«Ήμουν πάντα σε σύγκρουση με τις κυβερνήσεις»
Ο πρώην δήμαρχος Λευκωσίας μιλάει για τη ζωή του
Κυριακή 17 Ιούλ 2016
«Η γυναίκα πιστεύω ότι είναι η πηγή της δημιουργίας και της έμπνευσης, φτάνει ένα χαμόγελο για να φωτίσουν όλα»
«Παντού στον κόσμο, οι καλοί δήμαρχοι έχουν κακές σχέσεις με την κυβέρνηση»
«Δεν έχει τιμή το συναίσθημα του να βοηθάς τους αδύναμους και δεν εξαγοράζεται»
Γεννήθηκα στη Λευκωσία και ο πατέρας μου ήταν κυβερνητικός υπάλληλος. Τη μητέρα μου δεν τη γνώρισα, γιατί πέθανε στη γέννα. Με τον πατέρα, λοιπόν, μετακομίσαμε στη Λεμεσό και ύστερα Αμμόχωστο, όπου και τελείωσα το γυμνάσιο.
Αρχικά πήγα για σπουδές στην Ελλάδα. Ήθελα μεν να γίνω δικηγόρος, αλλά ήθελα να αποκτήσω και γνώση των οικονομικών θεμάτων, καθώς έβλεπα ότι αυτά τα δύο σε συνδυασμό μπορούσαν να με βοηθήσουν. Απογοητεύτηκα όταν πήγα στην Ανώτατη Εμπορική Σχολή στην Αθήνα το 1951. Ήρθε ο καθηγητής, τον χειροκροτήσαμε (!) και το πρώτο πράγμα που μας ρώτησε ήταν αν είχαμε αγοράσει το σύγγραμμά του, και μάλιστα την επαυξημένη έκδοση. Το κλίμα δεν μου άρεσε καθόλου, όπως καταλαβαίνετε, πέρασα το πρώτο έτος απλώς και μόνο για να μη βρεθεί κανείς να μου πει ότι δεν τα κατάφερα. Έπειτα πήγα να σπουδάσω στην Αγγλία.
Η πρώτη κουβέντα ενός Εγγλέζου καθηγητή, όταν είδε το επίθετό μου, ήταν «θα πρέπει να έχετε ελληνικές ρίζες. Φτωχοί μου, έχετε μια τεράστια Ιστορία, δεν τη διαβάσατε ποτέ και δεν την καταλάβατε ποτέ. Εμείς το κάναμε και γίναμε καλύτεροι». Η προσέγγισή του πάνω στα θέματα του πανεπιστημίου ήταν, «διαβάστε από όπου θέλετε, αρκεί να μάθετε το θέμα καλά».
Τι σημαίνει «Λέλλος»;
Από πού βγήκε το Λέλλος; Όταν βαφτίστηκα, ο νονός μου ήθελε να μου δώσει ένα όνομα που να θυμίζει τη μητέρα μου, η οποία λεγόταν Έλενα. Όταν ο παπάς ρώτησε το όνομα και απάντησε ο νονός «Έλενος», ο παπάς ρώτησε «τι πάει να πει Έλενος;». Ο νονός εξήγησε ότι έχει τις ρίζες του από την Τροία. «Τροία; Έξω, ειδωλολάτρες!» είπε ο παπάς και διέκοψε τη βάφτιση, διότι δεν υπήρχε -λέει- Άγιος Έλενος. Την ιστορία την έμαθα σχετικά πρόσφατα κι ανακάλυψα ότι υπάρχει Άγιος Έλενος και γιορτάζει στις 23 Νοεμβρίου. Τελικά, με έβγαλαν Λέλλο.
