ΒΙΒΛΙΟΠ.ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ Το δίδαγμα του Ναγκόρνο Καραμπαχ

ΠΥΞΙΔΑ ΚΑΙ ΦΑΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ
Η επιβολή ομοσπονδιακών πολιτευμάτων πέραν του δικαίου αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει σε κατάρρευση, δήλωσε ο Δρ Χαραλαμπίδης στη βιβλιοπαρουσίαση του «Rage of War»
«Έζησα στο Ναγκόρνο Καραμπαχ αυτό που δεν αξίωσε τους πατεράδες μας ο Θεός και τα ελλείματα στρατηγικής να ζήσουν στην Κύπρο», επεσήμανε ο Δρ Χαραλαμπίδης
«Ο βασικότερος τρόπος περιορισμού -και όχι κατάργησης- του πολέμου και ανάπτυξης διεθνούς συνεργασίας είναι η συνειδητοποίηση της φύσης του παγκόσμιου συστήματος, και όχι η άρνησή της», δήλωσε ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης
«ΗΜΟΥΝ εκεί και έζησα με τον λαό του Ναγκόρνο Καραμπάχ το έπος της απελευθέρωσης, και εύχομαι να το είχα ζήσει και με τον δικό μας τον λαό», είπε η κ. Θεοχάρους
Σε μια κατάμεστη από κόσμο αίθουσα πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, 12 Φεβρουαρίου, η παρουσίαση του νέου βιβλίου του Δρος Γιάννου Χαραλαμπίδη «THE RAGE OF WAR - Η ΜΗΝΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ», με αντικείμενο τον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η βιβλιοπαρουσίαση και η ανοικτή συζήτηση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα «Ουτιτζιάν» της Αρμενικής Μητρόπολης, στη Λευκωσία, ενώ το «παρών» τους έδωσαν αρχηγοί κομμάτων, βουλευτές, ακαδημαϊκοί, φοιτητές, μαζί με Έλληνες Κυπρίους και Αρμενίους.

Μεταξύ αυτών ήταν ο βουλευτής Ζαχαρίας Κουλίας, ο Πρόεδρος του ΕΥΡΩΚΟ Δημήτρης Συλλούρης, ο Αναπληρωτής Πρόεδρος της ΕΔΕΚ Κωστής Ευσταθίου, ο Στρατηγός Φίλιππος Καραμπάτσης και εκπρόσωποι της Αρμενικής Εκκλησίας στην Κύπρο. Την εκδήλωση προσφώνησαν αρχικά ο Κασπάρ Γκαραμπετιάν - Πρόεδρος Ευρωπαϊκής Αρμενικής Ομοσπονδίας για τη Δικαιοσύνη και τη Δημοκρατία (EAFJD) και ο Πρόεδρος της Αρμενικής Εθνικής Επιτροπής Κύπρου Σιμόν Αϊνετζιάν. Αμφότεροι μίλησαν με κολακευτικά λόγια για το έργο και τη συμβολή του Δρος Χαραλαμπίδη στην ανάδειξη του αρμενικού ζητήματος στην Κύπρο, αλλά και στην προσπάθεια για την σύσφιγξη των σχέσεων του κοινού αγώνα δυο λαών.
Η ιστορία στην περιοχή
Τον λόγο πήρε στη συνέχεια η Ευρωβουλευτής Ελένη Θεοχάρους, η οποία παρέθεσε τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες της από τον πόλεμο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Μιλώντας στη «Σημερινή», η κ. Θεοχάρους είπε:
«Από την αρχή που ενεπλάκην στο ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, παρ' όλο που πήγα εκεί για καθαρά ιατρικούς και ανθρωπιστικούς λόγους, κατάλαβα ότι επρόκειτο για τον αγώνα ενός λαού για την αυτοδιάθεση και την ελευθερία, και αυτό είναι μια πραγματικότητα που δεν αμφισβητείται από κανέναν. Όπως είναι γνωστό, το Ναγκρόρνο Καραμπάχ, επίσημα Αρτσάχ, με απόφαση του Ανωτάτου Σοβιέτ των νοτίων περιοχών της πρώην ΕΣΣΔ, δόθηκε στο τεχνητό κράτος του Αζερμπαϊτζάν, μαζί με την επαρχία του Ναχιτζεβάν, η οποία ήταν επίσης αρμενική επαρχία με εκατόν τις εκατόν αρμενικό πληθυσμό.

