Από τον Νταβούτογλου στον Γιλντιρίμ

«ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΦΙΛΟΙ, ΛΙΓΟΤΕΡΟΙ ΕΧΘΡΟΙ», ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΙΣΛΑΜΙΣΤΗ ΗΓΕΤΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Ενάντια στην ενεργειακή συμμαχία Κύπρου-Ισραήλ και στην οποιαδήποτε μονομερή ενέργεια εξόρυξης φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο χωρίς τη συγκατάθεση της Άγκυρας ο νέος Τούρκος Πρωθυπουργός
«Ο Νταβούτογλου δεν είναι νεο-οθωμανιστής αλλά πανισλαμιστής»
Αν και η εποχή Νταβούτογλου έφτασε στο τέλος της, εντούτοις οι θρησκευτικοπολιτικές του ιδέες σημάδεψαν ανεξίτηλα, και εξακολουθούν να κατευθύνουν σε μεγάλο βαθμό, τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της Τουρκίας. Ο ίδιος θεωρείται ο αρχιτέκτονας του νεο-οθωμανισμού και της επανεισόδου της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή.
Επινόησε το περίφημο δόγμα «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», που κατέληξε σήμερα στα πολλαπλά προβλήματα με όλους τους γείτονες. Την αποτυχημένη εξωτερική πολιτική Νταβούτογλου καλείται πλέον να διορθώσει ο νέος Πρωθυπουργός της χώρας, «ο άνθρωπος των μεγάλων έργων», Μπιναλί Γιλντιρίμ. Το κατά πόσον ο Γιλντιρίμ θα ακολουθήσει την πεπατημένη Νταβούτογλου ή θα επιλέξει μια διαφορετική προσέγγιση στα περιφερειακά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου και του Κυπριακού, είναι κάτι που θα αποδείξει ο χρόνος. Τα πρώτα σημάδια πάντως δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο νέος Πρωθυπουργός της Τουρκίας θα είναι απόλυτα υποταγμένος και εξαρτημένος από τις εντολές του Ταγίπ Ερντογάν, του οποίου η βουλιμία για απόλυτη εξουσία παραμένει ακόρεστη.
Ο μύθος του Στρατηγικού Βάθους
Ως γνωστό, το περιβόητο σύγγραμμα του Νταβούτογλου, το «Στρατηγικό Βάθος», έγινε διεθνώς διάσημο και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Αξιοσημείωτη ωστόσο είναι η προσέγγιση του συγκεκριμένου βιβλίου από έναν από τους μαθητές του, τον Behlul Ozkan, ο οποίος αποδόμησε ουσιαστικά τον μύθο που επικρατεί γύρω από αυτό. Συγκεκριμένα, σε άρθρο του στους «New York Times» με τίτλο «Ο Νταβούτογλου και οι ιμπεριαλιστικές φαντασιώσεις της Τουρκίας», ο Ozkan σημειώνει: «Οι διαλέξεις του Νταβούτογλου (στο πανεπιστήμιο) ακούγονταν περισσότερο σαν παραμύθια παρά σαν πολιτική ανάλυση. Ο κ. Νταβούτογλου ήταν πεπεισμένος ότι το όραμά του θα μπορούσε να μετατρέψει ένα έθνος, που υπέφερε τότε από πληθωρισμό και σπαρασσόταν από τον πόλεμο με τους Κούρδους αυτονομιστές, σε μια παγκόσμια δύναμη».
«Αποκρυσταλλώνει αυτές τις ιδέες στο "Στρατηγικό Βάθος", το 2001, ένα χρόνο πριν ανεβεί στην εξουσία το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Στο βιβλίο, ο ίδιος ορίζει την Τουρκία ως ένα έθνος που δεν έχει μελετήσει την ιστορία, και γράφει ότι είναι ένα έθνος που δεν βρίσκεται στην περιφέρεια της Δύσης, αλλά στο κέντρο του ισλαμικού πολιτισμού. Ο κ. Νταβούτογλου είδε τον εαυτό του ως έναν μεγάλο θεωρητικό στο πηδάλιο της χώρας του, καθώς αυτή σαλπάρει σε αυτό που αποκάλεσε το "ποτάμι της ιστορίας". Αλλά ο Νταβούτογλου δεν είναι νεο-οθωμανιστής, μια ταμπέλα που αποδίδεται συχνά σε αυτόν, είναι ένας πανισλαμιστής. Ο Νταβούτογλου πιστεύει ότι η Τουρκία πρέπει να κοιτάξει στο παρελθόν και να αγκαλιάσει ισλαμικές αξίες και θεσμούς».
Στρατηγική στην Ανατολική Μεσόγειο
Όσον αφορά τον Γιλντιρίμ, εξετάζοντας κανείς τη δράση και τις δηλώσεις του νέου Πρωθυπουργού της Τουρκίας κατά το παρελθόν, όσον αφορά το ζήτημα της Κύπρου και τις ενεργειακές διεργασίες στην ανατολική Μεσόγειο, κάθε άλλο παρά αισιόδοξος μπορεί να είναι. Συγκεκριμένα, όταν το 2011 ο τότε Πρόεδρος του Ισραήλ Σιμόν Πέρες αποφάσισε να πραγματοποιήσει επίσκεψη στο νησί μας, ο κ. Γιλντιρίμ, που εκτελούσε τότε χρέη Υπουργού Μεταφορών, Ναυτιλίας και Επικοινωνιών, δήλωνε πως η Άγκυρα δεν θα επιτρέψει τυχόν μονομερείς ενέργειες εξερεύνησης φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο.

