Ταξιδεύοντας στον Λαβύρινθο της Κνωσού

Η ιστορία ενός από τους πολλούς μυθικούς πολιτισμούς της Κρήτης
Στον ελληνικό θρύλο, ήταν η φυλακή του τρομερού Μινώταυρου, μια πρωτόγονη δηλαδή ερμηνεία για την πραγματική του χρήση, πιθανώς σχετιζόμενη με θρησκευτικές τελετές
Η Κρήτη, η πανέμορφη ελληνική μεγαλόνησος, γέννησε μυθικούς πολιτισμούς και άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη της ιστορίας στο διάβα των αιώνων. Ο Μινωικός πολιτισμός τοποθετείται στην κορυφή της Ελληνιστικής δημιουργίας. Ανάμεσα σε όλα ξεχωρίζει ο πανάρχαιος Λαβύρινθος στην Κνωσό, με τον γνωστό μύθο του Θησέα, ο οποίος με τη βοήθεια της Αριάδνης καταφέρνει να σκοτώσει τον Μινώταυρο που κρυβόταν μέσα στον Λαβύρινθο. Πέρα από τη μυθολογία, ο λαβύρινθος της Γόρτυνας στην Κρήτη χρονολογείται γύρω στον 14ον αιώνα π.Χ. Ένας αρχαίος τόπος, μαρτυρία κάποιων μυθικών εποχών που σώζεται μέχρι τις μέρες μας.
Τα πρώτα κρητικά νομίσματα
Ο Τσαρλς Μπέρλιτς, στο βιβλίο του «Μυστήρια από ξεχασμένους κόσμους», κάνει αναφορά στους Λαβύρινθους της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, αλλά και στην αρχαία Κρήτη, «που είχε τόση σημασία ώστε αναπαριστανόταν στα πρώτα κρητικά νομίσματα. Στον ελληνικό θρύλο, ο Λαβύρινθος ήταν η φυλακή του τρομερού Μινώταυρου, μια πρωτόγονη δηλαδή ερμηνεία για την πραγματική του χρήση, πιθανώς σχετιζόμενη με θρησκευτικές τελετές, όπως οι προ-κρητικοί ταφικοί λαβύρινθοι της αρχαίας Αιγύπτου, που ήθελαν να συμβολίσουν αλληγορικά τις περιπλανήσεις της ψυχής μετά τον θάνατο». Αναπόφευκτα, ο κρητικός πολιτισμός είχε ταυτιστεί με τη λατρεία του Λαβύρινθου. Το γεγονός ότι στην Κνωσό ήταν αποτυπωμένος στα πρώτα νομίσματα, έχει ιδιαίτερη σημασία. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: Τι συμβόλιζε ο Λαβύρινθος;
Στα άδυτα της ψυχής
Ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος, στο περιοδικό «Απολλώνιο Φως», δίνει μια διεισδυτική ερμηνεία σχετικά με τον συμβολισμό του Λαβύρινθου: «Στο εσωτερικό επίπεδο ο Λαβύρινθος σχετίζεται με το βαθύτερο ψυχικό μέρος του ανθρώπου, η δε διερεύνησή του υποδηλώνει την αέναη προσπάθεια του αναζητητή να γνωρίσει την ενδόμυχη προσωπικότητά του και διά μέσου περίπλοκων και δαιδαλωδών διαδρόμων να ανεύρει τον μίτο της Αριάδνης, όπου στην προκειμένη περίπτωση σχετίζεται με την ενδοσκόπηση και την απόκτηση της αυτογνωσίας».
Ελικοειδές σχήμα
Η εννοιολογική σημασία του κρητικού Λαβύρινθου προκαλεί πάντοτε τους στοχαστές και τους αρχαιολόγους. Δεν είναι μονάχα ένα αρχαίο οικοδόμημα, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί ένα φιλοσοφικό δημιούργημα με πολλές συμβολικές προεκτάσεις: «Η ίδια η φύση του Λαβύρινθου ως πολύπλοκου υπόγειου οικοδομήματος», τονίζει ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος, «με στενούς ελικοειδείς διαδρόμους, συμβολίζει την πολυμέρεια και πολυπλοκότητα της ανθρώπινης διάνοιας.

