Οι ανακαλύψεις του Γαλιλαίου

Το ανήσυχο και εφευρετικό πνεύμα που γεννήθηκε τον Φεβρουάριο του 1564
Έμεινε στην ιστορία ως μια μεγάλη προσωπικότητα με ευρεία αντίληψη και ένα μεγάλο ερευνητικό πνεύμα, χαράζοντας μια νέα εποχή για τον άνθρωπο απέναντι στο αέναο κοσμικό σύμπαν
Τον Φεβρουάριο του 1564 γεννιέται στην Πίζα της Τοσκάνης ένα μεγάλο ανήσυχο και εφευρετικό πνεύμα. Έμελλε να σημαδέψει το όνομά του με την πολυδιάστατη προσφορά του στις επιστήμες: Γαλιλαίος Γαλιλέι. Ένας διάλογος και μια αναμέτρηση με τις χιλιόχρονες λαθεμένες αντιλήψεις της εποχής του. Ασφαλώς η Γη δεν ήταν το κέντρο του σύμπαντος. Όλα τα ουράνια σώματα διέγραψαν τη δική τους τροχιά στο αχανές πεδίο του χώρου και του χρόνου. Αν και οι παραδοσιακές γνώσεις βασίζονταν τότε στις διδασκαλίες του Πλάτωνα και Αριστοτέλη, ο Γαλιλαίος, μελετώντας τους φυσικούς νόμους, επιζητούσε αποδείξεις. Και για την επιστήμη, όπως έλεγε, τίποτα δεν μπορεί να σταθεί χωρίς πειραματισμό και επαλήθευση.
Απαγορευμένες θεωρίες
Μέσα από πολύχρονες έρευνες κατάφερε να συγκεντρώσει αρκετά επιστημονικά στοιχεία, με αποτέλεσμα να εκδώσει το περίφημο έργο του «Διάλογος» το 1632, όπου παραθέτει εύστοχα επιστημονικά επιχειρήματα για τη φύση του σύμπαντος. Η Γη εκθρονίζεται και η σύγκρουση με την καθολική Εκκλησία είναι αναπόφευκτη. Το 1633 δικάζεται από την Ιερά Εξέταση και καταδικάζεται σε ισόβια φυλάκιση. Αφού απολογείται, δέχεται χάρη και μένει στο σπίτι ενός επισκόπου, ενώ το βιβλίο του κηρύσσεται απαγορευμένο. Το παράδοξο, ύστερα από διακόσια χρόνια, θα πάψει να είναι απαγορευμένο.
«Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία», γράφει ο Σίριλ Έιντον, στο βιβλίο του «Ανακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μας», «έχοντας να αντιμετωπίσει τη Μεταρρύθμιση, έδειχνε λιγότερη ανοχή στους διαφωνούντες από ό,τι την εποχή του Κοπέρνικου (...) Κατά την Εκκλησία, ο Γαλιλαίος είχε ξεπεράσει τα όρια και το αδίκημά του δεν έπρεπε να παραβλεφθεί. Ήδη αρκετά κακό ήταν το γεγονός ότι ισχυρίστηκε πως ο τέλειος Ήλιος είχε κηλίδες! Ακόμα χειρότερο ήταν ότι συμμεριζόταν τη θεωρία του Κοπέρνικου».
Τα πρώτα τηλεσκόπια
Το 1592 παίρνει έδρα διδασκαλίας στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα. Ωστόσο, εκείνο που τον απασχολούσε ήταν κυρίως η παρατήρηση των άστρων. Μαθαίνει ότι στην Ολλανδία κατασκευάστηκαν τα πρώτα τηλεσκόπια. Δεν χάνει καθόλου την ευκαιρία. Τελειοποιεί το πρώτο τηλεσκόπιο με εκατονταπλάσια μεγέθυνση και αρχίζει δράση. Βλέπει εκπληκτικά πράγματα στη Σελήνη.

