Ο Ανδρέας και οι «ισότιμοι ηγέτες»

Από το φιάσκο της Διακήρυξης του Νταβός το 1988, στην αναβάθμιση του ψευδοκράτους το 2016
Έκτοτε η Τουρκία υποκρινόταν δήθεν αποκατάσταση των σχέσεών της με την Ελλάδα, προκειμένου να επιτύχει την ομαλοποίηση των σχέσεων με την τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα
«ΣΗΜΕΡΑ, πιστεύω, και οι δύο σας εκπροσωπείτε την καλύτερη πηγή ελπίδας για συνέχιση των γεγονότων του 1988», δήλωσε ο εκτελεστικός Πρόεδρος του Νταβός Klaus Schwab
Όπως κάθε Ιανουάριο, έτσι και φέτος, η αφρόκρεμα της παγκόσμιας επιχειρηματικής ελίτ, ηγέτες κρατών, οικονομικοί μεγιστάνες, επιχειρηματίες, ακτιβιστές, δημοσιογράφοι και διανοούμενοι μαζεύτηκαν στο χιονισμένο ελβετικό θέρετρο του Νταβός, προκειμένου να συμμετάσχουν στην ετήσια συνάντηση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Στόχος της πενθήμερης αυτής συνόδου είναι να παρέχει μια πλατφόρμα για συζήτηση αναφορικά με τις παγκόσμιες προκλήσεις, ούτως ώστε να γίνει ανταλλαγή απόψεων. Για το Κυπριακό, η φετινή σύνοδος στο Νταβός είχε μια ιδιαίτερη συμβολική σημασία, αφού για πρώτη φορά ο κατοχικός ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί εμφανίστηκε ως ηγέτης των Τ/κ, ενώπιον των παρευρισκομένων, «επί ίσοις όροις» με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη, ως ηγέτη της ε/κ πλευράς.

