«Αδύναμο το σύστημα δικαιοσύνης ανηλίκων»

ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ ΘΥΤΕΣ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΕ ΘΥΜΑΤΑ
Στις αδυναμίες του κυπριακού συστήματος απονομής δικαιοσύνης έναντι των ανηλίκων, αλλά και στις ενέργειες στις οποίες προβαίνουν αρμόδιοι φορείς για βελτίωσή του, αναφέρεται σε συνέντευξη στη «Σ» ο εγκληματολόγος Κωνσταντίνος Χρ. Κωνσταντινίδης
Η πρωταθλήτρια του τζούντο Πηνελόπη Σταυρινού δηλώνει πως οι πολεμικές τέχνες δεν καλλιεργούν τη βία στους νέους, όπως κάποιοι νομίζουν
«Πολύ αδύναμο» χαρακτηρίζει το σύστημα απονομής δικαιοσύνης της Κύπρου έναντι των ανηλίκων ο Επικεφαλής Ακαδημαϊκών Ερευνών του Κωνστάντειου Κέντρου Εγκληματολογίας και Δικανικών Επιστημών, Κωνσταντίνος Χρ. Κωνσταντινίδης, με αποτέλεσμα παιδιά-θύτες σε ποινικές υποθέσεις να μετατρέπονται σε θύματα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις παιδιά-θύτες να θυματοποιούνται ακόμη περισσότερο.

Από την άλλη, σε συνέντευξη που παραχώρησε ο εγκληματολόγος στη «Σημερινή», αναφέρει πως οι αρμόδιοι φορείς δρομολογούν ριζικές αλλαγές, αναφέροντας ως παράδειγμα το νέο νομοσχέδιο που προωθεί η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του παιδιού, που στοχεύει σε ένα ποινικό σύστημα πιο φιλικό προς τους ανηλίκους.

Η συνέντευξη παραχωρήθηκε ενόψει του συνεδρίου που διοργανώνει το Κωνστάντειο Κέντρο Εγκληματολογίας και Δικανικών Επιστημών στις 8 Οκτωβρίου στο ξενοδοχείο Χίλτον, στη Λευκωσία, με τίτλο: «Παιδιά / Μάρτυρες, Δράστες και Θύματα / Βιώνοντας το Έγκλημα - Η επόμενη μέρα». Μεταξύ των ομιλητών, θα είναι και Πηνελόπη Σταυρινού, πρωταθλήτρια για 18η συνεχή χρονιά στην πολεμική τέχνη τζούντο. Παραχώρησε και αυτή συνέντευξη στην εφημερίδα μας, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, ότι οι πολεμικές τέχνες δεν καλλιεργούν τη βίαια στους νέους, όπως μπορεί να νομίζουν κάποιοι. Αντίθετα, όπως αναφέρει η πρωταθλήτρια, η εκμάθηση πολεμικών τεχνών καλλιεργεί την πειθαρχία και τον σεβασμό. Ακολουθούν οι ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις με τους Κ. Κωνσταντινίδη και Π. Σταυρινού.
Γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια

Τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε σε σύστημα απονομής δικαιοσύνης ανηλίκων και αν εφαρμόζεται σε άλλες χώρες;

Σύστημα Δικαιοσύνης για Ανηλίκους είναι η ομάδα εκείνη των Αρχών, η οποία να είναι άρτια καταρτισμένη για να χειρίζεται ένα ανήλικο άτομο, το οποίο κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες έχει εμπλακεί σε μία παραβατική ή/και εγκληματική συμπεριφορά ή γεγονός, ακολουθώντας συγκεκριμένους Νόμους που έχουν μελετηθεί και υπάρχουν ακριβώς σχεδιασμένοι για να αφορούν σε ένα ανήλικο άτομο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους για το άτομο αυτό κατά τη δεδομένη στιγμή, τις συνθήκες και προσωπικές περιστάσεις έως και την ενηλικίωσή του. Στο εξωτερικό υπάρχει και εφαρμόζεται.
Στην Κύπρο υπάρχει τέτοιο σύστημα;

Κατ' αρχάς να σημειώσουμε ότι ένας ανήλικος μπορεί να μετατραπεί σε μάρτυρα, δράστη ή θύμα σε μια ποινική υπόθεση. Ειδικότερα μπορεί να είναι μάρτυρας σε μια βίαιη ή εγκληματική ενέργεια (βία στην οικογένεια, μάρτυρας ξυλοδαρμού ενός άλλου ατόμου, μάρτυρας σε φόνο κ.λπ.), ή δράστης σε μία παραβατική, βίαιη έως και εγκληματική πράξη (άσκηση bullying, ναρκωτικά, διαρρήξεις και κλοπές κ.λπ.), ενώ μπορεί να είναι και θύμα σε τέτοιες υποθέσεις.

