Στον Πύργο του Οθέλλου το 1571

Η ΗΡΩΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΙΟΥ ΒΡΑΓΑΔΙΝΟΥ ΚΑΙ Ο «ΕΝΤΙΜΟΣ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ» ΤΟΥ ΛΑΛΑ ΜΟΥΣΤΑΦΑ
Αντί για ανούσια δικοινοτικά φεστιβάλ, θα ήταν εντιμότερο να γίνει επετειακή αναπαράσταση της πολιορκίας της Αμμοχώστου, με τρόπο που θα αναδείκνυε την πανευρωπαϊκή σημασία της πόλης
Πολιτική ηγεσία και πολιτισμικές οργανώσεις, αν ήθελαν πραγματικά να βοηθήσουν και να αναδείξουν το θέμα της Αμμοχώστου, θα μπορούσαν να διοργανώσουν ένα επετειακό φεστιβάλ, με επίκεντρο αυτά τα ιστορικά δεδομένα που θα είχαν πανευρωπαϊκή εμβέλεια
Οι Τούρκοι, για να τιμήσουν τον πρώτο Οθωμανό που πάτησε τότε τα χώματα της Κύπρου, έφτιαξαν το μνημείο του Μπαϊρακτάρη (Σημαιοφόρου). Άραγε τι ανάλογο πράξαμε εμείς για να θυμόμαστε την ηρωική μορφή του Μαρκαντώνιου Βραγαδίνου που θυσιάστηκε για την υπεράσπιση της Αμμοχώστου;
Η επίσκεψη Νετανιάχου στο νησί την Τετάρτη δεν ήταν το μόνο σημαντικό γεγονός της βδομάδας που μας πέρασε. Το ίδιο βράδυ, «κάτω από το φως του φεγγαριού», παρακολουθήσαμε όλοι, σε ζωντανή σύνδεση μάλιστα από ορισμένα κανάλια, τη νέα κοινή κοινωνική εμφάνιση του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη και του κατοχικού ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί στον Πύργο του Οθέλλου στην κατεχόμενη Αμμόχωστο. Οι δυο ηγέτες παραβρέθηκαν σε δικοινοτική μουσική εκδήλωση που διοργάνωσε η «Τεχνική Επιτροπή για τον Πολιτισμό», υπό την καθοδήγηση του Ειδικού Συμβούλου του ΟΗΕ στην Κύπρο Έσπεν Μπαρθ Έιντε.

Σκοπός της όλης διοργάνωσης ήταν, κατά τα λεγόμενα της Τουρκοκύπριας Ζεχρά Σονιά, η καλλιέργεια ομοσπονδιακής κουλτούρας και μεταξύ άλλων η ανάδειξη «κοινών» σημείων της πολιτισμικής παράδοσης και ιστορίας των δυο κοινοτήτων. Σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο, αν όντως η δικοινοτική πολιτισμική επιτροπή, ή οι ηγέτες που τη διόρισαν, ήθελαν πραγματικά να φωτίσουν ένα κοινό σημείο από την ιστορία των δυο πολιτισμών στον συγκεκριμένο ιερό χώρο των τειχών της Αμμοχώστου, όφειλαν αναγκαστικά να ανατρέξουν κάπου στο 1570...
Η ρίζα της τ/κ κοινότητας

Το 1570, ο σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Σελίμ B’, ο επονομαζόμενος και «Μέθυσος», ύστερα και από την προτροπή του Ισπανοεβραίου διπλωμάτη και Δούκα της Νάξου Ιωσήφ Νασσί, στράφηκε εναντίων της Κύπρου η οποία αποτελούσε ενετική κτήση από το 1489. Ήδη από το πρώτο έτος της ενετικής κατοχής στο νησί, οι Τούρκοι εξαπέλυσαν επίθεση στη χερσόνησο της Καρπασίας λεηλατώντας χωριά και αιχμαλωτίζοντας τους κατοίκους, που πουλούσαν στη συνέχεια ως σκλάβους.