Η κοινή εμφάνιση Αναστασιάδη-Ακιντζί ενορχηστρώθηκε με ύπουλο τρόπο από τον Ειδικό Σύμβουλο του ΟΗΕ στην Κύπρο Έσπεν Μπαρθ Έιντε, ο οποίος μάλιστα, για να πετύχει τους στόχους του, επιστράτευσε και τον εκτελεστικό Πρόεδρο του Νταβός Klaus Schwab, για να προεδρεύσει της συζήτησης στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Επανενώνοντας την Κύπρο». Ο κ. Schwab, επιχειρώντας μάλιστα να αναβαθμίσει τη σημασία της συνάντησης, έκανε αναφορά στην Κοινή Διακήρυξη του Νταβός το 1988, που υπεγράφη από τους Πρωθυπουργούς της Ελλάδας και της Τουρκίας Ανδρέα Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ.
Στο Νταβός του 1998
Συγκεκριμένα, πριν από είκοσι επτά χρόνια, το 1988, ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ανδρέας Παπανδρέου συμφώνησε μαζί με τον Τούρκο ομόλογό του Τουργκούτ Οζάλ, στο Νταβός της Ελβετίας, να προχωρήσουν στην εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, οι οποίες υπέφεραν από μια έντονη περίοδο εντάσεων και κρίσεων.
Προηγήθηκε η κρίση του Μαρτίου το 1987, όταν η καναδική κοινοπραξία πετρελαίου «Ντένισον», η οποία διαχειριζόταν τη γεώτρηση στον Πρίνο, αποφάσισε να διεξαγάγει έρευνες εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων, αλλά πάνω στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Ο τότε Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου απείλησε να βυθίσει το τουρκικό σκάφος «Πίρι Ρέις», που έστειλε η κυβέρνηση του Τουργκούτ Οζάλ. Έτσι, στη συνάντηση του Νταβός το 1988, οι δύο άντρες αποφάσισαν το «μη πόλεμο», υπογράφοντας το περιβόητο Davos Declaration, το οποίο προέβλεπε την εκατέρωθεν προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων, την εντατικοποίηση των επαφών, καθώς και την εγκατάσταση απευθείας τηλεφωνικής γραμμής μεταξύ των δυο χωρών. Επιπλέον, συστάθηκαν δυο Επιτροπές Συνεργασίας, μια οικονομικής και μια πολιτικής φύσεως. Κάτι ανάλογο, θα έλεγε κανείς, με τα σημερινά ΜΟΕ στο Κυπριακό.
Ρηχή συμφωνία
Ωστόσο, παρά την υπερπροβολή της συγκεκριμένης διακήρυξης από τον διεθνή παράγοντα, επί του πρακτέου, η συμφωνία αυτή δεν επέφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Στην πραγματικότητα η τουρκική πλευρά, ακολουθώντας την πάγια υποκριτική τακτική της, προσπάθησε να προβάλει δημοσίως ότι επιδιώκει αποκατάσταση των σχέσεών της με την Ελλάδα, προκειμένου να επιτύχει την ομαλοποίηση των σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Κάτι ανάλογο που επιδιώκει σήμερα, με την επίδειξη καλής θέλησης για λύση του Κυπριακού, προκειμένου να προχωρήσει η ενταξιακή της πορεία προς την Ε.Ε.
Στο ράφι το Κυπριακό
Σε μιαν άλλη διάσταση του θέματος, ο ελλαδικός Τύπος αλλά και σύσσωμα τα κόμματα της αντιπολίτευσης άσκησαν δριμεία κριτική, για το γεγονός ότι στη Συμφωνία του Νταβός εξαιρέθηκε το Κυπριακό. Η κυβέρνηση Παπανδρέου ισχυρίστηκε, τότε, ότι το Κυπριακό δεν αποτελεί μόνο διμερές θέμα, αποσιωπώντας ωστόσο προηγούμενες αναφορές του ίδιου του Πρωθυπουργού, ότι η όποια επίθεση εναντίον της Κύπρου θα εκληφθεί ως επίθεση εναντίον της Ελλάδας.
Το Μeα Culpa του Ανδρέα
Ένα χαρακτηριστικό περιστατικό της αντιπαράθεσης για το Κυπριακό έλαβε χώραν στις 6 Ιουνίου 1988, σε συζήτηση στη Βουλή των Ελλήνων. Ο Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, αρνούμενος τις κατηγορίες της αντιπολίτευσης ότι έβαλε το Κυπριακό στο «ράφι», εξέφρασε την απορία του για το πώς δημιουργήθηκε αυτή η εντύπωση. Λαμβάνοντας τον λόγο ένας βουλευτής της Ν.Δ. τού είπε: «Εσείς το είπατε αυτό», για να ακολουθήσει η επόμενη ιστορική στιχομυθία με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη:
Ανδρέας: «Όχι με τη δική σας έννοια».
Μητσοτάκης: «Εσείς το είπατε αυτό».
Ανδρέας: «Mea culpa», σας ευχαριστεί;
Μητσοτάκης: «Mea culpa», εντάξει, αλλά εσείς το είπατε.
Ανδρέας: «Εγώ, όταν βάζω τα βιβλία στο ράφι, κ. Μητσοτάκη, τα ξαναβγάζω. Εσείς τα αφήνετε».
Ανικανοποίητοι οι Τούρκοι
Το αποτέλεσμα της οξείας εσωτερικής αντιπαράθεσης που ξέσπασε στην Ελλάδα αναφορικά με το συγκεκριμένο ζήτημα, μετέτρεψε σταδιακά το Κυπριακό σε κυρίαρχο θέμα των μετέπειτα συναντήσεων Παπανδρέου-Οζάλ σε Βρυξέλλες και Αθήνα, χωρίς ωστόσο να γίνεται οποιαδήποτε συγκεκριμένη αναφορά στα κοινά ανακοινωθέντα, εκτός από τα ανθρωπιστικά ζητήματα που αφορούσαν τους αγνοουμένους. Από άλλη, ο Τούρκος Πρωθυπουργός Οζάλ κατηγορήθηκε από το πολιτικο-στρατιωτικό κατεστημένο της Άγκυρας, για «ενδοτική» στάση στο Κυπριακό. Όπως σήμερα, έτσι και τότε, η Τουρκία προέβαινε σε παραπλανητικές αναφορές, για δήθεν πιθανή απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων από το νησί, χωρίς ωστόσο να καταλήξει σε ουσιαστικά αποτελέσματα.
Συνεχίζεται η οπισθοχώρηση
Την Πέμπτη στο Νταβός, ο ιδρυτής και Εκτελεστικός Πρόεδρος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ Klaus Schwab, υπενθυμίζοντας την Κοινή Διακήρυξη που υπεγράφη από τους Παπανδρέου και Οζάλ, ισχυρίστηκε πως αυτή άνοιξε τον δρόμο για επαναπροσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών και απευθυνόμενος προς τους Αναστασιάδη-Ακιντζί είπε: «Σήμερα, πιστεύω, και οι δύο σας εκπροσωπείτε την καλύτερη πηγή ελπίδας για συνέχιση των γεγονότων του 1988». Αυτό που ωστόσο παρέλειψε να αναφέρει ο κ. Schwab, είναι ότι από τότε η Τουρκία όχι μόνο δεν έχει αναθεωρήσει την προκλητική της στάση με τις παραβιάσεις στο Αιγαίο, όχι μόνο δεν απέσυρε τα στρατεύματα από το νησί μας, αλλά παραβίασε και την ΑΟΖ της Κύπρου, απειλώντας τη σταθερότητα στην ευρύτερη Ανατολική Μεσόγειο.