Με «συνέλαβε» η ΕΟΚΑ
Όταν επέστρεψα στην Κύπρο, «συνελήφθην» από την ΕΟΚΑ. Χρησιμοποιώ το ρήμα «συλλαμβάνομαι», όχι γιατί επρόκειτο για πραγματική σύλληψη, αλλά γιατί η συμμετοχή στην οργάνωση εκείνη την εποχή ήταν κάτι σαν εθνική επιταγή. Προσωπικά δεν συμπαθώ τα όπλα, κι έτσι ήμουν ένας από τους πέντε που «κυβερνούσαμε» τους νέους της Κύπρου. Από εκεί πήρα και την πρώτη μου εμπειρία στην πολιτική, καθώς όταν έγινε η Δημοκρατία και ο Αρχιεπίσκοπος έπρεπε να συγκροτήσει τη νέα Βουλή, ήθελε να βάλει μορφωμένους βουλευτές. Τότε, βλέπετε, ό,τι υποδείκνυε ο Μακάριος αυτομάτως γινόταν. Στήσαμε τη Δημοκρατία επί δέκα χρόνια, έφτασα μέχρι και θεσμικός γραμματέας της Βουλής.
Η φήμη που έβγαλα ήταν εκείνη του «ανθέλληνα», κι αυτό, διότι έλεγα συνεχώς ότι δεν σκεφτόμαστε σωστά για το θέμα της μητέρας Ελλάδας, η οποία πολλές φορές συμπεριφέρεται χειρότερα και από τη μητριά, κι αυτό θα πρέπει να το προσέξουμε πολύ. Τι ήταν να το πω; Χαρακτηρίστηκα αμέσως! Οι εποχές ήταν φορτισμένες, σε καθάριζαν μέσα σε μια νύχτα.
Μάλιστα, απείλησαν ότι θα με σκότωναν, αλλά δεν το έκαναν γιατί, ως δικηγόρος, είχα κάποιους πελάτες στην ΕΟΚΑ, τους οποίους υπερασπίστηκα και έσωσα - η αλήθεια είναι ότι δεν ήταν όλοι εναντίον μου. Έχω μια αντιπάθεια προς τα ψέματα, αλλά αυτό δεν μπορούν να το καταλάβουν οι άλλοι. Είναι τόσο μεγάλη η αντιπάθεια αυτή, που η γυναίκα μου, η οποία με ξέρει καλά, ισχυρίζεται ότι δεν της έχω πει ποτέ ψέματα...
Λέλλος εναντίον Κυβέρνησης
Κάποτε, με πήρε τηλέφωνο ο τότε Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας και μου είπε ότι, σύμφωνα με τον νόμο, ο Δήμος δεν θα πρέπει να ξοδεύει χρήματα από τον προϋπολογισμό, εκτός και αν αυτός έχει εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο. Εγώ, βλέπετε, δεν περίμενα την έγκριση, κατέθετα τον προϋπολογισμό και ξεκινούσα να δίνω μισθούς και να κάνω έργα έργα.
«Έχω δικαίωμα να σας διώξω, καθώς, σύμφωνα με τον νόμο, είστε προσωπικά υπεύθυνος για αυτά τα έξοδα», μου είπε. Του απάντησα ότι τόσα χρόνια που διετέλεσα δήμαρχος, κανένα υπουργικό συμβούλιο δεν μου έχει απορρίψει προϋπολογισμό και αν έχει αμφιβολίες να ρωτήσει τον ίδιο τον Υπουργό Οικονομικών. Επίσης, του είπα ότι αν μάθω ότι προχωράει όντως στη δίωξή μου, εγώ θα έκλεινα το δημαρχείο και ότι θα έπρεπε ο ίδιος ο να κατέβει να εξυπηρετήσει τον κόσμο που θα περίμενε απ’ έξω. Όταν πήρε τηλέφωνο τον Υπουργό, εκείνος αποκρίθηκε «κι αν τελικά κλείσει το δημαρχείο, τι θα κάνουμε; Αυτός ο δήμαρχος είναι τρελός...». Τελικά, δεν διώχθηκα ποτέ.