Ακολούθησε η επίθεση και καταστροφή της Λεμεσού από τον τουρκικό στόλο το 1539, εντούτοις, η τελική εισβολή και πρώτη ολοκληρωτική κατάληψη της Κύπρου από τα οθωμανικά στρατεύματα έγινεν, πάλι, τον Ιούλιο του 1570 και παρέμεινε κάτω από οθωμανική διοίκηση μέχρι το 1878, που την αγόρασαν οι Άγγλοι. Η τουρκοκυπριακή κοινότητα επομένως έλκει την καταγωγή της σε αυτή την περίοδο της οθωμανικής κατάκτησης.
Τα τείχη της Αμμοχώστου
Ιστορικά αξίζει να σημειωθεί πως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, η Βενετία, σαν η μοναδική ευρωπαϊκή-χριστιανική δύναμη που εξακολουθούσε να διαθέτει υπερπόντιες κτήσεις στη Μεσόγειο, ανέλαβε να αναχαιτίσει την επέλαση των Τούρκων στην περιοχή. Η Κύπρος, όπως σήμερα έτσι και τότε, ήταν το ανατολικότερο προπύργιο αντίστασης της Χριστιανοσύνης ενάντια στους Οθωμανούς. Τα ιερά τείχη της Αμμοχώστου αποτελούν αναγεννησιακή κληρονομιά της ενετικής περιόδου και είναι κατά βάση αμυντικής αρχιτεκτονικής. Φτιαγμένα από πέτρα πάχους 4-6 μέτρων έχουν γύρω από αυτά προσεκτικά λαξευμένους τάφρους, τους οποίους επιμελήθηκαν προσεκτικά ενετοί μηχανικοί όπως ο Τζιοβάννι Γριρολάμο.

Οι φραγκικού τύπου πύργοι που προϋπήρχαν, αντικαταστάθηκαν λόγω της αδυναμίας τους ν' αντέξουν σε μια πολιορκία από κανόνια. Το αρχαιότερο σημείο της Μεσαιωνικής πόλης είναι το κάστρο του λιμανιού πάνω στον πύργο του οποίου ο Σαίξπηρ τοποθέτησε την τραγωδία του Οθέλλου του Μορ, του Ενετού διοικητή της Αμμοχώστου. Για να προστατευτεί η κύρια είσοδος της πόλης, μπροστά από τον Πύργο της Πύλης της Ξηρά, χτίστηκε ο θρυλικός προμαχώνας του Τοξότη με ύψος 36 πόδια και ο οποίος δέχτηκε ουσιαστικά όλο το βάρος της τουρκικής πολιορκίας του 1570-71.

Σε αντίθεση με τη βόρεια πλευρά όπου υπήρχε ο άτρωτος για τα τουρκικά πυρά προμαχώνας Μαρτινίκα, η νότια πλευρά των τειχών ήταν πάντοτε το τρωτό σημείο της οχύρωσης. Η χαρτογραφία πάντως της εποχής έχει να επιδείξει αξιοθαύμαστα έργα τέχνης με αφορμή την τουρκο-ενετική σύρραξη στο νησί, ειδικά για την πολιορκία της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου.
Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι
Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1570, δέκα μέρες μετά την πτώση της Λευκωσίας, άρχισε η πολιορκία της Αμμοχώστου από τον αρχηγό των χερσαίων ενόπλων δυνάμεων (σύνολο 297.000) Λαλά Μουσταφά και τον ναύαρχο Πιαλή Πασά. Από την άλλη πλευρά, Στρατιωτικός Διοικητής εντός των τειχών της Αμμοχώστου ήταν ο Μαρκαντώνιος Βραγαδίνος με υπαρχηγό τον Έκτορα Βαλιώνη. Σύμφωνα με πρωτογενείς πηγές της εποχής, οι Τούρκοι εξαπέλυσαν συνολικά έξι με επτά επιθέσεις και αποκρούστηκαν όλες με επιτυχία. Ωστόσο, μέσα στην πόλη, οι 8011 πολεμιστές του Βραγαδίνου (Ιταλοί 3700, Έλληνες 4000, Αλβανοί ιππείς 300, ιππείς της πόλης 11), είχαν ξεμείνει από πολεμοφόδια, νερό και φαΐ, με αποτέλεσμα να ζητηθεί από τον Μουσταφά Πασά μια «έντιμη συμφωνία παράδοσης», κάτι ανάλογο με τον έντιμο συμβιβασμό που ζητά η πλευρά μας σήμερα.
Η προδοσία του Μουσταφά
Οι όροι τους οποίους έθεσαν οι υπερασπιστές της πόλης προνοούσαν ότι στους ίδιους και στις οικογένειές τους θα επιτρεπόταν η μεταφορά τους στην Κρήτη, ενώ οι Ορθόδοξοι Έλληνες κάτοικοι θα συνέχιζαν «ανενόχλητοι» την ειρηνική ζωή τους. Οι όροι, αν και αρχικά έγιναν αποδεκτοί από τον Μουσταφά Πασά, εντούτοις στη συνέχεια καταλύθηκαν με τον πιο βίαιο τρόπο.

