Αναχρονιστικές οι Βάσεις

ΤΟ ΠΡΟΣΦΑΤΟ ΑΤΥΧΗΜΑ ΕΓΕΙΡΕΙ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Είναι ευρέως παραδεκτό ότι οι βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο απολαμβάνουν ενός ιδιότυπου καθεστώτος, που δεν συναντάται άλλο παρόμοιο στο διεθνές δίκαιο
Η πλήρης αποστρατιωτικοποίηση ευνοεί τη Βρετανία, γιατί με τις Βάσεις θα εκμεταλλεύεται μονοπωλιακά τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης της Κύπρου στην περιοχή, αναφέρει ο Φοίβος Κλόκκαρης
Το πρόσφατο περιστατικό, που έλαβε χώρα εντός των Βάσεων Ακρωτηρίου με το ατύχημα των πυραύλων από το σκάφος Tornado, επανέφερε με δυναμικό τρόπο στον δημόσιο διάλογο διάφορα ζητήματα, που άπτονται της ασφάλειας της περιοχής, αλλά και του καθεστώτος του οποίου απολαμβάνουν οι βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο. Είναι γεγονός ότι τα διεθνή γεγονότα των τελευταίων ετών, με τη συνεχή επέλαση των τζιχαντιστών στη Μέση Ανατολή, αναβάθμισαν τον ρόλο των βρετανικών Βάσεων (ΒΒ) στο νησί. Εντούτοις, με τη λύση που προετοιμάζεται για το Κυπριακό, το όλο ζήτημα για παραμονή ή αποχώρησή τους αναμένεται να επανέλθει.
Ιδιότυπο καθεστώς
Ιστορικά αξίζει να σημειωθεί ότι η δημιουργία των δύο Βάσεων στην Κύπρο (Ακρωτηρίου και Δεκέλειας), που παραμένουν υπό βρετανική κυριαρχία στο διηνεκές, ήταν μια αδιαπραγμάτευτη απαίτηση και «έπαθλο» της συντηρητικής κυβέρνησης του Χάρολντ Μακμίλαν, για την παραχώρηση της ανεξαρτησίας εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας στην Κύπρο το 1960. Είναι ευρέως παραδεκτό ότι οι βρετανικές Βάσεις στην Κύπρο απολαμβάνουν ενός ιδιότυπου καθεστώτος, που δεν συναντάται άλλο παρόμοιο στο διεθνές δίκαιο. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο καθηγητής Ρίτσαρντ Κλογκ, σε πρόσφατο ακαδημαϊκό του άρθρο, το οποίο πραγματεύεται το καθεστώς των ΒΒ στην Κύπρο:

«Δεν φαίνεται να υπάρχουν παρόμοια φαινόμενα στην ιστορία της βρετανικής αποαποικιοποίησης, όπου η αποικιακή δύναμη έχει διατηρήσει διά παντός την κυριαρχία της πάνω σε έδαφος που είχαν προηγουμένως αποικήσει. Η ανωμαλία που ενέχει η κατάσταση έχει γίνει ολοένα και πιο εμφανής μετά την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004. Προς το παρόν έχουμε μια εντελώς απαράδεκτη κατάσταση, σύμφωνα με την οποία η Βρετανία ασκεί την κυριαρχία της πάνω σε έδαφος ενός άλλου μέλους της ΕΕ».
Ο κίνδυνος της αποστρατιωτικοποίησης
Παράλληλα, κατά καιρούς γίνεται πολύς λόγος για την ανάγκη αποστρατιωτικοποίησης της Κύπρου, στο πλαίσιο μιας συνολικής λύσης του Κυπριακού. Την άποψη αυτή, ενώ μέχρι πρόσφατα εξέφραζε το ΑΚΕΛ, εντούτοις, φαίνεται να τη συμμερίζεται και ο ίδιος ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, σύμφωνα με την πρόσφατη συνέντευξή του στη «Χουριέτ». Αυτό το οποίο αποσιωπάται είναι το γεγονός ότι το ενδεχόμενο αποστρατιωτικοποίησης εξυπηρετεί πλήρως τα συμφέροντα των Βρετανών στο νησί. Όπως πολύ ορθά επεσήμανε επί του θέματος ο πρώην Υπουργός Άμυνας Φοίβος Κλόκκαρης, σε άρθρο του στη «Σημερινή» τον Αύγουστο του 2009, η Βρετανία ευνοεί την πλήρη αποστρατιωτικοποίηση, γιατί με τις ΒΒ θα εκμεταλλεύεται μονοπωλιακά τα στρατηγικά πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης της Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο.
«Στόχος της Βρετανίας, στο πλαίσιο λύσης, είναι η ισχυροποίηση και διαιώνιση του καθεστώτος των ΒΒ. Ένα αφοπλισμένο, ανίσχυρο κράτος στην Κύπρο, που θα λειτουργεί στη βάση μιας εύθραυστης ισορροπίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων, αποτελεί την καλύτερη επιλογή για να μην απειλείται το απαράδεκτο καθεστώς των ΒΒ», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Αποικιακοί νόμοι
Πέραν, όμως, από τα θέματα ασφάλειας από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις που διεξάγουν οι Βάσεις, υπάρχει και μια σειρά από νομικές επιπλοκές, οι οποίες είναι ενδεικτικές του αποικιοκρατικού χαρακτήρα λειτουργίας των βάσεων. Εξόχως χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα που ανέφερε στη «Σημερινή» ο υπ. Διδάκτωρ Εγκληματολογίας στη Σχολή Νομικής του Πανεπιστήμιου του Εδιμβούργου της Σκοτίας Λάμπρος Καούλλας: «Πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο οποίος είχε καταδικαστεί από δικαστήριο των βρετανικών Βάσεων και εξέτιε την ποινή του εκεί, μεταφέρθηκε πρόσφατα στη Βρετανία για θεραπεία, πιθανόν παρά την θέλησή του.

