Άλογο: Ο αιώνιος υπηρέτης του ανθρώπου

Ένα από τα ομορφότερα πλάσματα του ζωικού βασιλείου
Εκείνο που μέτρησε και μετρά για τον άνθρωπο είναι η παντοτινή υπηρεσία και αφοσίωση, που πρόσφερε στον πολιτισμό μας
Το άλογο αποτελεί ένα από τα ομορφότερα πλάσματα του ζωικού βασιλείου. Η ιστορία του πηγαίνει βαθιά πίσω στον χρόνο. Από τη στιγμή που συνδέθηκε με τον άνθρωπο, ουσιαστικά άλλαξε και η πορεία του. Εκείνο που μέτρησε και μετρά για τον άνθρωπο είναι η παντοτινή υπηρεσία και αφοσίωση, που πρόσφερε στον πολιτισμό μας. Το άλογο χρησιμοποιήθηκε ως μεταφορικό μέσο, βοήθησε τους γεωργούς και ολόκληρους λαούς στη μετακίνησή τους σε πολύ δύσκολες εποχές. Στα μέσα του 20ού αιώνα, με την πρόοδο της τεχνολογίας και την τελειοποίηση των αυτοκινήτων, τα άλογα δεν πρόσφεραν πλέον τις δουλειές που έκαναν τους περασμένους αιώνες, ωστόσο στη σύγχρονη εποχή συμμετέχουν ενεργά στο άθλημα των ιπποδρομιών και της ιππασίας.
Η προϊστορία
Η Luz Aguilar στο βιβλίο της για τα άλογα γράφει αρκετές πληροφορίες για την εξέλιξη του ίππου: «Προς το τέλος της εποχής των Παγετώνων ή της Πλειστοκαίνου περιόδου, περίπου το 10.000 π.Χ., τα άλογα περιπλανιούνται ελεύθερα στην Αμερική, την Ευρώπη και τη δυτική Ασία. Οι συγγενείς τους, οι ζέβρες και τα γαϊδούρια, κατοικούσαν σε άλλα σημεία του πλανήτη (...) Η σχέση του homo sapiens με τα άλογα δεν ήταν άλλη από εκείνη του κυνηγού - θηράματος. Μερικές παλαιολιθικές τοιχογραφίες δείχνουν πως οι άνθρωποι εκείνης της εποχής κυνηγούσαν άλογα για να τα φάνε (...)

Το συνεχές κυνήγι υπήρξε πιθανόν η αιτία της εξαφάνισης των αλόγων στην Αμερική εδώ και περίπου 8.000 χρόνια. Αρκετά χρόνια μετά, το 3.000 π.Χ., στην ακμή της Νεολιθικής εποχής, οι νομάδες από τις ρωσικές και ασιατικές στέπες ανακάλυψαν τις δυνατότητες που είχαν αυτά τα ζώα και άρχισαν να τα εξημερώνουν και να διατηρούν κοπάδια αλόγων για να πάρουν το γάλα, το δέρμα και το κρέας τους». Αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο άνθρωπος από την προϊστορική εποχή άρχισε να βλέπει τη χρησιμότητα του αλόγου, μέχρι που κατάφερε να το εξημερώσει και να το θέσει στις δικές του υπηρεσίες. Μετά την ανακάλυψη του τροχού, το άλογο έμελλε να αλλάξει την ιστορία της ανθρωπότητας.
Η εξέλιξη του αλόγου
Ο ίππος έχει τη δική του δύναμη. Γι’ αυτό και στη σύγχρονη εποχή οι μηχανές των αυτοκινήτων έχουν σαν βάση μέτρησης την ιπποδύναμη. Αλλά ας δούμε πώς η φυσική νομοτέλεια έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή της φυσιολογίας των αλόγων. «Το άλογο, με τη μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα», γράφει ο Josee Hermsen στην «Εγκυκλοπαίδεια των Αλόγων», «είναι αποτέλεσμα αιώνων εξέλιξης. Ο αρχαιότερος γνωστός τύπος αλόγου έζησε πριν από 60.000.000 χρόνια και είχε ύψος 25-45 εκατοστά, έως το ακρώμιο. Τα μπροστινά πόδια του είχαν τέσσερα δάχτυλα και τα πίσω πόδια μόνο τρία. Αυτά τα άλογα υπέστησαν σημαντικές εξελικτικές αλλαγές με το πέρασμα του χρόνου και σε αυτές συνετέλεσαν και οι κλιματολογικές αλλαγές. Ο πρόγονος των σημερινών αλόγων ήταν ένα σαρκοβόρο ιπποειδές που ζούσε στα τροπικά δάση.