Οι πληθυσμοί των περιοχών αυτών τέθηκαν αμέσως κάτω από τη διοίκηση του Αζερμπαϊτζάν, η οποία αποτελείται από σκληρούς μουσουλμανικούς νομαδικούς λαούς, που καταπίεζαν τις χριστιανικές ομάδες των δυο περιοχών». Όσον αφορά το Ναχιτζεβάν, συνέχισε, δεν έχει μείνει ούτε ένας Αρμένης στην περιοχή αυτή, δεδομένου ότι γειτνιάζει και με την Τουρκία. Ενώ το Ναγκόρνο Καραμπάχ, που αποτελείται από σκληροτράχηλους πολίτες, αυτοί αντιστάθηκαν με συνεχείς εξεγέρσεις και έχουν υποστεί πολλές σφαγές.
Από τις πέτρες στα τανκς
«Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Αρμένιοι επαναστάτησαν, όπως μου είπε ο τότε Αρμένης Υπουργός Υγείας, στην αρχή με τις πέτρες, ακολούθως με τα μαχαίρια, έπειτα με τα ρόπαλα, στη συνέχεια με τα πιστόλια που τους έκλεψαν, κατόπιν με τα όπλα που τους αφόπλισαν και τέλος με τα τανκς που κατέλαβαν. Έτσι απελευθερώθηκε ολόκληρο το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ήμουν εκεί και έζησα με τον λαό του Ναγκόρνο Καραμπάχ το έπος της απελευθέρωσης και εύχομαι να το είχα ζήσει και με τον δικό μας τον λαό», είπε η κ. Θεοχάρους, σημειώνοντας πως μέχρι στιγμής έχουν πραγματοποιηθεί είκοσι αποστολές στην περιοχή. «Χειρουργήσαμε εκατοντάδες τραυματίες πολέμου, άμαχο πληθυσμό και παιδιά», ανέφερε.
Οι προοπτικές του Αρτσάχ
Καταληκτικά σημείωσε πως σήμερα το ζήτημα του Αρτσάχ έχει διεθνοποιηθεί, έχει αποκτήσει τη μορφή και λειτουργεί ως ένα σύγχρονο κράτος, αλλά δεν το αναγνωρίζει κανένας, την ίδια ώρα που υπάρχει σημαντική αναβάθμιση λόγω των πλουτοπαραγωγικών του πηγών, της εργατικότητας του λαού και της στήριξης των Αρμενίων της διασποράς. «Η εκτίμησή μου, όπως αναφέρει και στο βιβλίο του ο Δρ Χαραλαμπίδης, είναι ότι πρέπει να αναγνωριστεί το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης για να αποφασίσει ο λαός για το μέλλον του. Είμαι σίγουρη πως αν ρωτηθεί ο λαός, θα επιδιώξει την ένωσή του με τη μητέρα Αρμενία. Ο πληθυσμός του Ναγκόρνο Καραμπάχ το 1988 ήταν κατά 92 τις εκατόν Αρμένιοι και 8 τις εκατόν Αζέροι μουσουλμάνοι, οι οποίοι αποτελούνταν από τον στρατό κατοχής, την Αστυνομία και την διοίκηση», επεσήμανε.