Η Τουρκία, σημείωνε, δεν θα επιτρέψει οποιεσδήποτε «απειλές» εκ μέρους του Ισραήλ αναφορικά με τα συμφέροντα ιδιοκτησίας της. «Ο τουρκικός "οδικός χάρτης" για το θέμα είναι σαφής. Κανένα έργο δεν θα επιτραπεί να λάβει χώρα χωρίς τη συγκατάθεσή της (Άγκυρας)», είπε. Επιπλέον κατά το παρελθόν ο Γιλντιρίμ υπήρξε υπέρμαχος της έναρξης απευθείας αεροπορικών πτήσεων από τα κατεχόμενα στις ΗΠΑ.
Η ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής
Αναλαμβάνοντας καθήκοντα Πρωθυπουργού, αναφερόμενος στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής ο Γιλντιρίμ είπε πως η Τουρκία εξακολουθεί να στοχεύει στην πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά επεσήμανε την απογοητευτικά αργή πρόοδο μέχρι στιγμής. Όσον αφορά το Κυπριακό πρόσθεσε ότι η Άγκυρα θα υποστηρίξει τις προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών προς την επίλυση της διαίρεσης του νησιού, ενώ παράλληλα θα εργαστεί για να ενισχύσει τους δεσμούς της Άγκυρας με την Τεχεράνη και να επιδιορθώσει τις τεταμένες σχέσεις με τη Μόσχα.

«Η Τουρκία έχει πολλά προβλήματα. Έχουμε περιφερειακά προβλήματα. Οι συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή μας και στην ΕΕ, την Κύπρο, τον Καύκασο έχουν αυξήσει τη σημασία της χώρας μας στην περιοχή. Είμαστε ενήμεροι για αυτό. Λοιπόν, τι θα κάνουμε; Πολύ απλό: Θα αυξήσουμε τον αριθμό των φίλων μας και θα μειώσουμε τον αριθμό των εχθρών μας», είπε ο Γιλντιρίμ στην πρώτη συνεδρία του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) στις 24 Μαΐου. Ειδικότερα για το Κυπριακό, στο πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης αναφέρεται πως «μία από τις βασικές μας προτεραιότητες είναι η επίτευξη λύσης μέσω των διαπραγματεύσεων στην Κύπρο και ο τ/κ λαός να κατορθώσει να πάρει τη θέση που δικαιούται στη διεθνή σκηνή».
Η πολιτική πορεία
Γεννημένος στη συντηρητική πόλη της Ανατολικής Ανατολίας Refahiye το 1955, ο Γιλντιρίμ σπούδασε ναυτικός μηχανικός. Πριν αναμειχθεί στην πολιτική με το ΑΚΡ το 2011, εργάστηκε πολλά χρόνια σε διάφορες εταιρείες μαζικής μεταφοράς. Από το 2002 έως το 2014, ο Γιλντιρίμ υπηρέτησε ως Υπουργός Μεταφορών καλλιεργώντας μια εικόνα επιτυχημένου κατασκευαστή μεγάλων έργων, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι νέοι αυτοκινητόδρομοι, τα τρένα υψηλής ταχύτητας, σήραγγες, αεροδρόμια και γέφυρες. Η τουρκική κοινή γνώμη τον γνώριζε ως τον Υπουργό με το σκληρό καπέλο. Αυτό όμως που έκανε τον Υπουργό Μεταφορών αστέρι του ΑΚΡ, ήταν η όλο και πιο στενή του σχέση με τον Ερντογάν.

