Δεκάλογος δασικής προστασίας

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Η ΕΝΤΑΞΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΔΑΣΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ
Η ενεργότερη εμπλοκή και συνεργασία των κατοίκων των χωριών στον δασικό τομέα θα μπορούσε να επιφέρει τεράστια αποτελέσματα στο επίπεδο πρόληψης των πυρκαγιών και διαχείρισης των κρίσεων
«Αναγκαία η εκπόνηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης για ξεκάθαρο συντονισμό των δυνάμεων πυρόσβεσης»
Η καθημερινή επανάληψη του συνθήματος από τα ΜΜΕ, ότι «ο κίνδυνος πρόκλησης πυρκαγιών στις δασικές περιοχές είναι εξαιρετικά μεγάλος», φαίνεται πως δεν επαρκεί για να αποτρέψει τραγωδίες όπως αυτήν που βιώσαμε την εβδομάδα που μας πέρασε στην περιοχή της Σολέας, στο Τρόοδος. Πέρα από τους δυο νεκρούς, την καμένη γη και την ταλαιπωρία των κατοίκων και φορέων, αυτή η πυρκαγιά πρέπει να μας αφήσει όλους προβληματισμένους για την επόμενη μέρα στα δάση μας.

Λόγω της γεωγραφίας και του κλίματος, οι μεσογειακές χώρες είναι συνήθως πιο εκτεθειμένες σε πυρκαγιές. Χώρες όπως η Ιταλία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ελλάδα και η Νότια Γαλλία βρίσκονται πιο συχνά αντιμέτωπες με τέτοιους είδους φαινόμενα.

Έπειτα από μελέτες του σε ορισμένες από αυτές τις χώρες, το επιστημονικό δίκτυο FORRISK, που ασχολείται με τη δασονομία και παρέχει ολοκληρωμένα συστήματα διαχείρισης δασικών κινδύνων, εξέδωσε μια σειρά από προτάσεις με σκοπό την καλύτερη προστασία των δασικών περιοχών. Στην παρούσα ανάλυση θα παραθέσουμε μια δέσμη ιδεών, οι οποίες θα μπορούσαν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν και στη δική μας περίπτωση.
Οι 10 «εντολές»
1. Ενθάρρυνση της αλληλεπίδρασης και της συνεργασίας των διαφόρων ιδιοκτητών αγροτικής και δασικής γης και ενίσχυση του δικτύου των εμπλεκόμενων φορέων στην προστασία των δασών και την καθημερινή διαχείριση κινδύνων και κρίσεων.
2. Ανάπτυξη των επιχειρήσεων και των δραστηριοτήτων στον δασικό τομέα
Οι επιχειρήσεις του δασικού τομέα είναι επωφελείς για τα δάση, διότι είναι προς το συμφέρον των διαχειριστών γης ώστε να μειωθούν τυχόν κίνδυνοι για τη γη τους, που θα μειώσουν την οικονομική τους αξία αλλά και την κερδοφορία . Με αυτόν τον τρόπο, επομένως, συμμετέχουν ενεργά στη διαχείριση και την προστασία του δάσους.
3. Εμπλοκή δημοτικών συμβούλων στη δασική προστασία
Με την ενεργό τους εμπλοκή στην προστασία των δασών, οι δημοτικοί σύμβουλοι μπορούν να προβαίνουν σε ενημερωμένες αποφάσεις προς την κοινότητα σχετικά με τους κινδύνους και να ενθαρρύνουν τη συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των ενδιαφερομένων.
4. Βελτίωση των αντιλήψεων για τους κινδύνους από τις πυρκαγιές στο σύνολο της κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των κατοίκων, των δημοτικών συμβούλων και των ιδιοκτητών αγροτικών και δασικών εκτάσεων.
Εξαιτίας του γεγονότος ότι ο καθένας αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο με διαφορετικό τρόπο, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ασυνεννοησία, όπως τη βιώσαμε, όταν υπάρξει ανάγκη για συλλογική διαχείριση των κρίσεων.