Ενώ το ελικοειδές σχήμα των διαδρόμων του συμβολίζει τη σπειροειδή εξέλιξη της Δημιουργίας, αλλά και της εγκεφαλικής λειτουργίας και ανατομίας». Στη συνέχεια ο συγγραφέας αναλύει το λαβυρινθιακό νόημα κάνοντας αναφορά και στον Πλούταρχο: «Ο Λαβύρινθος, λοιπόν, αποτέλεσε ένα τεχνούργημα του Δαίδαλου για την Αριάδνη. Οι διάδρομοι που αποτελούν το Λαβύρινθο επιστρέφουν σε ένα συνεχές αδιέξοδο.

Οι εισερχόμενοι στον Λαβύρινθο, περιφερόμενοι στους διαδρόμους του, κάνουν μια επαναληπτική διαδρομή, γι’ αυτό ουκ ολίγοι παρομοίασαν τον σχεδιασμό του Λαβύρινθου με τον ρυθμό επαναληπτικού χορού. Την ύπαρξη ενός λαβυριανθιακού χορού, ο οποίος ήταν συνυφασμένος προς τη μυθική περιπέτεια του Θησέα, την πληροφορούμαστε από τον Πλούταρχο, ο οποίος εξιστορεί τη ζωή του Αθηναίου ήρωα. Υπό αυτό το πρίσμα, ο κρητικός Λαβύρινθος της Κνωσού αποτελούσε ένα χοροστάσιο με μυητικές προεκτάσεις...».
Υπερκόσμια διέξοδος
Ο Παυσανίας, ο αρχαίος Έλληνας περιηγητής, στο έργο του «Αττικά», στο 24ο κεφάλαιο αναφέρει για τον Θησέα ότι: «Τούτων πέραν ων είρηκα, εστίν η λεγομένη Θησέως μάχη προς τον ταύρον τον Μίνω καλούμενον, είτε ανήρ είτε θηρίον ην, οποίον κεκράτηκεν ο λόγος». Το αίνιγμα του Λαβύρινθου θα αποτελεί πάντοτε σημείο αναφοράς. Ίσως μια υπερκόσμια διέξοδος της ψυχής, ύστερα από πολύχρονη μάχη με επίγειους πειρασμούς. Ίσως μια αέναη πορεία προς τη συμπαντική ολότητα. Ίσως ακόμα ένας αρχέγονος συμβολισμός που θα αντανακλάται εσαεί στην ανθρώπινη διάνοια.

Η Έντιθ Χάμιλτον, στην «Επίτομη Ελληνική και Παγκόσμια Μυθολογία», κάνει μιαν αναφορά για τον Μινώταυρο και τον Λαβύρινθο : «Ο Μινώταυρος ήταν ένα τέρας, μισός ταύρος και μισός άνθρωπος, γιος της γυναίκας του Μίνωα, Πασιφάης, κι ενός υπέροχου ταύρου. Ο Ποσειδών είχε δώσει τον ταύρο αυτό στον Μίνωα για να τον θυσιάσει προς τιμή του, αλλά ο Μίνωας δεν άντεξε να τον σφάξει και τον κράτησε για τον εαυτό του. Ο Ποσειδώνας για να τον τιμωρήσει, έκανε την Πασιφάη να ερωτευτεί τρελά τον ταύρο.

Όταν ο Μινώταυρος γεννήθηκε, ο Μίνωας δεν τον σκότωσε. Έβαλε έναν αρχιτέκτονα κι εφευρέτη, τον Δαίδαλο, να κατασκευάσει μια κρυψώνα από την οποία η δραπέτευση ήταν αδύνατη. Ο Δαίδαλος κατασκεύασε τον Λαβύρινθο, που ήταν περίφημος σε όλον τον κόσμο. Όταν κανείς έμπαινε μέσα, ήταν υποχρεωμένος να τριγυρίζει συνεχώς στους διαδρόμους του χωρίς να βρίσκει ποτέ την έξοδο». Όταν ο Θησέας σκότωσε τον Μινώταυρο με τη βοήθεια της Αριάδνης, ώστε να βρει εύκολα την έξοδο, άλλαξε και ο Μύθος.

Ο Θησέας γίνεται βασιλιάς της Αθήνας και ταυτόχρονα ο πιο αγαπητός. Ο Ευριπίδης και ο Σοφοκλής τον αναφέρουν στις τραγωδίες τους, όπως και ο Οβίδιος και ο Απολλόδωρος. Ένας μύθος λοιπόν και μια Ιστορία, γραμμένη από τα βάθη των αιώνων, που δεν έπαψε ποτέ να εκπέμπει θαυμασμό και γοητεία σε όλον τον κόσμο.