Υπάρχουν οι περιπτώσεις στις οποίες ο ανήλικος υπήρξε αρχικά θύτης σε μια ποινική υπόθεση και στην πορεία μετατράπηκε και ο ίδιος θύμα, κυρίως λόγω της μη ορθής αντιμετώπισης του θέματος και της εμπλοκής του από τους αρμόδιους χώρους, το σχολείο, από την ίδια την οικογένεια. Ο ρόλος και των προαναφερθέντων τριών είναι εξαιρετικά σοβαρός και η συμπεριφορά τους έναντι των ανηλίκων που εμπλέκονται σε ποινικές υποθέσεις χρήζει άμεσης και υπεύθυνης αντιμετώπισης.

Υπάρχει ένα πολύ αδύναμο ποινικό σύστημα στην Κύπρο σε σχέση με την αντιμετώπιση των ανηλίκων, για το οποίο δεν φταίνε οι εμπλεκόμενοι αρμόδιοι φορείς, εξού και το ότι γίνονται έντονες προσπάθειες για την αλλαγή και εκσυγχρονισμό του του. Δεν υπάρχει ένας ολοκληρωμένος, συγκροτημένος νομικά και νομοθετικά χώρος, ο οποίος να χειρίζεται αυτό το θέμα, αποκλειστικά και με κατάρτιση για ένα τέτοιο σοβαρό θέμα. Υπάρχει ένα παζλ από διάφορους φορείς, οι οποίοι προσπαθούν να χειριστούν τους ανήλικους και οι οποίοι φορείς εξαρτώνται από την ακολουθία ενός παμπάλαιου ποινικού κώδικα και μίας κατ’ ουσίαν αποσπασματικής ή και ανύπαρκτης νομοθεσίας.

Όμως, γίνεται μία σοβαρή προσπάθεια για να αλλάξει αυτό και φαίνεται πως με σταθερά βήματα υπάρχει ελπίδα. Επιπλέον στο Ανώτατο Δικαστήριο υπάρχει Δικαστής του Ανωτάτου Δικαστηρίου, η κα Δέσπω Μιχαηλίδου, η οποία είναι η Υπεύθυνη Δικαστής για το θέμα αυτό και ο συνδετικός κρίκος του Ανωτάτου με το Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Αντιμετωπίζονται όπως οι ενήλικες

Καταπατούνται σήμερα, κατά την άποψή σας, τα δικαιώματα ανηλίκων που είναι θύματα ή θύτες σε ποινικές υποθέσεις;

Ο ανήλικος μέχρι σήμερα αντιμετωπιζόταν όπως και ένας ενήλικος. Δηλαδή το σύστημα ήταν πιο σκληρό βάσει της ηλικίας του. Δυστυχώς ακούσαμε περιστατικά που αφορούσαν ποινές επιβολής στέρησης της ελευθερίας, αλλά δεν εφαρμοζόταν, για τα άτομα αυτά, κατάλληλο πρόγραμμα στο Σωφρονιστικό ίδρυμα για την αντιμετώπιση και την καταστολή της παραβατικής τους συμπεριφοράς, με αποτέλεσμα να παρατηρείται υποτροπή των κρουσμάτων.

Ας μην ξεχνούμε την ύπαρξη και αντιμετώπιση περιστατικών στα οποία ο δράστης είναι ενήλικας και το θύμα ανήλικο. Και αυτές οι περιπτώσεις αποτελούν ένα μείζον θέμα για τη δικαιοσύνη ως προς την προστασία των ανηλίκων σε επίπεδο κοινωνικό, ψυχολογικό, αλλά και από τον ίδιο τον δράστη. Σε αυτό το σημείο έχει γίνει μία πολύ σημαντική δουλειά από την Ad Hoc Επιτροπή, της οποίας ηγείται η κα Αναστασία Παπαδοπούλου, με μία ομάδα έμπειρων επιστημόνων και την εμπλοκή και των αρμόδιων Αρχών και Φορέων για τη δημιουργία του Σπιτιού του παιδιού, μέσω του οποίου θα υπάρξει μία σημαντική κάλυψη όλων των πιο πάνω αναγκών.
Τι πρέπει να γίνει προκειμένου η χώρα μας να γίνει πιο φιλική προς τα παιδιά σε ό,τι αφορά την απονομή δικαιοσύνης;

