Μια πρώτης τάξεως ευκαιρία

Ο μεγαλύτερος θρίαμβος της προπαγάνδας είναι να καταφέρεις να φέρεις τον στόχο σου σε τέτοιο διανοητικό σημείο, που να εκφράζει τις ιδέες σου (που είναι βέβαια απολύτως εις βάρος του) από μόνος του, σαν να είναι προϊόν της δικής του αυτόβουλης σκέψης. Είναι όμως τόσο δύσκολο να επιτευχθεί το εν λόγω αποτέλεσμα διότι απαιτούνται έτη προετοιμασίας, έτη εφαρμογής, απρόβλεπτα γεγονότα και συγκυρίες και, πάνω απ’ όλα, μια ταυτόχρονη έλλειψη επιμέλειας σε θέματα πνευματικής αναχαίτισης όλων αυτών των υπόγειων μεθοδεύσεων εκ μέρους του στόχου. Επομένως, όταν επιτυγχάνεται, είναι άξιον προσοχής, μελέτης και παραδειγματισμού.
Το πλέον ανησυχητικό σε μια τέτοια επιτυχή έκβαση ενός προπαγανδιστικού σχεδιασμού είναι ότι, αφού ο στόχος καταστεί επί μακρόν χρονικό διάστημα ευάλωτος, δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι όσα εκφράζει, σκέπτεται, πιστεύει, αισθάνεται, είναι εκ των προτέρων μεθοδευμένα από τον υποβολέα του. Δεν το αντιλαμβάνεται διότι έχουν γίνει δυστυχώς βιώματά του. Έτσι, έχει τη θλιβερή ικανότητα να συσσωρεύει, να αναπαράγει, να εξειδικεύει και να διακλαδίζει τα όσα στρεβλά έχει ενστερνιστεί. Του πότισαν το μεδούλι όλα τούτα τα φαιδρά και τα επικίνδυνα και φευ, παγιώθηκαν μέσα στην τρέχουσα πραγματικότητά του.
Ας πάρουμε για παράδειγμα την κυπριακή κοινωνία. Η Κύπρος των δεκαετιών του '50, του '60 και του '70, χαρακτηριζόταν από μεγάλη φτώχια, αθωότητα, πατριωτισμό μέχρις εσχάτων, συναδελφικότητα, ανιδιοτελή προσφορά, θρησκευτική ευλάβεια και άλλα τόσα. Αυτά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα συναντά κανείς σε όλες τις ιστορικές περιόδους της νήσου και αποτελούν, αδιαμφισβήτητα, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτού του λαού ανά τους αιώνες (και κατ’ επέκτασιν ολόκληρου του Ελληνισμού). Πόσα ή ποια απ’ όλα ταύτα ισχύουν σήμερα; Ίσως και κανένα... πραγματικά, κανένα...
Δεν μπορεί όμως να αλλάξαμε τόσο δραματικά μέσα σε μόνο 40 χρόνια. Είναι φύσει αδύνατον! Το πιο πιθανό είναι ότι κάτι πήγε λάθος σε θέματα... διαπαιδαγώγησης. Λάβαμε τη λάθος φροντίδα και όπως το πολύ εύφορο χωράφι γεμίζει τσουκνίδες και βάτα όταν μείνει απεριποίητο, έτσι κι εμείς γεμίσαμε με όλα τα μεγάλα πάθη που άλλοτε γνωρίζαμε, έστω και ασυνείδητα, να χαλιναγωγούμε. Είμαστε άραγε κι εμείς, οι κάτοικοι αυτού του τόπου, πειραματόζωα κάποιου ανομολόγητου σχεδιασμού αλλοτρίωσης των παραδοσιακών μας αξιών με μεσοπρόθεσμο (άρα και μακροπρόθεσμο) στόχο τον διαμελισμό της συνοχής μας; Να μην έχουμε καμία κοινή και ανώτερη επιδίωξη παρά μόνο τα ευτελή και επονείδιστα;

Πώς γίνεται οι άμεσοι απόγονοι των ηρώων των Βαλκανικών Πολέμων, των δύο Παγκοσμίων, του '55-'59, του '74, αυτών που έπλασαν την Κυπριακή Δημοκρατία με τον κόπο και τον ιδρώτα τους, να έδωσαν εν έτει 2016 τόση απάθεια και τόση έλλειψη Πρόνοιας; Υπενθυμίζεται ότι η Πρόνοια, κατά τους αρχαίους ημών προγόνους αλλά και κατά τη χριστιανική μας παράδοση, προϋπάρχει, συμπορεύεται και προπορεύεται. Δηλαδή γνωρίζει τα πάντα. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η απονομή δικαιοσύνης. Ο καθένας από εμάς, κάποια στιγμή, ανάλογα με το πώς πορεύτηκε στα χρόνια, θα λάβει τους μισθούς της ευβουλίας του ή την τιμή της μωρίας του (τουτέστιν την τιμωρία του).
Μια αρχή της εκπαίδευσης αναφέρει ότι κανείς δεν μπορεί να διδάξει κάτι που ο ίδιος δεν γνωρίζει. Ως εκ τούτου, δεν είναι πιθανόν να αυτοδιδαχτήκαμε να είμαστε οι πολίτες και οι άνθρωποι που είμαστε σήμερα. Αυτά τα επαμφοτερίζοντα και αμφίσημα υλιστικά ράκη... είναι βέβαιον ότι κάποιοι (ποιοι και πότε;) έβαλαν ως στόχο τους έτσι να μας «εκπαιδεύσουν». Το νερό πρέπει να μπήκε στο αυλάκι μετά τον πόλεμο του '74 και σήμερα μετατράπηκε σε λυσσασμένο χείμαρρο, που παρασέρνει στο διάβα του τα εναπομείναντα ψήγματα του παλαιού μας εαυτού.
Πλέον, τις ευθύνες τις έχουμε εμείς, οι πολίτες αυτού του τόπου. Του τόπου που δικαιωματικά μας ανήκει. Εμείς που δεν αναγνωρίζουμε το καλό μας και που ως κουτοί λαγοί πιανόμαστε κάθε χαραυγή μέσα στο σκουριασμένο σύρμα που ο γνώστης κυνηγός φρόντισε να τοποθετήσει επιδέξια μέσα στο μονοπάτι μας. Ποιος είναι όμως ο κυνηγός μας και τι είναι αυτό που επιζητεί από εμάς; Ας μη βιαζόμαστε λοιπόν να πανηγυρίσουμε την έξοδό μας από το μνημόνιο. Δεν ήταν δα και καμιά ηρωική έξοδος σαν αυτή του Μεσολογγίου.

Αντίθετα, είναι μάλλον άλλη μια θλιβερή απόδειξη της στυγνής πραγματικότητας της εποχής μας: οι μεγάλοι, για να σε αφήσουν προσωρινά ήσυχο (για πόσο άραγε και έναντι ποιανού τιμήματος;), πρέπει να μετατραπείς στο πειθήνιο παιδί που επιμελώς προσπαθούν να τιθασεύσουν. Ας δούμε αυτήν την ανάπαυλα πριν από την επόμενη καταιγίδα ως μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας. Και ας έχουμε πάντοτε κατά νουν τα λόγια του Ελύτη: Έφτασαν ντυμένοι «φίλοι» αμέτρητες φορές οι εχθροί μου, τα παμπάλαια δώρα προσφέροντας. Και τα δώρα τους άλλα δεν ήτανε παρά μόνο σίδερο και φωτιά.
ΜΙΧΑΛΗΣ Α. ΜΕΛΕΤΙΟΥ
Βιολόγος και συγγραφέας