Ως εκ τούτου, τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να βελτιώσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τους κινδύνους δασικών πυρκαγιών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω του διαλόγου και της χρήσης αντικειμενικών και αξιόπιστων εργαλείων εκτίμησης κινδύνου. Προς αυτήν την κατεύθυνση θα ήταν χρήσιμη η οργάνωση εκστρατειών ευαισθητοποίησης εντός της κοινότητας, η σύσταση ομάδων εθελοντισμού σε περιφερειακό επίπεδο και ο καταρτισμός προγραμμάτων διαφώτισης για τους δασονόμους, τους κυνηγούς, τους ορεινούς πεζοπόρους, τους πυροσβέστες κ.λπ.
5. Ανάπτυξη προγραμμάτων δασονομίας σε θέματα διαχείρισης κινδύνου στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού τομέα
Η διαχείριση των κινδύνων των δασών πρέπει να προστεθεί στα υπάρχοντα προγράμματα των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων των σχολείων αλλά και της δασοκομίας. Αν και έχει παρατηρηθεί σημαντική πρόοδος στην οικολογική συνείδηση, αυτή δεν πρέπει μόνο να περιορίζεται σε θεωρητικό-ιδεολογικό επίπεδο, αλλά μέσω της σχετικής εκπαίδευσης να αποκτήσουμε και την ανάλογη επιστημονική κατάρτιση.
6. Προσαρμογή και απλοποίηση της νομοθεσίας
Εκτός από τις κατασταλτικές της πρόνοιες, η νομοθεσία για την προστασία των δασών θα πρέπει να λειτουργήσει ως κίνητρο για την προστασία και την αειφόρο διαχείρισή τους και να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες καταστάσεις για τη δασοκομία και τα δάση. Εάν η νομοθεσία είναι πολύ περίπλοκη και δεν έχει προσαρμοστεί στον δασικό τομέα, καθίσταται προβληματική και μπορεί ακόμη και να αποθαρρύνει τους ιδιοκτήτες αγροτικών και δασικών περιοχών από του να αναλάβουν πρωτοβουλίες προστασίας. Η εφαρμογή επιπλέον της δασικής νομοθεσίας πρέπει να παρακολουθείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες προκειμένου να γίνεται διαβεβαίωση ότι είναι σεβαστή από όλους.
7. Παροχή εργαλείων πυρόσβεσης
Καλό θα ήταν οι κάτοικοι δασικών περιοχών υψηλού ρίσκου, που είναι απομακρυσμένοι από τους περιφερειακούς πυροσβεστικούς σταθμούς, να είναι εφοδιασμένοι με στοιχειώδη εργαλεία πυρόσβεσης αλλά και κατάλληλες στολές. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν, στον βαθμό που φτάνουν οι δυνατότητές τους, να περιορίσουν την επέκταση μιας πυρκαγιάς πριν από την άφιξη των πυροσβεστικών οχημάτων.
8. Εφαρμογή κοινών μέτρων προστασίας σε περιοχές κινδύνου
Τα γεωγραφικά όρια μιας περιοχής αλλάζουν ανάλογα με τη μορφολογία του εδάφους. Ως εκ τούτου, θα ήταν πιο αποτελεσματικό αλλά και οικονομικά πιο αποδοτικό για τους ιδιοκτήτες ακινήτων στις περιοχές κινδύνου να συνδυάσουν τις προσπάθειές τους δημιουργώντας μια κοινή στρατηγική διαχείρισης των πυρκαγιών. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να εφαρμόζει καλές πρακτικές πυροπροστασίας για το δάσος περιμετρικά της ιδιοκτησίας του, ωστόσο μπορεί να πέσει θύμα αν οι γείτονές του δεν εφαρμόζουν παρόμοιες τακτικές.
9. Εκπόνηση σχεδίων έκτακτης ανάγκης διαχείρισης των κρίσεων
Τα σχέδια αυτά θα πρέπει να καθορίσουν τον ρόλο των ιδιοκτητών αγροτικών και δασικών περιοχών και να ενσωματώσουν και να προβλέψουν σχετικές διαδικασίες, ώστε να αποφευχθεί η κατάρρευση π.χ. της αγοράς ξυλείας. Η ιδέα πίσω από τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης είναι η προετοιμασία για την κρίση προτού αυτή να ξεσπάσει. Οι διαδικασίες που πρέπει να πραγματοποιηθούν θα πρέπει να προσδιορίζονται από ξεκάθαρες μεθόδους συντονισμού, των ρόλων και τα εργαλείων που χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση της κρίσης.

Αυτό πρέπει να γίνει σε περιφερειακό, εθνικό και διακρατικό επίπεδο και θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα τρία βήματα της διαχείρισης κρίσεων: εφόσον ο κίνδυνος έχει ανακοινωθεί, την αρχική αντίδραση, και τη φάση αποκατάστασης. Δεδομένου ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες λαμβάνουν παρόμοια μέτρα (επιδοτήσεις, φυσικά κεφάλαια για καταστροφές), η ευρωπαϊκή νομοθεσία θα πρέπει να καθορίσει ένα σύνολο κανόνων που ισχύουν άμεσα μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς, προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες. Τα σχέδια έκτακτης ανάγκης πρέπει να αναθεωρούνται σε ετήσια βάση.
10. Ανάπτυξη και παροχή πληροφοριών που σχετίζονται με τους δασικούς κινδύνους, προκειμένου να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων αναφορικά με τα ρίσκα
Έχοντας πρόσβαση σε δεδομένα όπως οι κίνδυνοι ανάφλεξης πυρκαγιάς, η διάβρωση του εδάφους, οι αρρώστιες των δέντρων κ.λπ υποβοηθά στην ανάληψη αποτελεσματικότερων προστατευτικών μέτρων.

Για ορισμένους κινδύνους, η έλλειψη περιφερειακών δεδομένων αναφοράς σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν να συμβουλευτούν ή να ενημερωθούν τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές που πρέπει να αναληφθούν. Ως εκ τούτου, η βελτίωση των γνώσεων σχετικά με τους κινδύνους και την ευπάθεια των δασών θα είναι ένα πλεονέκτημα για τη διαχείριση του κινδύνου. Ενώ υπάρχουν πολλά στοιχεία που σχετίζονται με την παρακολούθηση της υγείας των δασών, συχνά αυτά δεν αναλύονται και έτσι δεν αξιοποιούνται επαρκώς, λόγω έλλειψης χρόνου και οικονομικών μέσων.
Για να μην ξαναζήσουμε παρόμοιες οικολογικές καταστροφές
Η βελτίωση της δασικής προστασίας δεν πρέπει να αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους, άλλα όλοι οι εμπλεκόμενοι τοπικοί και περιφερειακοί φορείς οφείλουν να ευαισθητοποιηθούν και να προετοιμαστούν κατάλληλα, ούτως ώστε να μην ξαναζήσουμε παρόμοιες οικολογικές καταστροφές. Το κράτος οφείλει να παρέχει την απαιτούμενη ενίσχυση σε μέσα όπως αεροπλάνα πυρόσβεσης, οχήματα πυροσβεστικής κ.λπ, ωστόσο είναι πολλά που μπορούν να γίνουν σε τοπικό επίπεδο, τα οποία θα δράσουν υποστηρικτικά και προληπτικά πριν εκδηλωθεί η κρίση.

Σε γενικό πλαίσιο, οι αιτίες του αυξανόμενου αριθμού των δασικών πυρκαγιών παγκοσμίως ποικίλλουν. Ως εκ τούτου, οι μελέτες σχετικά με τα αίτια της επιδημίας των πυρκαγιών θα πρέπει να βελτιωθούν. Η ταξινόμηση των δασικών πυρκαγιών και η προέλευσή τους, πρέπει τυποποιηθούν και να κατηγοριοποιηθούν, ώστε αίτια από διαφορετικές χώρες να μπορούν να συγκριθούν. Γι' αυτόν τον σκοπό το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS) ή το Κοινό Ευρωπαϊκό Κέντρο Ερευνών θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα.