. δεν θα γνωρίζει ποτέ ότι υπάρχει θέμα αγνοουμένων στην Κύπρο, ότι οι Τουρκοκύπριοι δολοφόνησαν Ελληνοκυπρίους, το βιβλίο κάνει αχρείαστες και εξαντλητικές αναφορές δολοφονιών Τουρκοκυπρίων από Ελληνοκυπρίους δίχως να αναφέρει ή να αποπειράται έστω να αναφέρει αντίστοιχες φρικαλεότητες της άλλης πλευράς. Προβάλλει θέμα Τουρκοκυπρίων προσφύγων που πάνε στο βόρειο μέρος, αλλά καθόλου τη μεγαλύτερη έξοδο προσφύγων προς την άλλη κατεύθυνση (Ελληνοκύπριους πρόσφυγες του 1974). Πολλές από τις λεπτομέρειές του για το 1963 είναι λανθασμένες με πολλά κενά. Το βιβλίο είναι μια λανθασμένη απόπειρα των Τουρκοκυπρίων...».
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος