Ζητούμενο το 50-50

Η υποεκπροσώπηση στα κέντρα λήψεως αποφάσεων αποτελεί σοβαρό δημοκρατικό έλλειμμα
Καθώς τα πρότυπα και ο τρόπος εργασίας των πολιτικών κομμάτων και των εκλελεγμένων θεσμών έχουν οργανωθεί με βάση το ανδρικό μοντέλο, απαιτείται η τροποποίησή τους και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της αύξησης της γυναικείας παρουσίας
Η ίση εκπροσώπηση γυναικών και ανδρών σε πολιτικές θέσεις-κλειδιά, καθώς και σε όλες τις διαδικασίες λήψεως αποφάσεων, αποτελεί βασική διάσταση ενός δημοκρατικού πολιτεύματος. Στην Κύπρο, ωστόσο, παρά τις κοινωνικές και οικονομικές κατακτήσεις, οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σε όλα τα επίπεδα λήψεως αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Άλλη μια Ημέρα της Γυναίκας βρίσκει την Κύπρο με μία μόνο γυναίκα Υπουργό, ενώ οι γυναίκες αποτελούν μόλις το 14% των μελών της απερχόμενης Βουλής.

Το έτος είναι 2016 και η Κύπρος συνεχίζει να αδιαφορεί για μια μεγάλη και σοβαρή ανισότητα, στην καρδιά της πολιτείας και της κοινωνίας της. Το πρόβλημα, βεβαίως, δεν είναι στατιστικό αλλά ουσιαστικό. Η παρούσα κατάσταση αποτελεί ένα σοβαρό δημοκρατικό έλλειμμα, που απειλεί τη νομιμότητα όλων των πολιτειακών οργάνων, όπως εξήγησε στη «Σημερινή» η Σουσάνα Παύλου από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, καθώς η ανισότητα αυτή υπονομεύει κάθε προσπάθεια προώθησης μιας συμμετοχικής δημοκρατίας χωρίς αποκλεισμούς.
Ανδρική υπερεκπροσώπηση
Η υπερεκπροσώπηση των ανδρών στους διάφορους τομείς της δημόσιας ζωής δημιουργεί ζήτημα έλλειψης προτύπων για τις γυναίκες. Εάν υπήρχαν περισσότερες γυναίκες στη Βουλή, η κοινωνία, η οικονομία και η πολιτεία μας θα ήταν διαφορετική και θα μπορούσε να ήταν καλύτερη. Πολλοί, όμως, μόλις ακούσουν για περισσότερες γυναίκες στα κέντρα λήψης των αποφάσεων, αμέσως παρουσιάζουν πρότυπα γυναικών που κυβερνούν/κυβέρνησαν σε άλλες χώρες, μη συνειδητοποιώντας ότι μια γυναίκα σε ένα ανδροκρατούμενο πολιτικό σύστημα συχνά αναγκάζεται να προσαρμοστεί και να αφομοιωθεί, για λόγους πολιτικής επιβίωσης.
Παρόλο που οι λίγες γυναίκες στη Βουλή επέφεραν πολλές, αξιοσημείωτες αλλαγές, πολλές φορές μπορεί να έδειξαν και συμβιβασμό. «Φανταστείτε για ένα λεπτό επτά άντρες ανάμεσα σε 56 γυναίκες βουλευτές στην Κύπρο. Το ζητούμενο εδώ είναι 50- 50», τόνισε η κ. Παύλου. Σε κάθε δημοκρατική κοινωνία οι πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις πρέπει να αντικατοπτρίζουν τα ενδιαφέροντα και τις αξίες όλων των πολιτών, γεγονός που δεν ισχύει σήμερα όταν περισσότερο του 50% του πληθυσμού μας είναι γυναίκες και αυτές δεν αντιπροσωπεύονται, πρόσθεσε.
Τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που επιθυμούν να συμμετέχουν στην πολιτική και στη δημόσια ζωή είναι πολύπλευρα. Κάποια σημαντικά παραδείγματα, τα οποία έχουν προκύψει από πρόσφατες έρευνες, περιλαμβάνουν, πέραν της έλλειψης ενός κράτους πρόνοιας, την ανισότητα των φύλων στο εκπαιδευτικό σύστημα και στα MME, τα οποία διαιωνίζουν τα αρνητικά στερεότυπα, την αδυσώπητη πατριαρχική δομή των πολιτικών κομμάτων στη Κύπρο και τα συντηρητικά χαρακτηριστικά της κυπριακής κοινωνίας.
