Η επιλογή της Αντάντ από τον Ελ. Βενιζέλο

ΚΑΤΑ TA ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Εισήγηση του Δρος Χρίστου Α. Θεοδούλου στην εκδήλωση για τον Ελ. Βενιζέλο στις 9 Απριλίου 2016, στο Ίδρυμα Μακαρίου
Η σύντομη αυτή εισήγηση αφορά στις επιλογές του Ελ. Βενιζέλου κατά τα πρώτα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως αναφέρονται επίσης στο βιβλίο μου «Η Ελλάδα και η Αντάντ», 1η Αυγούστου 1914 - 25η Σεπτεμβρίου 1916, που εκδόθηκε από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», εκδόσεις Πατάκη το 2011, στην ελληνική του μετάφραση.
Ο Βενιζέλος, από την αρχή του πολέμου, είχε εναποθέσει όλη του την πίστη στην Αντάντ και κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία.
Υπήρχαν αντικειμενικοί λόγοι γι’ αυτό. Η Ελλάδα είναι κράτος περιστοιχισμένο από ακτές και με ένα αρχιπέλαγος νήσων. Θα έπρεπε λοιπόν να είναι με το μέρος των θαλασσοκρατείρων της Μεσογείου, που ήσαν τότε η Αγγλία και η Γαλλία, γιατί άλλως με τον στόλο τους οι πιο πάνω χώρες μπορούσαν να εξασκήσουν οποιαδήποτε πίεση επί της Ελλάδας, μέχρι που να την κάνουν να πεινάσει, όπως πράγματι έγινε κατά το 1916. Επίσης, επειδή οι δύο θανάσιμοι εχθροί του Ελληνισμού, η Τουρκία και η Βουλγαρία, αν δεν ήσαν ντε γιούρε ήσαν -κατά τους ελληνικούς υπολογισμούς- τουλάχιστον ντε φάκτο με το μέρος των Κεντρικών Δυνάμεων, ο Βενιζέλος ορθά πίστευε ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε παρά να ενταχθεί στο αντίθετο στρατόπεδο.
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, από την άλλη μεριά, είχε δεσμούς με τη Γερμανία και μάλιστα προσωπικούς - σπουδές και επίσης παντρεύτηκε τη Σοφία των Χοεντζόλερν, αδελφή του Γερμανού Αυτοκράτορα Γουλιέλμου II.
Πίστευε στο ακατανίκητο του γερμανικού στρατού. Στην πρόσκληση του Γερμανού Αυτοκράτορα, να εξέλθει η Ελλάδα στον πόλεμο δίπλα στη Γερμανία, ο Κωνσταντίνος απάντησε ότι λόγω των αντικειμενικών λόγων που υπήρχαν, δηλαδή τη ναυτική υπεροπλία των Αγγλογάλλων στη Μεσόγειο και τη θέση της Ελλάδος, δεν μπορούσε να βγει στον πόλεμο με το μέρος του, αλλά θα τηρούσε ευμενή προς τη Γερμανία ουδετερότητα. Φαίνεται καθαρά ότι στην Ελλάδα υπήρχαν, όπως είναι γνωστό, δύο διαφορετικές πολιτικές, σχετικά με τους εμπολέμους: από τη μια μεριά, η πολιτική του Βενιζέλου η οποία προνοούσε τη συμπαράταξη της Ελλάδος στο πλευρό της Αντάντ, και από την άλλη, η πολιτική του Κωνσταντίνου και των βασιλικών, των οποίων θεωρητικός ήταν ο Υπουργός Εξωτερικών Στρέιτ, οι οποίοι υποστήριζαν την ευμενή στάση προς τη Γερμανία. Ήταν αυτό που αποκλήθηκε ο «Εθνικός Διχασμός».
Ο Βενιζέλος έθεσε στις 18 του Αυγούστου 1914 επισήμως όλες τις δυνάμεις της Ελλάδος στη διάθεση της Αντάντ. Η τελευταία όμως απάντησε αρνητικά στην προσφορά αυτή του Βενιζέλου, λόγω του ότι ήλπιζαν ότι η Τουρκία θα παρέμενε ουδέτερη, πράγμα το οποίο δεν επετεύχθη, αφού οι Γερμανοί ανάγκασαν την Τουρκία να βγει στον πόλεμο στο πλευρό τους, με το γνωστό επεισόδιο του «GOEBEN» και του «BRESLAU». Περί το τέλος του ’14 και αρχές του ’15, η Αντάντ αυτή τη φορά ζήτησε τη βοήθεια της Ελλάδος, ο Βενιζέλος απάντησε θετικά, υπό την προϋπόθεση ότι θα τον εγγυηθούν από τον βουλγαρικό κίνδυνο, πράγμα το οποίο η Αντάντ δεν έκανε.
Το επόμενο στάδιο για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας ήταν η επιχείρηση των Δαρδανελίων, όταν ο Churchill πίστεψε ότι θα βράχυνε την περίοδο του πολέμου προχωρώντας προς την Κωνσταντινούπολη. Η επιχείρηση άρχισε στις 19/2/1915 όταν ο Αγγλογαλλικός στόλος βομβάρδιζε τα εξωτερικά φρούρια των Δαρδανελλίων. Ο Πρωθυπουργός Βενιζέλος αμέσως σύστησε στον βασιλιά να βγει η Ελλάδα στον πόλεμο. Ο βοηθός αρχηγός του Επιτελείου Ιωάννης Μεταξάς έφερε ένσταση και παραιτήθηκε, και παρ' όλο που στα επακολουθήσαντα δύο συμβούλια στου στέμματος η πλειοψηφία τάχτηκε με τον Βενιζέλο, ο βασιλιάς δεν συμφώνησε με τη γνώμη του και παραιτήθηκε στις 6/3/1915.