Σαν σήμερα, 2 Αυγούστου το 1571, γυναικόπαιδα και άντρες που επιβιβάστηκαν στα τουρκικά καράβια για να μεταφερθούν δήθεν στην Κρήτη, σφαγιάστηκαν ανηλεώς από του Οθωμανούς Τούρκους ενώ άλλοι οδηγήθηκαν στη σκλαβιά. Δεν είναι άραγε τραγική σύμπτωση το γεγονός πως αυτή τη βδομάδα ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μελβέτ Τσιαβούσογλου του Ισλαμικού ΑΚΡ έκανε δημόσια έκκληση για άνοιγμα των κλειστών Βαρωσίων με σκοπό να επέλθει η ηρεμία και η ειρήνη στο νησί;
Το μαρτύριο του Βραγαδίνoυ
Όταν ο Μαρκαντώνιος Βραγαδίνος πήγε στη σκηνή να παραδώσει τα κλειδιά της πόλης στον Λαλά Μουσταφά, αυτός, αν και στην αρχή ήταν φιλικός μαζί του, εντούτοις στη συνέχεια τον βασάνισε για δέκα ολόκληρες μέρες, μη μπορώντας να χωνέψει ότι έχασε 80.000 στρατιώτες από τους ολιγάριθμους υπερασπιστές της Αμμοχώστου. Αφού τον εξευτέλισε κόβοντάς του τ' αφτιά, έπειτα τον έγδαρε ζωντανό στην κεντρική πλατεία του Αγίου Νικολάου και περιέφεραν το κουφάρι του γεμισμένο με άχυρο και βαμβάκι κατά μήκος των συριακών ακτών, κρεμασμένο στο κατάρτι μιας γαλέρας.
Οι Θερμοπύλες της Χριστιανοσύνης
Η πολύμηνη αντίσταση των Αμμοχωστιανών δεν έμεινε χωρίς αντίκρισμα από την ιστορία. Όπως στην αρχαιότητα η ηρωική θυσία-αντίσταση των 300 Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες επέτρεψε στους Αθηναίους να προετοιμαστούν για τη νικηφόρα μάχη του Μαραθώνα που ακολούθησε σώζοντας την Ευρώπη από του Πέρσες, έτσι και τον Μεσαίωνα η αντίσταση των Ελλήνων της Κύπρου επέτρεψε στη χριστιανική Ευρώπη να οργανωθεί, προκειμένου να ανακόψει την επέλαση των Οθωμανών. Συγκεκριμένα, δυο μήνες μετά την πτώση της Αμμοχώστου, ακολούθησε μια από τις μεγαλύτερες μάχες της παγκόσμιας ιστορίας, η περίφημη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (7 Οκτωβρίου 1751), όταν οι ενωμένοι χριστιανικοί στόλοι του Πάπα, της Βενετίας και της Ισπανίας κατέστρεψαν ολοκληρωτικά τον στόλο των Οθωμανών.
Μαρία η Συγκλητική
Σε μια παράλληλη εξέλιξη, στο λιμάνι της Αμμοχώστου η Μαρία Συγκλητική, η οποία βρισκόταν αιχμάλωτη μαζί με άλλες νεαρές κοπέλες που προορίζονταν ως δώρο για τον σουλτάνο, αποφάσισε να ανατινάξει το πλοίο που θα τις μετέφερε. Το καράβι δεν είχε ακόμα αποπλεύσει αλλά βρισκόταν στον κόλπο της Αμμοχώστου. Άλλα δυο καράβια που ήταν αραγμένα κοντά, και ήταν και αυτά φορτωμένα με αιχμαλώτους, επίσης καταστράφηκαν.