Αργότερα στρέφει το τηλεσκόπιό του στον Δία, όπου ανακαλύπτει τέσσερεις δορυφόρους του, πρωτοφανές γεγονός για την εποχή του. Ο Paul Mason στο έργο του για τον Γαλιλαίο γράφει χαρακτηριστικά: «Ο Γαλιλαίος απέρριψε την παραδοσιακή προσέγγιση της επιστήμης. Πίστευε ότι κάθε θεωρία, προτού γίνει αποδεχτή ως αληθινή, έπρεπε να δοκιμαστεί και να αποδειχτεί. Αυτό ήταν μια από τις μεγαλύτερες συνεισφορές του στη σύγχρονη επιστήμη. Η αναζήτησή του για την αλήθεια τον οδηγούσε σε εντυπωσιακά πειράματα».
Νέοι ορίζοντες
Με τις ανακαλύψεις του, ο Γαλιλαίος ανοίγει νέους ορίζοντες, αφού τα δεδομένα του ήταν πέρα για πέρα αληθινά. Τα τηλεσκόπιά του βοήθησαν εμπόρους και πλοιοκτήτες. Οι έρευνες συνεχίστηκαν και η εξέλιξη έφερε στο προσκήνιο το μικροσκόπιο με άπειρη χρησιμότητα στην ιατρική, στη ζωολογία, στη βοτανολογία κ.λπ. Ο Geoffrey Blainey, στο βιβλίο του «Συνοπτική Ιστορία του Κόσμου», σημειώνει: «Το βελτιωμένο τηλεσκόπιο του Γαλιλαίου διευκόλυνε την πραγματοποίηση στο ουράνιο στερέωμα ενός άθλου ανάλογου με εκείνον που είχαν πετύχει ο Κολόμβος και ο Μαγγελάνος μέσω των εξερευνητικών θαλάσσιων ταξιδιών τους: Τη χαρτογράφηση νέων κόσμων. Με τα τηλεσκόπιά του από βενετσιάνικο γυαλί, ο περίφημος αστρονόμος μελέτησε τη Σελήνη, την οποία χαρακτήρισε ως “πανέμορφο και ευφρόσυνο θέαμα”».
Η αρχή του τέλους
«Η Αστρονομία υποχρεώνει την ψυχή να ατενίσει προς τα πάνω και μας οδηγεί από τον έναν κόσμο στον άλλο», είπε κάποτε ο Πλάτων. Ουσιαστικά ο Γαλιλαίος υποστήριξε αυτά που είχε διδάξει ο αρχαίος Έλληνας Αρίσταρχος, ότι δηλαδή η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο, και όχι ο Ήλιος γύρω από τη Γη. Ο θάνατος της κόρης του τον συντρίβει. Τα γηρατειά για τον Ιταλό διανοούμενο είναι η αρχή του τέλους. Το 1638 δημοσιεύει το άλλο μεγάλο του έργο «Δύο νέες επιστήμες στην Ολλανδία». Τέσσερα χρόνια αργότερα πεθαίνει στη Φλωρεντία, αφήνοντας πίσω του μια τεράστια συνεισφορά και πολύτιμες γνώσεις για τις επερχόμενες γενεές των επιστημών. Ο Γαλιλαίος έμεινε στην ιστορία ως μια μεγάλη προσωπικότητα με ευρεία αντίληψη και ένα μεγάλο ερευνητικό πνεύμα, χαράζοντας μια νέα εποχή για τον άνθρωπο απέναντι στο αέναο κοσμικό σύμπαν.
Η φυγόκεντρος δύναμη
«Ο Γαλιλαίος πίστευε στο πείραμα. Την πρώτη σημαντική ανακάλυψη την έκανε σε ηλικία 17 ετών, την εποχή που σπούδαζε ιατρική. Στη διάρκεια μιας λειτουργίας στον καθεδρικό ναό της Πίζας, παρατήρησε τις ταλαντώσεις του πολυελαίου που κρεμόταν από πάνω του. Διαπίστωσε ότι κάθε τόσο ένα ρεύμα αέρα έκανε τον πολυέλαιο να ταλαντεύεται πιο πολύ, και, καταπώς φαινόταν, πιο γρήγορα. Χρησιμοποιώντας τους σφυγμούς του ως ρολόι, χρονομέτρησε τις ταλαντώσεις. Ανακάλυψε ότι όσο μεγάλο κι αν ήταν το εύρος της ταλάντωσης, ο χρόνος που απαιτείτο για την πραγματοποίησή της ήταν ο ίδιος.

Όταν συνέχισε το πείραμα με ένα εκκρεμές στο σπίτι του, ανακάλυψε ότι η διάρκεια της ταλάντωσής του, ανεξάρτητα από το εύρος, εξαρτιόταν αποκλειστικά από το μήκος του. (...) Μια άλλη ανακάλυψη που έκανε ο Γαλιλαίος, ήταν ότι η τροχιά που διαγράφει ένα αντικείμενο, όπως το βλήμα ενός κανονιού, καθορίζεται από ένα συνδυασμό της ταχύτητας της ελεύθερης πτώσης του και της προς τα εμπρός δύναμης που ασκείται σε αυτό. Αυτή η ανακάλυψη είχε προφανή εφαρμογή στη χρήση των πυροβόλων, αλλά ήταν σημαντική και για την αστρονομία.

Μια από τις πλέον επίμονες αντιρρήσεις που διατυπώνονταν στη θεωρία του Κοπέρνικου για την κίνηση των πλανητών ήταν ότι, αν η Γη όντως περιστρεφόταν γύρω από τον άξονά της, οτιδήποτε δεν ήταν προσηλωμένο πάνω της, όπως τα τραπέζια, οι καρέκλες και οι άνθρωποι, θα εκτινάσσονταν στο Διάστημα λόγω της φυγόκεντρης δύναμης. Ο Γαλιλαίος κατόρθωσε να αποδείξει ότι αυτό δεν συμβαίνει, επειδή ο αντίκτυπος αυτής της φυγόκεντρης δύναμης αναγκάζει ένα αντικείμενο να πέφτει με φυσικό τρόπο στη Γη». (Σίριλ Έιντον: Ανακαλύψεις που άλλαξαν τη ζωή μας).