Ο πόλεμος και το κράτος
Το βασικό μέρος της παρουσίασης του βιβλίου έκανε ο Καθηγητής Νομικής και Πρόεδρος του Τμήματος Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Αχιλλέας Αιμιλιανίδης. Στο αρχικό μέρος της ομιλίας του, ο κ. Αιμιλιανίδης επιχειρηματολόγησε για τις προϋποθέσεις επιβίωσης του σύγχρονου κράτους, παρά την αυξανόμενη πλέον δυναμική μη κρατικών δρώντων και μη κυβερνητικών οργανώσεων στο διεθνές σκηνικό. «Η άποψη ότι, αν καταργηθούν τα κράτη, θα καταργηθεί και ο πόλεμος», δήλωσε ο κ. Αιμιλιανίδης, «είναι, όπως αποδεικνύει ο Kenneth Waltz στο έργο του 'Man, The State and War', μη ρεαλιστική.

Περισσότερο ακόμα στηρίζεται σε μια λεκτική παρανόηση. Στη σύγχυση της ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ κρατών και της ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ πολιτικών ομάδων. Αναμφίβολα, αν ως εκ θαύματος καταργούνταν τα κράτη, ο πόλεμος με την έννοια της ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ κρατών θα εξέλιπε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα καταργηθεί ο πόλεμος, παρά μόνο η λεκτική χρήση της έννοιας πόλεμος, η οποία έχει καθιερωθεί λόγω της πραγματικότητας της διεθνούς κοινωνίας».

Όπως επεσήμανε, μια θεωρητική κατάργηση του κράτους δεν εγγυάται την κατάργηση της ένοπλης βίας, περισσότερο από όσο αποτελούσε εγγύηση για κάτι τέτοιο η ύπαρξη της Ρωμαϊκής ή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για τις υπόδουλες ομάδες. «Αντιθέτως, η ύπαρξη των αυτοκρατοριών συντέλεσε στη γένεση του σύγχρονου εθνικισμού και στην επικράτηση του σύγχρονου έθνους-κράτους», είπε. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι κριτές των κρατοκεντρικών συστημάτων συχνά συγκρίνουν την ουτοπική εικόνα μιας παγκόσμιας κεντρικής εξουσίας, με το υφιστάμενο κρατοκεντρικό σύστημα.
Κρατική κυριαρχία-διεθνής τάξη
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, τόνισε ότι η κρατική κυριαρχία δεν είναι κάτι αντίθετο προς τη διεθνή τάξη, όπως ισχυρίζονται οι επικριτές της, αλλά αντιθέτως το παρόν διεθνές σύστημα, που στηρίζεται στην αλληλοαναγνώριση των κρατικών οντοτήτων, αποτελεί τη βάση της ύπαρξης μιας ατελούς, αλλά υπαρκτής διεθνούς συνεργασίας. «Στην πραγματικότητα, ο βασικότερος τρόπος περιορισμού, και όχι κατάργησης, του πολέμου και ανάπτυξης διεθνούς συνεργασίας, είναι η συνειδητοποίηση της φύσης του παγκόσμιου συστήματος και όχι η άρνησή της».
Διεθνές Δίκαιο και Διεθνείς Σχέσεις
Με αφορμή όλα αυτά, ο Δρ Αιμιλιανίδης υπογράμμισε ότι το σύγγραμμα του Γιάννου Χαραλαμπίδη χρησιμοποιεί επιτυχώς τις θεμελιώδεις διακρίσεις του διεθνούς δικαίου και των διεθνών σχέσεων, και δεν στηρίζεται σε μια ψευδεπίγραφη ανάγνωση των διεθνών πραγματικοτήτων, όπως πολλοί σύγχρονοι αναλυτές. «Για τον Χαραλαμπίδη, ο πόλεμος και η οργή που οδηγεί σε αυτόν ή πηγάζει από αυτόν είναι παράγοντες απευκταίοι. Ουδείς λογικός άνθρωπος επιδιώκει άλλωστε τον πόλεμο. Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι επειδή κάποιος απεύχεται τον πόλεμο, μπορεί να προσπαθεί να τον κατανοήσει μέσω ρητορικών σχημάτων ή δαιμονοποίησης. Τα κράτη, όπως και οι άνθρωποι, έχουν συμφέροντα και ενεργούν στον βαθμό που οι πράξεις τους δεν βρίσκονται σε άμεση σύγκρουση με τα συμφέροντα αυτά», επεσήμανε.