Η μορφή αυτή της Ελληνίδας νέας έγινε σύμβολο αντίστασης ενάντια στη βαρβαρότητα αφού παρά να αφεθεί παθητικά στη ζωή για την οποία την προόριζαν οι Τούρκοι κατακτητές της Κύπρου, προτίμησε τον ηρωικό θάνατο. Το όνομά της πέρασε σε ιστορικές αναφορές, στην τέχνη και στη λογοτεχνία με πολλά ονόματα όπως Μαρία η Συγκλητική, Αρνάλδα Ρουχιά, Ρενάλδα, Βελεσάνδρα. Στην ηρωίδα αναφέρθηκαν πολλοί παλαιότεροι χρονικογράφοι μεταξύ των οποίων ο Μπιζάρο, ο Καλέπιο, ο Σερένο, ο Γάττο και ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός.
Επετειακό φεστιβάλ
Συμπερασματικά, πολιτική ηγεσία και πολιτισμικές οργανώσεις, αν ήθελαν πραγματικά να βοηθήσουν και να αναδείξουν το θέμα της Αμμοχώστου, θα μπορούσαν να διοργανώσουν ένα επετειακό φεστιβάλ, με επίκεντρο αυτά τα ιστορικά δεδομένα που θα είχαν πανευρωπαϊκή εμβέλεια. Όπως πολύ σωστά τονίζει ο καθηγητής Νίκος Λυγερός σε άρθρο του επί του θέματος: «Αντί λοιπόν να σπαταλούμε χρόνο με παραστάσεις που δεν έχουν κανένα ιστορικό υπόβαθρο, αλλά δικαιολογούνται, υποτίθεται εμπορικά σε χαμηλό επίπεδο, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα επετειακό γεγονός που θα τραβήξει και ποιοτικό τουρισμό λόγω στρατηγικής.

Η επετειακή αναπαράσταση της πολιορκίας της Αμμοχώστου μπορεί να γίνει μέσω της θάλασσας και με τα καράβια, με κανόνια, βεγγαλικά, φωτοβολίδες κλπ» και προσθέτει: «Δημιουργούμε με αυτόν τον τρόπο ένα διεθνές γεγονός σε ευρωπαϊκό επίπεδο που αρχίζει να λειτουργεί από τώρα στην Αγία Νάπα έως την απελευθέρωσης της Αμμοχώστου μέσω της απελευθέρωσης των Κατεχομένων μας». Επιπλέον, οι Τούρκοι για να τιμήσουν τον πρώτο Οθωμανό που πάτησε τότε τα χώματα της Κύπρου, έφτιαξαν το μνημείο του Μπαϊρακτάρη (Σημαιοφόρου). Άραγε τι ανάλογο πράξαμε εμείς για να θυμόμαστε την ηρωική μορφή του Μαρκαντώνιου Βραγαδίνου που θυσιάστηκε για την υπεράσπιση της Αμμοχώστου;
Η Περιγραφή του Άγγελο Καλλέπιο
Ο βικάριος του Τάγματος των Δομινικανών Άγγελο Καλλέπιο, που έζησε από κοντά τα γεγονότα, αναφέρει σχετικά με τον βασανισμό του Βραγαδίνου: «... ακολούθως οδηγήθηκε στην παραλία, τοποθετήθηκε σε ένα κρεμαστό κάθισμα, με ένα στέμμα στα πόδια του και ανυψώθηκε στο κατάρτι της γαλέρας του καπετάνιου, κρεμασμένος σαν πελαργός, στην κοινή θέα όλων των σκλάβων. Ύστερα τον οδήγησαν στην πλατεία. Τα τύμπανα κτυπούσαν, οι σάλπιγγες ηχούσαν και ενώπιον μεγάλου πλήθους τον γύμνωσαν και τον ανάγκασαν, με όλων των ειδών τις βρισιές, να καθίσει στο κιγκλίδωμα του κυφώνα (ξύλινο όργανο βασανισμού και διαπόμπευσης).

Μετά τον ξάπλωσαν στο έδαφος και κτηνωδώς τον έγδαραν ζωντανό... Το δέρμα του περιελήφθη από τους Τούρκους που το παραγέμισαν με άχυρο, το μετέφεραν ολόγυρα στην πόλη και ακολούθως, κρεμασμένον στο κατάρτι μιας γαλέρας, το επεδείκνυαν κατά μήκος των ακτών της Συρίας, με μεγάλες εκδηλώσεις χαράς. Το σώμα κατατεμαχίστηκε και κάθε κομμάτι τοποθετήθηκε και σε κάποια πυροβολαρχία»