Η Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του παιδιού ετοίμασε ένα νομοσχέδιο σχετικά με ένα Φιλικό σύστημα δικαιοσύνης ανηλίκων. Η μελέτη και σχεδιασμός νόμων που να αφορούν αποκλειστικά και συγκεκριμένα τους ανηλίκους, οι εναλλακτικές ποινές, η δημιουργία ειδικών προγραμμάτων, η δημιουργία ειδικού χώρου στο Σωφρονιστικό ίδρυμα για όταν η ποινή στερητική της ελευθερίας θα κρίνεται ως άκρως αναγκαίο και η παράλληλη και ουσιαστική συμμετοχή όλων των Φορέων και Αρχών με ένα σκοπό, το καλό συμφέρον του παιδιού και της κοινωνίας, είναι τα βασικά για ένα μελλοντικό σωστό πολίτη.
«Δεν καλλιεργείται βίαιη συμπεριφορά»

Η Πηνελόπη Σταυρινού άρχισε να ασχολείται με την πολεμική τέχνη «τζούντο» από την ηλικία των οκτώ ετών. Για 18 συνεχή χρόνια υπήρξε πρωταθλήτρια Κύπρου σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες. Υπήρξε μέλος της Εθνικής Κύπρου, με την οποία συμμετείχε σε διεθνείς, ευρωπαϊκούς και παγκόσμιους αγώνες. Ανάμεσα στις διεθνείς της επιτυχίες, ξεχωρίζουν τα πέντε μετάλλια που κατέκτησε στους αγώνες μικρών κρατών Ευρώπης και η πρώτη θέση στους παγκόσμιους αγώνες kurash. Σήμερα κατέχει τέσσερα DAN από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Τζούντο.
Υπάρχει ο κίνδυνος, κατά την άποψή σας, να καλλιεργήσει βίαιη ή παραβατική συμπεριφορά ένας νέος επειδή μαθαίνει πολεμικές τέχνες;

Ακριβώς το αντίθετο. Ένας έφηβος αθλητής πολεμικών τεχνών γνωρίζει πως οι γνώσεις που έχει χρησιμοποιούνται μόνο εντός των αθλητικών χώρων υπό μορφήν προπόνησης και σε έκτακτες περιπτώσεις, όταν ίσως χρειαστεί να αμυνθεί γιατί απειλείται η σωματική του ακεραιότητα. Η πειθαρχία και ο σεβασμός είναι μεγάλης σημασίας στις πολεμικές τέχνες και δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα από τους εκπαιδευτές σε αυτές τις αξίες.
Η μαχητική ικανότητα και η αυτοπεποίθηση που αποκτάται δεν μπορούν να ενθαρρύνουν κάποιους να επιλέξουν τη χρήση βίας σε ορισμένες περιπτώσεις (λεκτικές αντιπαραθέσεις στον δρόμο), που υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές;

Όπως ανέφερα και πριν, οι αθλητές των πολεμικών τεχνών είναι πειθαρχημένοι και γνωρίζουν πως η βία δεν αποτελεί λύση. Αυτό πιστοποιείται και από δημοσιευμένες έρευνες στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, στην έρευνα των Steyn and Roux (2009) συγκρίθηκε η ψυχολογική ευεξία αθλητών πολεμικών τεχνών, αθλητών άλλων αθλημάτων και αγύμναστων εφήβων.

Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η λεκτική επιθετικότητα και το αίσθημα της εχθρότητας ήταν σημαντικά χαμηλότερα στους αθλητές των πολεμικών τεχνών σε σχέση με τις άλλες δύο ομάδες, ενώ η προσωπική ανάπτυξη και η αυτο-αποδοχή ήταν σημαντικά υψηλότερα σε αυτούς. Έτσι η ενασχόληση με τις πολεμικές τέχνες όχι μόνο δεν προκαλεί βίαιες καταστάσεις, αλλά εφαρμόζεται και ως μέσο περιορισμού αυτών των φαινομένων. Για παράδειγμα, οι Twemlow και συνεργάτες εφάρμοσαν ένα πρόγραμμα πολεμικών τεχνών σε δημοτικά σχολεία της Αμερικής για την μείωση του εκφοβισμού (bullying) των παιδιών.