Παράγοντες σύγκρουσης
Συνεχίζοντας, ανέφερε πως στο βιβλίο ο συγγραφέας εντοπίζει ορθά τους διάφορους λόγους για τους οποίους τα κράτη μπορεί να οδηγηθούν σε ένοπλη σύρραξη, όπως είναι η ασυμμετρία ισχύος, οι ιμπεριαλιστικές-επεκτατικές βλέψεις, η σύγκρουση των εθνικών συμφερόντων, τα οικονομικά προβλήματα, τα διαφορετικά συστήματα αξιών και θρησκείας, τα ιστορικά στερεότυπα, τα οικονομικά προβλήματα, η επανάσταση, η κατάρρευση της αυτοκρατορίας ή και παράγοντες που είναι εκ των πραγμάτων απρόβλεπτοι.

«Στην περίπτωση του Ναγκόρνο Καραμπάχ, η Σοβιετική Ένωση είχε δημιουργήσει μια τεχνητή κατάσταση πραγμάτων, η οποία μετά την κατάρρευσή της έφερε στο προσκήνιο τα αντιτιθέμενα εθνικά συμφέροντα των Αρμενίων και των Αζέρων. Οι Αζέροι ισχυρίζονται ότι το Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι αναπόσπαστο τμήμα του κράτους τους, ενώ οι Αρμένιοι επικαλούνται την αξιοπρέπειά τους και το δικαίωμα άσκησης της αρχής της αυτοδιάθεσης», συμπλήρωσε.
Το δικαίωμα αυτοδιάθεσης
Ο Χαραλαμπίδης, επεσήμανε ο δρ Αιμιλιανίδης, αναλύοντας τις αρχές του δικαιώματος αυτοδιάθεσης, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αυτό είναι ένα νομικό εργαλείο, στο οποίο οι λαοί μπορούν να στηριχθούν για να προωθήσουν τα επιχειρήματά τους και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. «Στη βάση των αρχών που διέπουν το δικαίωμα ως αυτές έχουν αποσαφηνιστεί σε διεθνές επίπεδο, ο Χαραλαμπίδης καταλήγει ότι η προσάρτηση του Ναγκόρνο Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν δεν ήταν νόμιμη ενέργεια, αλλά πολιτική απόφαση ενός αυταρχικού καθεστώτος, δηλαδή της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι Αρμένιοι, που συνιστούν την αριθμητική πλειοψηφία του Ναγκόρνο Καραμπάχ, δεν δέχθηκαν την απόφαση αυτή, αλλά επέμειναν διαχρονικά στις σαφείς νομικές και πολιτικές τους θέσεις, κατά τρόπον ώστε να μπορεί να λεχθεί πως αυτοί συγκροτούν τον αυτόχθονο πληθυσμό του Ναγκόρνο Καραμπάχ, έχοντας ζήσει εκεί για αιώνες και αναπτύξει τον πολιτισμό τους. Απολαύουν επομένως του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης, το οποίο βέβαια ανήκει στο σύνολο των κατοίκων του Ναγκόρνο Καραμπάχ», ανέφερε ο κ. Αιμιλιανίδης, προσθέτοντας: «Η αναγνώριση του δικαιώματος στην αυτοδιάθεση συνιστά για τον Χαραλαμπίδη το νομικό όχημα της προώθησης τω θέσεων της αρμενικής πλευράς».