Όταν ο Γιλντιρίμ συμπλήρωσε το τριετές όριο θητείας του στο ΑΚΡ το 2014, ο Ερντογάν δεν του επέτρεψε να αποχωρήσει. Έτσι έτρεξε πρώτος για να διεκδικήσει τη Δημαρχία στη Σμύρνη, αλλά απέτυχε να την κερδίσει. Στη συνέχεια, ο Ερντογάν τον διόρισε ως έναν από τους συμβούλους του και, όπως πολλοί άνθρωποι πίστευαν, τον κράτησε ως «εφεδρικό χαρτί» εναντίον του Πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου. Το 2015, ο Γιλντιρίμ επανήλθε στο Υπουργικό Συμβούλιο ως Υπουργός Μεταφορών, Θαλάσσιων Υποθέσεων και Επικοινωνιών.

Όπως αναφέρει η ανάλυση του Al Monitor, τρεις μήνες πριν, άνθρωποι που γνωρίζουν την Άγκυρα, άκουγαν ήδη τις φήμες που ήθελαν τη δυσαρέσκεια του Ερντογάν με τον Νταβούτογλου να οξύνεται, με τον Ερντογάν να ψάχνει αντικαταστάτη, όπως και τελικά έγινε. Φαίνεται πως ο πολυμήχανος και φιλόδοξος Νταβούτογλου δεν εθεωρείτο από τον Ερντογάν αρκετά πιστός και υπάκουος. Επιπλέον, είναι πια εμφανές πως υπήρχε μεταξύ τους διάσταση στα θέματα της ελευθερίας του Τύπου, στις ευρωτουρκικές σχέσεις και άλλα περιφερειακά ζητήματα.

Από την άλλη, ο Γιλντιρίμ είναι τεχνοκράτης χωρίς καμία ιδιαίτερη φιλοδοξία και θέση για αμφιλεγόμενα ζητήματα. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι ο Γιλντιρίμ αποτελεί μια σχετικά ασφαλή επιλογή και ένα ακόμη μικρό βήμα στην προσπάθεια του Ερντογάν να κυριαρχήσει στην τουρκική πολιτική και να συγκεντρώσει την απόλυτη εξουσία στα χέρια του.
Παραμένει Τούρκος ισλαμιστής
Καταληκτικά, μπορεί να ειπωθεί πως παρά το γεγονός ότι ο Γιλντιρίμ προέρχεται από το ίδιο ιδεολογικοπολιτικό υπόβαθρο του Νταβούτογλου, ωστόσο δεν επιδίδεται, μέχρι στιγμής, δημόσια σε ακραίες ισλαμιστικές κορώνες. Αυτό, όμως, σύμφωνα με τον Τούρκο αναλυτή Burak Bekdil, δεν τον κάνει να διαφέρει καθόλου από οποιοδήποτε άλλο Τούρκο ισλαμιστή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η ομολογία του κατά το παρελθόν εναντίον των κοσμικών Τούρκων: «Ήθελα πρώτα να εγγραφώ εκεί [ένα Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης]. Τότε είδα ότι κορίτσια και αγόρια φοιτητές ήταν ανάμικτα και κάθονταν στα παγκάκια της πανεπιστημιούπολης μαζί. Φοβόμουν ότι θα μπορούσα να απομακρυνθώ από τον ευσεβή τρόπο ζωής και έτσι αποφάσισα να εγγραφώ σε ένα άλλο πανεπιστήμιο», δήλωσε.