Αμφότερες οι ηγεσίες Ελλάδας και Κύπρου ακολουθούν από το Νταβός του 1988 μέχρι αυτό του 2016 την ίδια ενδοτική στάση, υποχωρώντας σχεδόν σε όλες τις απαιτήσεις των Τούρκων, που βήμα-βήμα κατάφεραν φέτος να παρουσιάσουν τον Μουσταφά Ακιντζί ως ισότιμο ηγέτη με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Παρά τη διεθνή υποβάθμιση που υπέστη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, έστω και επικοινωνιακά, η Κυβέρνηση εξακολουθεί να σφυρίζει αδιάφορα, και όταν της ασκείται κριτική για την ορατή πλέον αναβάθμιση του ψευδοκράτους, επιστρατεύει την ίδια ρητορική με τον Ανδρέα Παπανδρέου, ισχυριζόμενη, «όχι με τη δική σας έννοια».
Ιστορικό υπόβαθρο
Η απαρχή του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ εντοπίζεται τον Ιανουάριο του 1971, όταν ο τότε καθηγητής του Πανεπιστήμιου της Γενεύης Klaus Schwab προήδρευσε σε μια κεντρική συνάντηση των βασικών επιχειρηματικών συντελεστών της Ευρώπης, οι οποίοι συζητούσαν διάφορους τρόπους με τους οποίους οι επιχειρήσεις τους θα μπορούσαν να καλύψουν τη διαφορά απέναντι στο επιτυχημένο αμερικανικό μάνατζμεντ. Η επιτυχία της συνάντησης οδήγησε τον Schwab στη δημιουργία του «μη κερδοσκοπικού» Ευρωπαϊκού Φόρουμ Διαχείρισης, με σκοπό τη διοργάνωση παρόμοιων διασκέψεων σε ετήσια βάση.

Λίγο μετά την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Διαχείρισης, η έκβαση των διεθνών γεγονότων άρχισε να μετατοπίζει το επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ετήσιων συναντήσεων σε περισσότερα παγκόσμια ζητήματα. Η κατάρρευση του συστήματος σταθερών ισοτιμιών του Bretton Woods -το οποίο συνέδεσε την αξία των ξένων νομισμάτων με το αμερικανικό δολάριο- και ο αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1973 εισήγαγαν στις συζητήσεις του Νταβός πολιτικά και οικονομικά στοιχεία, ενώ οι πολιτικοί ηγέτες προσχώρησαν στην εν λόγω συνάντηση τον Ιανουάριο του 1974 μαζί με τους Ευρωπαίους επιχειρηματίες. Μέχρι το 1976, η συμμετοχή στο φόρουμ επεκτάθηκε και στις «1.000 κορυφαίες εταιρείες του κόσμου».

Συνάντηση Ντεμιρέλ-Μητσοτάκη
Στη σύσκεψη του Νταβός που πραγματοποιήθηκε μερικά χρόνια αργότερα, συγκεκριμένα το 1992, την Ελλάδα εκπροσώπησε ως Πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ενώ από πλευράς Τουρκίας παρέστη ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Ανάμεσα στα θέματα των διμερών συζητήσεων ήταν και η πρόοδος στο Κυπριακό, αλλά βασικό ζήτημα εδώ ήταν το Σκοπιανό, με τον Μητσοτάκη να προτείνει τότε το όνομα: «Δημοκρατία της Μακεδονίας-Σκόπια».

Σύμφωνα με δηλώσεις του κ. Μητσοτάκη, μετά τη συγκεκριμένη συνάντηση στο Νταβός, ο ίδιος ετοιμαζόταν να μεταβεί στην Άγκυρα προκειμένου να υπογράψει με τον Τούρκο ομόλογό του ένα «Σχέδιο Συμφώνου Φιλίας, Καλής Γειτονίας και Συνεργασίας». Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, μιλώντας με τον κ. Ντεμιρέλ, είχε θέσει ως όρο την πρόοδο στο Κυπριακό, κάτι που δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι την περίοδο εκείνη βρισκόταν σε προεκλογική περίοδο ο κ. Γιλμάζ, ο οποίος θεωρούσε αδύνατη την οποιαδήποτε πρόοδο στο Κυπριακό, αλλά επεδίωκε, έστω και συμβολικά, μια ομαλοποίηση των ελληνο-τουρκικών σχέσεων.