Οι κλιματολογικές αλλαγές προκάλεσαν την αντικατάσταση των δασών αυτών από μεγάλες και ανοιχτές πεδιάδες, οπότε και το άλογο προσαρμόστηκε σε φυτοφάγο, το οποίο μπορούσε να τρέχει γρήγορα για να αποφύγει τους εισβολείς (...). Οι κλιματολογικές αλλαγές είναι πιθανόν να διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του αλόγου, αλλά ο άνθρωπος είχε τη μεγαλύτερη επιρροή στην περαιτέρω εξέλιξή του...». Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι υπάρχουν περίπου 200 ράτσες αλόγων. Κάποιες απ’ αυτές υπερτερούν και ξεχωρίζουν. Η φιλία του αλόγου με τον άνθρωπο αποτέλεσε έναν σταθμό στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού.
Οι πολεμιστές
Οι πόλεμοι διά μέσου των αιώνων, έχουν διεξαχθεί πάνω σε άλογα. Τα άρματα που έσερναν άλογα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην έκβαση των μαχών. «Ο Ασσυριακός λαός», μας πληροφορεί η Luz Aguilar, «ανέπτυξε την ιππευτική τέχνη, που αργότερα υιοθετήθηκε από τους Πέρσες, αφού κατέλαβαν την Αυτοκρατορία τους το 612 π.Χ. Ο ιδρυτής της περσικής αυτοκρατορίας, ο Κύρος ο Μέγας, διέθετε πολλές χιλιάδες άλογα και φοράδες μετά την κατάκτηση της Βαβυλώνας, το 538 π.Χ. (...) Για τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, που υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες στην ιστορία, το άλογο αποτελούσε αναγκαίο μέσο για την επέκτασή της».
Πήγασος: Το φτερωτό μυθικό άλογο
Η ελληνική μυθολογία έχει ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για το άλογο, τον Πήγασο. Ένα πανέμορφο άλογο με αστείρευτες δυνάμεις και, το κυριότερο, είχε φτερά. Αυτό το άλογο θέλησε να αποκτήσει ο Βελλερεφόντης, ώσπου με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς κατάφερε να δαμάσει τον Πήγασο και έτσι πέταξε στους ουρανούς βοηθώντας τους ανθρώπους. Η Έντιθ Χάμιλτον γράφει σχετικά στην «Επίτομη Ελληνική και Παγκόσμια Μυθολογία»: «Ντυμένος με ολόκληρη τη μπρούντζινη πανοπλία του, πήδησε στη ράχη του και το έβαλε να τρέξει με όλη του την ταχύτητα.

Το άλογο φάνηκε ενθουσιασμένο τόσο με το τρέξιμο, όσο και με εκείνον τον ίδιο. Τώρα πια ήταν κύριος του αέρα. Πετούσε όπου ήθελε και τον ζήλευαν όλοι. Καθώς αποδείχτηκε, όμως, ο Πήγασος δεν ήταν κατάλληλος μόνο για διασκέδαση, αλλά μπορούσε να προσφέρει και μεγάλη βοήθεια σε ώρα ανάγκης, γιατί σκληρές δοκιμασίες περίμεναν τον Βελλερεφόντη...». Μέσα από αυτά τα λόγια, πιθανόν να βρίσκεται μια εξήγηση, αποκωδικοποιώντας τον μύθο, δηλαδή την εξημέρωση του αλόγου και τη συνύπαρξή του με τον άνθρωπο. Στην αστρονομία υπάρχει ο αστερισμός του Πήγασου, που σχηματίζει το φτερωτό μυθικό άλογο στον νυχτερινό ουρανό.
Η σύγχρονη εποχή
Η ιππασία, οι αγώνες με αμάξια, οι αρματοδρομίες, αποτελούν σήμερα δημοφιλή αθλήματα σε αρκετές χώρες του κόσμου. Ακόμα και στην κινηματογραφική τέχνη και λογοτεχνία δεσπόζει η πανέμορφη και φιλική όψη του αλόγου. Ας θυμηθούμε την «Μαύρη Καλλονή», μια κλασική παγκόσμια επιτυχία με πρωταγωνιστή το μαύρο άλογο. Επίσης δεν μπορούν να ξεχαστούν τα περίφημα γουέστερν, όπου τα άλογα κυριαρχούσαν στην πλοκή ταινιών. Επομένως, πρέπει να αναγνωρίσουμε την προσφορά του αλόγου στη δική μας εξελικτική πορεία.