Η χρήση των μισθοφόρων
Τέλος, έγινε αναφορά στην ανάλυση του Χαραλαμπίδη για το καθεστώς των μισθοφόρων στη βάση των σχετικών συνθηκών του διεθνούς δικαίου. «Εξετάζοντας τα ιστορικά δεδομένα και τεκμήρια, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι Τσετσένοι και Αφγανοί μισθοφόροι, αλλά και τρομοκράτες χρησιμοποιήθηκαν από το Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια του πολέμου ενάντια στο Καραμπάχ», ανέφερε ο Α. Αιμιλιανίδης, σημειώνοντας πως μέσα από το βιβλίο αποδεικνύεται πως η θρησκευτική πίστη και τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν ως κίνητρο για τη χρήση των μισθοφόρων - εντούτοις, οι μισθοφόροι που χρησιμοποιήθηκαν δεν ενεργούσαν με μοναδικό κίνητρο την πίστη τους, αλλά τη λήψη αμοιβής, διαπράττοντας αδικήματα αντίθετα στο διεθνές δίκαιο απέναντι σε άμαχο πληθυσμό.
Παράδειγμα προς μίμηση
Τέλος, τον λόγο πήρε ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος δήλωσε: «Έζησα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ αυτό που δεν αξίωσε τους πατεράδες μας ο Θεός και τα ελλείματα στρατηγικής να ζήσουν στην Κύπρο. Την απελευθέρωση και τη μέχρι τέλους διεκδίκηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης (Άρθρο 1, παράγραφος 2 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών). Θεωρούσα επιστημονικό κίνητρο την ανάλυση μιας σύγκρουσης, από την πλευρά της στρατηγικής και του Διεθνούς Δικαίου, μέσα από απόρρητα έγγραφα, που σχετίζονται με πτυχές του κλασικού και σύγχρονου πολέμου, όπως είναι οι μισθοφόροι και τα τρομοκρατικά δίκτυα», προσθέτοντας:

«Μέσα από την ανάλυση της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, διαπιστώνει κάποιος τις βασικές αιτίες, εκ των οποίων κυριότερη ήταν το αντιδημοκρατικό και αυταρχικό ομοσπονδιακό σύστημα της ΕΣΔΔ, το οποίο για την εξυπηρέτηση δικών του συμφερόντων αδίκησε τους Αρμενίους του Ναγκόρνο Καραμπαχ. Αντί να τους ενσωματώσει στο υπόλοιπο αρμενικό έθνος, τους έκανε δώρο στο Αζερμπαϊτζάν. Οι Αρμένιοι του Καραμπάχ (Αρτσάχ) ουδέποτε αποδέχτηκαν το καθεστώς που τους επέβαλε η Σοβιετική Ένωση και πάντοτε επιδίωκαν μέχρις εσχάτων την άσκηση του δικαιώματος της αυτοδιαθέσεως και την ενσωμάτωσή τους στην Αρμενία».
Παραλληλισμοί με Κυπριακό
Ο Δρ Χαραλαμπίδης δεν παρέλειψε να κάνει και τους παραλληλισμούς της περίπτωσης του Ναγκόρνο Καραμπάχ με το Κυπριακό, σημειώνοντας μεταξύ άλλων: «Υπάρχει λοιπόν βασικό δίδαγμα που αφορά στην προσπάθεια επιβολής ενός πολιτειακού συστήματος και δη ομοσπονδιακού, που αφορά και στην Κύπρο. Όχι μόνο η περίπτωση του Καραμπάχ και της Σοβιετικής Ομοσπονδίας, αλλά και άλλων ομοσπονδιών, διδάσκει ότι η επιβολή τους πέραν του δικαίου αργά ή γρήγορα οδηγεί σε κατάρρευση. Αυτό ας το έχουμε υπ' όψιν. Άλλωστε ο συγγραφέας δεν γράφει ούτε μιλά από καθέδρας. Ειδικώς όχι μόνο στην περίπτωση του Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά και της Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας, έζησε τη διάλυσή της, από τα διπλωματικά σαλόνια της Ε.Ε. ώς τα πεδία των μαχών, της Βοσνίας και τού Κοσσυφοπεδίου».