Τα αποτελέσματα της μελέτης υποστήριξαν πως η διδασκαλία πολεμικών τεχνών μπορεί να μειώσει την εκφοβιστική συμπεριφορά, αλλά και να βελτιώσει τη συμπεριφορά των υπόλοιπων παιδιών προς τα θύματα του εκφοβισμού με την πάροδο του χρόνου. Στην Κύπρο δεν έχουν γίνει αντίστοιχες έρευνες και θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να πραγματοποιηθούν.
Από την άλλη, υπάρχει και η άποψη ότι οι πολεμικές τέχνες και γενικότερα ο αθλητισμός μπορεί να βοηθήσει στην πάταξη της παραβατικότητας επειδή ακριβώς καλλιεργεί πειθαρχία και σωστή συμπεριφορά;

Ο αθλητισμός, πέρα από τα σωματικά οφέλη, μπορεί να προσφέρει μια γκάμα πνευματικών ωφελημάτων. Για παράδειγμα το τζούντο, η πολεμική τέχνη την οποία διδάσκω, είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα πνευματικής και φυσικής αγωγής. Αναπτύσσει την αυτοπεποίθηση και την αυτοκυριαρχία, καλλιεργεί τον σεβασμό και την πειθαρχία. Διευρύνει την ανάπτυξη ήθους, γνώσεων και αξιών, εκείνων που είναι σημαντικές για να βοηθήσουν τα άτομα να συμβάλουν σε μια καλύτερη κοινωνία, μακριά από παραβατικές και βίαιες συμπεριφορές. Το τζούντο δίνει στους μαθητές του έναν κώδικα ηθικής, έναν τρόπο ζωής και θετικής ύπαρξης για τη δημιουργία νέων και καλύτερων κοινοτήτων για το μέλλον.
Πόσο σημαντικό είναι για τις γυναίκες να γνωρίζουν πολεμικές τέχνες;

Πραγματικά στις σύγχρονες μέρες θεωρώ πως είναι απαραίτητο. Οι γυναίκες μαθαίνουν πώς να αμύνονται για να προστατεύσουν τον εαυτό τους, μαθαίνουν πώς να ξεπεράσουν τους φόβους τους και να δείξουν θάρρος υπό πίεση, να μην νιώθουν το αδύναμο φύλο.

Από την προσωπική μου εμπειρία ως αθλήτρια του τζούντο αλλά και πλέον από τις νεαρές μου αθλήτριες, θεωρώ πως είναι εμφανές ότι οι γυναίκες που ασχολούνται με τις πολεμικές τέχνες εκπέμπουν δυναμισμό και αυτοπεποίθηση, δεν γίνονται εύκολα στόχος και βρίσκονται πάντα σε ετοιμότητα εάν χρειαστεί.
Πολλοί γονείς δεν γνωρίζουν τα οφέλη

Πόσο διαδεδομένο είναι το τζούντο στην Κύπρο σε σύγκριση με άλλες χώρες και τι χρειάζεται να γίνει για την ανάπτυξη του αθλήματος;

Δυστυχώς στα σχολεία της Κύπρου δεν υπάρχει η εκμάθηση πολεμικών τεχνών μέσα στη διδακτέα ύλη της φυσικής αγωγής. Αντιθέτως, στη Γαλλία, για παράδειγμα, όλα τα παιδιά μαθαίνουν τζούντο μέσα στο σχολείο, και δεν είναι τυχαίο ότι εκεί είναι το δεύτερο δημοφιλέστερο άθλημα, και η χώρα αποτελεί μια μεγάλη δύναμη στο άθλημα. Στην Κύπρο, για να ασχοληθεί κάποιο παιδί θα πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία ο γονιός. Αν και υπάρχει μεγάλη αύξηση του αριθμού των παιδιών που ασχολούνται με το τζούντο τα τελευταία χρόνια, εντούτοις πολλοί γονείς δεν γνωρίζουν τα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει ένα παιδί και συνεπώς προτιμούν να στείλουν τα παιδιά τους σε δημοφιλέστερα αθλήματα.

Θεωρώ πως μια καλύτερη ενημέρωση και διαφήμιση για τα πολλαπλά οφέλη που μπορεί να προσφέρει η ενασχόληση με το τζούντο, αλλά και η προβολή των όλο και περισσότερο διεθνών επιτυχιών των αθλητών μας, θα ήταν ιδανικά για την περαιτέρω ανάπτυξη του τζούντο.

Πέρα από αυτό, οι πολεμικές τέχνες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν ως πρόγραμμα για ανηλίκους που ήδη παρουσιάζουν ανάρμοστες συμπεριφορές ή συμπεριφορές εκφοβισμού, με στόχο τη βελτίωση της συμπεριφοράς και τη μείωση της βίας. Κοινωνικοί λειτουργοί και παιδοψυχολόγοι θα μπορούσαν να προτείνουν τις πολεμικές τέχνες ως εναλλακτική μορφή προαγωγής και βελτίωσης της ψυχικής υγείας των παιδιών, ιδιαίτερα όσων αντιμετωπίζουν κοινωνικά προβλήματα ή έχουν ζήσει τραυματικές εμπειρίες. Ανάλογα προγράμματα πραγματοποιούνται στο εξωτερικό με επιτυχία.