Έλλειψη πολιτικής βούλησης
Η εικόνα που άρχισε να διαμορφώνεται για τα ψηφοδέλτια των κομμάτων, ενόψει βουλευτικών εκλογών, δεν περιποιεί τιμή στις πλείστες πολιτικές δυνάμεις, που φαίνεται να απέτυχαν ακόμη και στη συμπερίληψη ενός ικανοποιητικού αριθμού υποψήφιων γυναικών. Στην ουσία, η υποεκπροσώπηση ξεκινά από τα ίδια τα ψηφοδέλτια, αφού, για πολλά κόμματα, οι γυναίκες αποτελούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των υποψηφίων τους. Σε αυτό το σημείο η ευθύνη δεν βαραίνει τους ψηφοφόρους και την κοινωνία αλλά τα ίδια τα κόμματα, οι δομές των οποίων δεν φαίνεται να ευνοούν την ευρεία παρουσία γυναικών.

Όπως εξήγησε η κ. Παύλου, αυτό οφείλεται στην έλλειψη πολιτικής βούλησης από μέρους των πολιτικών κομμάτων, καθώς και στην αδυναμία του κράτους να διασφαλίσει δομές και υπηρεσίες για στήριξη της οικογένειας. Δεν είναι αρκετό οι πολιτικοί σχηματισμοί να ξεκινήσουν να «ψάχνουν» γυναίκες λίγους μήνες πριν από τις εκλογές και στη συνέχεια να κατηγορούν τις γυναίκες για έλλειψη ενδιαφέροντος. Επιβάλλεται τα κόμματα να υιοθετήσουν εσωτερικό σχέδιο δράσης με δραστικές και ριζοσπαστικές αλλαγές και μέτρα, ούτως ώστε να αυξήσουν σταδιακά τον αριθμό των γυναικών σε όλα τα όργανα, καθώς και σε ηγετικούς ρόλους, με τρόπο που να αντανακλά την εκπροσώπηση των γυναικών στο ίδιο το κόμμα, αλλά και στην κοινωνία.
Μέσα από τα διαθέσιμα δεδομένα και εκθέσεις διαφαίνεται ότι οι γυναίκες οι οποίες δραστηριοποιούνται στην πολιτική, πέραν από τις μεγάλες ελλείψεις στις κοινωνικές υποδομές, έχουν να αντιμετωπίσουν και τις ίδιες τις δομές των κομμάτων, που έχουν τις ρίζες τους σε ανδρικά πρότυπα, δυσκολεύοντας ή αποτρέποντας την είσοδό τους στη δημόσια ζωή. Ενόσω τα πολιτικά κόμματα δεν υιοθετούν φιλικά προς τις γυναίκες μέτρα/δράσεις, πρέπει οι γυναίκες να κάνουν θυσίες και να θέσουν προτεραιότητες προκειμένου να επιτύχουν όλα όσα ένας άντρας επιτυγχάνει στο κόμμα σε πολύ μικρότερο διάστημα.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, και το κράτος φαίνεται να διαδραματίζει ρόλο στην απουσία των γυναικών από την πολιτική ζωή, καθώς οφείλει να αναπτύξει ολοκληρωμένες πολιτικές για στήριξη στις οικογένειες, που θα περιλαμβάνουν την ενίσχυση των υποδομών φροντίδας για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, ένα καθήκον που, στην κυπριακή κοινωνία, επωμίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό οι γυναίκες, ταυτόχρονα με την εργασία τους. Οι διακηρύξεις που γίνονται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, από την πολιτεία και τα κόμματα, δεν μεταφράζονται σε πράξεις.
Χώροι που δεν τις εκφράζουν
Ερωτηθείσα σχετικά με το γεγονός πως οι γυναίκες αποτελούν και το μεγαλύτερο μέρος των συμπατριωτών μας που επιλέγουν να απέχουν από τις εκλογές, η Σουσάνα Παύλου σημείωσε πως αυτό δεν είναι αποτέλεσμα αδιαφορίας αλλά ένα μήνυμα από τις γυναίκες στους πολιτικούς. «Η αποχή των γυναικών θεωρούμε ότι οφείλεται σε όλα τα πιο πάνω που αναφέραμε, όπως π.χ λόγω της έλλειψης προτύπων ή λόγω της μη αντιπροσώπευσής τους στα ψηφοδέλτια, που δημιουργούν ακριβώς έναν πολιτικό χώρο που δεν τις εκφράζει.
