Μένοικο: Ένας ανεκτίμητος θησαυρός

ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟ 53ο ΧΩΡΙΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΛΙΓΑ ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΑ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ
Οδοιπορικό και περιδιάβαση της «Σημερινής» στο όμορφο χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, με την ξακουστή σ’ ολόκληρη την Κύπρο εκκλησία των Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, και τα σπάνια ξωκκλήσια
Αυτή τη βδομάδα η «Σημερινή» ταξίδεψε στο όμορφο Μένοικο, το οποίο βρίσκεται 20 χιλιόμετρα δυτικά της πρωτεύουσας, στο μέσο των χωριών Παλιομετόχου, Ακακίου και Περιστερώνας. Περιδιαβαίνοντας κανείς στο Μένοικο, συναντά την ξακουστή σ’ ολόκληρη την Κύπρο εκκλησία των Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, με το επιβλητικό καμπαναριό της, τον παλιό και τον σύγχρονο οικισμό που συνυπάρχουν αρμονικά, τόσο τις παλιές γειτονιές με τα σπίτια λαϊκής αρχιτεκτονικής όσο και τις σύγχρονες γειτονιές με τα σπίτια μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Συνεχίζοντας την περιδιάβασή μας θα δούμε τον ποταμό του Ακακίου, που «ξεδιπλώνει» μαγευτικές εικόνες καθώς ανεβαίνει η στάθμη του νερού, τα απομεινάρια παλιών νερόμυλων, τις καλλιέργειες των εσπεριδοειδών, λαχανικών, ελιών και σιτηρών, καθώς και μερικά αιωνόβια ελαιόδενδρα.

Φτάνοντας στο κέντρο του χωριού θα βρούμε το καφενείο, ακριβώς απέναντι από την εκκλησία των Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, και ακριβώς πίσω από την εκκλησία υπάρχει ένας χώρος στάθμευσης, όπου μπορούμε να αφήσουμε το αυτοκίνητό μας για να περπατήσουμε για λίγο στον οικισμό.

Το χωριό σήμερα, παρ' όλο που ζουν σ' αυτό γύρω στους 1000 μόνιμους κατοίκους, δεν αποτελεί πόλο έλξης για τουρίστες εκτός από θρησκευτικό τουρισμό, λόγω της εκκλησίας η οποία είναι γνωστή για το ξεμάτιασμα.
Ιστορικά στοιχεία

Ο αρχαιολογικός χώρος του χωριού μαρτυρεί πως από τα αρχαία χρόνια η περιοχή ήταν κατοικημένη. Ειδικότερα, έχει ανασκαφεί ένα μικρό αγροτικό ιερό με πολλά πήλινα είδωλα του 6ου π.Χ. αιώνα, αφιερωμένο στον θεό Βάαλ-Άμμωνα. Σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, ο θεός αυτός ταυτίζεται με τον κυπριακό θεό-προστάτη των βοσκών και των γεωργών, γεγονός που υποδηλώνει αφενός πως η περιοχή κατοικείτο από αγρότες- γεωργοκτηνοτρόφους και αφετέρου την επίδραση των Φοινίκων στη λατρεία του συγκεκριμένου θεού. Αργότερα, την εποχή του βασιλιά του Πέτρου Α', το χωριό αποτελούσε φέουδο, το οποίο ανήκε στον ευγενή Ερρίκο ντε Γιβλέτ. Στη συνέχεια, έγινε φέουδο του Ούγου ντε Λουζινιάν, του γιου του Φοίβου ντε Λουζινιάν που ήταν μέλος της βασιλικής οικογένειας της Κύπρου. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1571-1878), στο χωριό κατοίκησαν Τούρκοι, οι οποίοι αργότερα έφυγαν.
Έτσι πήρε το όνομά του...

Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν διάφορες εκδοχές, από τις οποίες μάλιστα εξαρτάται και η ορθογραφία του ονόματός του, Μένικο ή Μένοικο.

Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το όνομα του χωριού συνδέεται με τον Ντομένικο, που ήταν οικιστής ή ιδιοκτήτης του χωριού. Ο Γεώργιος Βουστρώνιος υπερθεματίζει τη θέση αυτή, αναφέροντας ως ιδιοκτήτη τον Μένικο ντε Γιβλέτ. Αυτή, όμως, η εκδοχή συνδέεται με την εποχή της Φραγκοκρατίας, γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται από τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ως «επιτυχής σύμπτωση», αφού η ονομασία του χωριού είναι παλαιότερη.

Ειδικότερα, η ονομασία του χωριού, σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, είναι αρχαιότερη από την εποχή της Φραγκοκρατίας. Προέρχεται είτε από τα βυζαντινά χρόνια και έχει ως δεύτερο συνθετικό τη λέξη οίκος, είτε από παλαιότερη εποχή και συνδέεται με το όνομα Μενοικέας.

Η τελευταία εκδοχή, αυτή δηλαδή που συνδέει την ονομασία του χωριού με τον Μενοικέα, τον γιο του βασιλιά της Θήβας Κρέοντα, φαίνεται πως επικράτησε, αφού σ’ αυτή βασίζεται και η γραφή του σημερινού ονόματος του χωριού (Μενοικο).
Εκκλησίες του χωριού

Όπως αναφέραμε πιο πάνω, στο Μένοικο υπάρχει θρησκευτικός τουρισμός από την Κύπρο και από άλλες χώρες, κυρίως από τη Ρωσία. Σήμερα στο χωριό υπάρχει μια εκκλησία και τρία ξωκκλήσια.