Είναι αλήθεια ότι η Ρωσία, η οποία εποφθαλμιούσε την Κωνσταντινούπολη και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, έφερνε ένσταση, η οποία όμως κατόπιν πιέσεως της Αγγλίας απεσύρθη στις 7/3 αλλά με πολύ επαχθείς όρους (π.χ. καμιά αποζημίωση στην Ελλάδα, ο ελληνικός στρατός να μην μπει στη Κωνσταντινούπολη. - Ο Pal?ologue, Πρέσβης της Γαλλίας στο St Petersburg, έφερνε επίσης αντιρρήσεις, - Ένας Κομνηνός επικεφαλής του ελληνικού στρατού στην Κωνσταντινούπολη).
Αν η Ελλάδα λάμβανε μέρος στην επιχείρηση κατά των Στενών, ίσως η έκβασή της να ήταν διαφορετική. Όταν ο Βενιζέλος επανήλθε στην εξουσία τον Ιούνιο 1915 ζήτησε να βγει στον πόλεμο στο πλευρό της Σερβίας, που ο βασιλιάς όμως απαγόρευσε. Προτού παραιτηθεί στις 5 Οκτωβρίου 1915, έδωσε εντούτοις άδεια στον αγγλογαλλικό στρατό υπό τον Sarrail να αποβιβασθεί στη Θεσσαλονίκη για να βοηθήσει στις επιχειρήσεις της Αντάντ στα Βαλκάνια.
Η απουσία του Βενιζέλου από την εξουσία αποστέρησε την Κύπρο από την Ένωση με την Ελλάδα. Πράγματι στις 17 Οκτωβρίου 1915, η Αγγλία πρόσφερε την Κύπρο στην Ελλάδα υπό τον όρο η Ελλάδα να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό της Σερβίας. Ο Αλέξανδρος Ζαΐμης αρνήθηκε την προσφορά αυτή και την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο.
Μετά την παράδοση του Ρούπελ στους Βουλγαρο-Γερμανούς από την κυβέρνηση Σκουλούδη στις 27 Μαΐου 1916 και την παράδοση της Καβάλας τον Αύγουστο - Σεπτέμβρη 1916, ο Βενιζέλος αποφάσισε να μεταβεί στη Θεσσαλονίκη στις 25 Σεπτεμβρίου 1916, όπου με τον Ναύαρχο Κουντουριώτη και τον Στρατηγό Δαγκλή σχημάτισε Κυβέρνηση, που εισήλθε στον Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.
Απ’ εδώ μέχρι την εξορία του Κωνσταντίνου τον Ιούνιο του 1917 θα έχουμε δύο Κράτη, το Κράτος των Αθηνών, των Βασιλικών, που ήταν ευμενώς διακείμενο προς τη Γερμανία, και το Κράτος της Θεσσαλονίκης, των Βενιζελικών, που βγήκε στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ.
Ακολούθησαν τον Νοέμβριο του 1916 τα Νοεμβριανά, το νέο δράμα της Ελλάδας, η ένταση του διχασμού και η διαμάχη μεταξύ της Γαλλίας και των συμμάχων της της Αντάντ σχετικά με το ελληνικό ζήτημα.
Οι Βασιλικοί διέπραξαν βιαιοπραγίες κατά των Βενιζελικών στην Αθήνα και στην ύπαιθρο. Οργάνωσαν «ανάθεμα» κατά του Βενιζέλου.
Ο Βενιζέλος δεν έχει άλλη διέξοδο από το να ζητήσει από την Αντάντ την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου. Ο τελευταίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί στις 30 Μαΐου 1917.
Στις 27 Ιουνίου 1917 ορίσθη Πρωθυπουργός ο Βενιζέλος, ο οποίος σχημάτισε Κυβέρνηση. Μετά απ’ αυτό ο Βενιζέλος πορεύθηκε στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Η Τουρκία παραδόθηκε στις 31/10/1918.
Μετά το τέλος του πολέμου, ο Βενιζέλος έλαβε μέρος με τους νικητές στην εκστρατεία στη Σοβιετική Ένωση 1919-1920.
Ο Βενιζέλος από τότε ακολούθησε την πολιτική των νικητών και έλαβε μέρος μαζί με τους νικητές στις Βερσαλλίες. Επέτυχε την αποστολή εκ μέρους των Δυνάμεων ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, με τη βοήθεια κυρίως του Lloyd George.
Πέτυχε επίσης με τη συμμαχία με τους Αγγλογάλλους τη συνθήκη των Σεβρών της 10ης Αυγούστου 1920. Δυστυχώς, τον Νοέμβριου του 1920 έχασε τις εκλογές και αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος για τη Μικρασιατική Καταστροφή, αφού έχασε την εξουσία και την επαφή με τους φίλους του στο στρατόπεδο των νικητών.