»Σε μιαν εποχή που η απάθεια των ψηφοφόρων και η αποχή γενικότερα είναι σε επίπεδα ρεκόρ, είναι πιο σημαντικό από ποτέ να εξασφαλίσουμε ότι οι γυναίκες έχουν μια φωνή και ότι θεωρούνται ισότιμες εταίροι με τους άνδρες συναδέλφους τους, τόσο εντός των πολιτικών κομμάτων όσο στα κέντρα λήψης αποφάσεων», τόνισε. Η πολιτική βούληση των κομμάτων δεν είναι ικανοποιητική, γιατί δεν αρκεί μόνο η συμπερίληψη γυναικών στα ψηφοδέλτια, αλλά χρειάζονται περισσότερα και πιο δραστικά μέτρα, που θα έχουν ως στόχο την αλλαγή των στερεοτύπων, των παρωχημένων αντιλήψεων για τους ρόλους των δύο φύλων και τη δημιουργία μιας νέας κουλτούρας μέσα στις δομές των πολιτικών κομμάτων, συμπλήρωσε.
Το ντιμπέιτ των ποσοστώσεων
ΣΕ Ο,ΤΙ αφορά το κατά πόσον είναι λύση οι ποσοστώσεις, υπάρχουν επιχειρήματα και υπέρ και κατά. Προβάλλεται έντονα το επιχείρημα πως αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι η νοοτροπία και όχι η νομοθεσία και η νομοθετική ρύθμιση δεν μπορεί από μόνη της να φέρει τη βαθιά και ουσιαστική αλλαγή στο θέμα της ανισότητας στην πολιτική. Ωστόσο, η κ. Παύλου τάσσεται υπέρ. Όπως ανέφερε, έχουν εισαχθεί σε περισσότερες από 100 χώρες σε όλο τον κόσμο. Μέχρι πρόσφατα, η Ευρώπη δεν ήταν στην πρώτη γραμμή αυτής της νέας παγκόσμιας τάσης.

Ωστόσο, τα τελευταία δέκα χρόνια, χώρες της ΕΕ έχουν όλο και περισσότερο υιοθετήσει κάποια μορφή ποσοστώσεων, καθώς και άλλα θετικά μέτρα, προκειμένου να αυξήσουν το ποσοστό των γυναικών στα κέντρα λήψης πολιτικών αποφάσεων. Η εισαγωγή ποσοστώσεων έχει οδηγήσει σε ταχεία και σημαντική αύξηση της συμμετοχής των γυναικών σε πολλές χώρες, όπως το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία και η Ισπανία που έχουν υιοθετήσει νομοθετικές ποσοστώσεις, οι οποίες είναι δεσμευτικές για όλα τα πολιτικά κόμματα. «Ως Ινστιτούτο, θεωρούμε ότι οι θετικές δράσεις, όπως οι ποσοστώσεις, είναι αναγκαίες πλέον για να αντιστραφεί αυτή η αρνητική τάση, την οποία βιώνουμε τα τελευταία χρόνια», πρόσθεσε.
Σημείωσε, ωστόσο, πως οι ποσοστώσεις για την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών πρέπει να συνοδεύονται και με μέτρα αλλαγής και άλλους συναφείς παράγοντες, όπως η έλλειψη κοινωνικών παροχών και η καταπολέμηση νοοτροπιών και αντιλήψεων. Τέτοια μέτρα ενδέχεται να αυξήσουν ποσοτικά την πολιτική παρουσία των γυναικών, αλλά απαιτούνται περαιτέρω δράσεις για να διασφαλίσουν ότι οι γυναίκες έχουν φωνή και ότι θεωρούνται εκπρόσωποι ισότιμου κύρους με τους άνδρες συναδέλφους τους, τόσο εντός των πολιτικών κομμάτων όσο εντός των εκλελεγμένων κέντρων λήψης αποφάσεων. Καθώς τα πρότυπα και ο τρόπος εργασίας των πολιτικών κομμάτων και των εκλελεγμένων θεσμών έχουν οργανωθεί με βάση το ανδρικό μοντέλο, απαιτείται η τροποποίησή τους και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της αύξησης της γυναικείας παρουσίας, υπογράμμισε.