Στο κέντρο του παλαιού οικισμού του Μενοίκου βρίσκεται ο ιερός ναός των Αγίων Κυπριανού και Αγίας Ιουστίνης, ο οποίος αποτελεί το στολίδι της κοινότητας. Πρόκειται για μια βασιλική εκκλησία με οξυκόρυφες καμάρες και σταυρολίθια, με ένα ιδιαίτερα επιβλητικό κωδωνοστάσιο. Διαμέσου των αιώνων, η εκκλησία των Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης δέχτηκε πολλές επεμβάσεις, οι οποίες διαφοροποίησαν την αρχική της μορφή. Ακόμη και σήμερα γίνονται εργασίες ανακαίνισης του ναού, οι οποίες άρχισαν το 2008. Επιπρόσθετα, αγιογραφείται και πάλι ο ναός από Ρώσους αγιογράφους.

Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με το Κοινοτικό Συμβούλιο, η εκκλησία κτίστηκε τον 16ο αιώνα από τους Φράγκους, συνδέοντας πιθανώς την ανέγερση της εκκλησίας με μια παράδοση, η οποία αναφέρει πως όταν οι Φράγκοι ήρθαν στην Κύπρο στα τέλη του 12ου αιώνα, ένας βασιλιάς τους που ήταν άρρωστος με πυρετό, αφού προσκύνησε τις Αγίες Κάρες και ήπιε αγίασμα, θεραπεύτηκε. Μέσα στην εκκλησία υπάρχουν και τα λείψανα του Αγίου Κυπριανού καθώς και άλλα σημαντικά ιερά κειμήλια, όπως ένα ξυλόγλυπτο αρτοφόριο του 1873, ένα ζωγραφιστό δίπτυχο του 1856, αλλά και μερικά έργα εκκλησιαστικής αργυροχοΐας, όπως το αργυρεπίχρυσο κάλυμμα της εικόνας του Αγίου Κυπριανού.

Εμείς εκεί συναντήσαμε τον Πατέρα Σάββα, ο οποίος μας εξήγησε ότι την εκκλησία την επισκέπτονται καθημερινά δεκάδες κόσμου, Κύπριοι και ξένοι, οι οποίοι έρχονται γιατί ο Άγιος είναι θαυματουργός και ο κόσμος έρχεται για το ξεμάτιασμα.
Ξωκκλήσια του χωριού

Επίσης πρέπει να επισκεφθείτε το ξωκκλήσι της Παναγίας Μάνας των Παίδων, το οποίο βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό και συγκεκριμένα στον δρόμο που οδηγεί προς το Παλιομέτοχο. Πρόκειται για ένα μικρό μονόχωρο εκκλησάκι με καμαροειδή σκεπή, το οποίο έτυχε ανακαίνισης αρκετές φορές και, ως εκ τούτου, παραμένει άγνωστη η χρονολογία ανέγερσής του. Η παράδοση αναφέρει πως το εκκλησάκι αυτό είναι κτισμένο πάνω στο σπήλαιο, στο οποίο βρήκαν δυο βασιλόπουλα που είχαν χαθεί.

Λίγα μέτρα πιο πάνω από την εκκλησία των Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης θα βρείτε το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Το παρεκκλήσι αυτό φέρει αρχιτεκτονικά στοιχεία που παραπέμπουν στον 16ο αιώνα, εντούτοις δεν υπάρχει η ακριβής χρονολογία οικοδόμησής του. Το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου είναι κτισμένο με πέτρες του ποταμού Σερράχη, που διασχίζει το χωριό. Το πέτρινο αυτό παρεκκλήσι είναι μονόχωρο με αψιδωτή στέγη.

Τέλος, λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται το ξωκκλήσι των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας. Πρόκειται για ένα παλαιό πέτρινο μονόχωρο εκκλησάκι με αμφικλινή στέγη, καλυμμένη με κεραμίδια. Η χρονολογία ανέγερσης της εκκλησίας είναι άγνωστη, γιατί έχει δεχθεί πολλές επεμβάσεις που δυσκολεύουν τη χρονολόγησή της. Αξίζει να σημειωθεί πως στο εκκλησάκι αυτό βρέθηκε μια σημαντική φορητή εικόνα του 1523, η οποία σήμερα κοσμεί την εκκλησία του Αγίου Κυπριανού.
Ταβέρνες και διαμονή

Δεν μπορείτε να επισκεφθείτε το Μένοικο, να προσκυνήσετε στις εκκλησίες και τα ξωκκλήσια, και να μην απολαύσετε το καφεδάκι σας στο κεντρικό καφενείο του χωριού το οποίο σερβίρει καφέδες, κρύα ροφήματα και σνακ. Επιπλέον, για φαγητό υπάρχουν διάφορες επιλογές όπως πιτσαρίες, ταβέρνες με οφτό κλέφτικο και διάφορα σουβλατζίδικα.

Δυστυχώς στο Μένοικο δεν υπάρχουν χώροι για διανυκτέρευση, όμως το χωριό είναι πολύ κοντά στη Λευκωσία, άρα μπορείτε να κάνετε μια μονοήμερη εκδρομή, ή να διανυκτερεύσετε στη Λευκωσία ή τα γύρω χωριά.