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, η μεταφορά του σε βρετανικές φυλακές έγινε με βάση αποικιακό νόμο του 1884. Η Κυπριακή Δημοκρατία διαμαρτύρεται για το θέμα μέσα από διαβήματα προς τη Βρετανία. Πολλές φορές η σημασία των πραγμάτων κρύβεται στις λεπτομέρειες και στην ορθή εκτίμηση τού τι αυτές αναδεικνύουν. Θυμίζω λοιπόν πως είναι με τον ίδιο ακριβώς νόμο, τον 'Colonial Prisoners Removal Act' του 1884, που μεταφέρθηκαν τον Αύγουστο του 1956 έξι Κύπριοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ σε βρετανικές φυλακές στο Λονδίνο διότι, εκτός από 'τρομοκράτες', θεωρούνταν επιπλέον εν δυνάμει δραπέτες και οι χειρότεροι ταραχοποιοί των Κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας.

Ο νόμος του 19ου αιώνα έδινε στον Άγγλο κυβερνήτη τη δυνατότητα να εκτοπίζει καταδίκους που θεωρούνταν επικίνδυνοι για την ασφάλεια της αποικίας. Μέχρι το 1958 μεταφέρθηκαν σε διάφορες φυλακές σε Αγγλία και Σκοτία συνολικά 31 Κύπριοι αγωνιστές, ένας εξ αυτών μάλιστα σε νοσοκομειακή φυλακή στη νήσο Wight. Όλα αυτά, δηλαδή, πριν από την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, κατά την περίοδο που ολόκληρη η νήσος ήταν 'αποικία του στέμματος'. Συνεπώς, το ενδιαφέρον είναι πώς οι Αρχές των Βάσεων κάνουν επίκληση του ίδιου νόμου και σήμερα, ενώ φαινομενικά δεν αποτελούν αποικιοκρατικό κατάλοιπο. Αυτή, λοιπόν, η λεπτομέρεια από μόνη της λέει πολλά».
Η ασάφεια του Σχεδίου Ανάν
Παρά τις διάφορες απόψεις που υπάρχουν αναφορικά με το κατά πόσο το Σχέδιο Ανάν παραχωρούσε ή όχι στους Βρετανούς δικαίωμα εκμετάλλευσης εντός των χωρικών υδάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, εντούτοις η διπλωματική ασάφεια του Σχεδίου εξακολουθεί να εγείρει πολλά ερωτηματικά. Όπως αναφέρει ο καθηγητής Κλογκ, «θα πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν ότι, αν οι Έλληνες Κύπριοι είχαν αποδεχθεί το Σχέδιο Ανάν στο προβλεπόμενο δημοψήφισμα, στη συνέχεια θα ήταν σχεδόν αδύνατο να αμφισβητήσουν το καθεστώς των κυρίαρχων βάσεων (SBAs). Η δημιουργία των SBAs στη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του 1960 φυσικά ποτέ δεν έχει νομιμοποιηθεί μέσω ενός δημοψηφίσματος».
Εν κατακλείδι, η μνημειώδης δήλωση του τέως προέδρου Χριστόφια στο Ινστιτούτο Brookings το 2010, ότι το θέμα των Βάσεων θα λυθεί από τα «παιδιά και τα εγγόνια μας», αρκεί για να συνειδητοποιήσουμε ότι η αναποφασιστικότητα της πολιτικής ηγεσίας μέχρι τώρα να αξιώσει αποχώρηση των ΒΒ, βαραίνει πλέον τους ώμους της νέας γενιάς, η οποία καλείται να διεκδικήσει ένα καλύτερο και ασφαλέστερο μέλλον στον τόπο της, με τρόπο που να αρμόζει σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.