Αυτή την περίοδο ετοιμάζω ένα βιβλίο, στο οποίο περιγράφω διάφορες καταστάσεις, σε μια προσπάθεια να αποδείξω ότι κάποια προβλήματα μπορούν να τα λύσουν μόνο τα δημαρχεία και όχι οι κεντρικές κυβερνήσεις. Αυτό συμβαίνει, γιατί παντού οι κυβερνήσεις είναι η πηγή της εξουσίας, έχουν τα χρήματα και θέλουν να λύσουν προβλήματα, χωρίς να τα γνωρίζουν πραγματικά. Αν προσέξετε, παντού στον κόσμο, οι καλοί δήμαρχοι έχουν κακές σχέσεις με την κυβέρνηση.
«Η τρέλα πάντα με βοηθούσε»
Την τρέλα που παρατηρείτε, την είχα πάντα και με βοήθησε να κερδίσω πολλές μάχες, όπως το να περνάει το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσεις για τους Τουρκοκύπριους, που υπό άλλες συνθήκες δεν θα διανοούνταν. Έτσι κατάφερα να λύσω το πρόβλημα με την αποχέτευση και το master plan της Λευκωσίας. Η Κυβέρνηση από μόνη της δεν προχωρούσε με τίποτα. Υπήρξα αυστηρός δήμαρχος, αλλά και δίκαιος, θέλω να πιστεύω. Ποτέ δεν έκανα κάποια αδικία, εν γνώσει μου, είχα αυτό το αίσθημα δικαίου μέσα μου.
Έξι μήνες μετά την εισβολή, ήρθε στο σπίτι μου ο τότε «δήμαρχος» Λευκωσίας Μουσταφά Ακιντζί, που ήταν ο άνθρωπος που ψήφισε ο κόσμος. Χωρίς αυτό τον άνθρωπο δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Έπρεπε να μάθω τι άνθρωπος είναι. Ήξερα ότι είναι Λεμεσιανός και καθώς είμαι κι εγώ «ο μισός από Λεμεσό», βρήκαμε ένα κοινό σημείο. Ξέρετε, οι Λεμεσιανοί είναι διαφορετικοί άνθρωποι, τους αρέσουν τα καρναβάλια, είναι εξωστρεφείς και δεν ντρέπονται γι’ αυτό. Τα βρήκαμε, συνεργαστήκαμε και προχωρήσαμε στα δύο αυτά μεγάλα έργα.
Η Λευκωσία είναι σαν την ερωμένη
Όπως παρατηρείτε κι εσείς, όντως χρησιμοποιώ πολλές μεταφορές που έχουν να κάνουν με τη «γυναίκα». Έχω πει ότι η Λευκωσία είναι σαν την ερωμένη. Σκεφτείτε, ακόμα και η γυναίκα μου, μια μέρα, μου είπε «ακόμα λίγο θα πάρεις και το κρεβάτι σου στο Δημαρχείο Λευκωσίας. Πάρ’ το να ησυχάσουμε!». Αν δείτε τους ανθρώπους που έχασαν τη μητέρα τους κατά τη γέννα και μεγάλωσαν χωρίς αυτή, θα καταλάβετε το γιατί. Ως άνθρωποι, γενικώς, δεν έχουμε πλήρη εμπιστοσύνη σε κανένα, παρά μόνο στη μητέρα. Για εμάς που μεγαλώσαμε χωρίς μητέρα, το ξέρουμε καλά αυτό. Η «γυναίκα» πιστεύω ότι είναι η πηγή της δημιουργίας και της έμπνευσης, φτάνει ένα χαμόγελο για να φωτίσουν όλα.
Κέρδισα πολλές εκλογικές μάχες, επειδή κέρδισα τις γυναίκες. Θυμάμαι, παλιά τσακώνονταν τα ζευγάρια. Έλεγαν οι άντρες στις γυναίκες τους, «μα τι έχει αυτός και θέλετε να τον ψηφίσετε; Δεν είναι καν όμορφος, τι έχετε πάθει;». Οι γυναίκες, που έχουν πρακτικό νου, απαντούσαν αφοπλιστικά «αυτός είναι καλός δήμαρχος».
«Το συναίσθημα του να βοηθάς δεν εξαγοράζεται»
Μέχρι τώρα που περπατάω στον δρόμο, συναντώ τις «γερόντισσές μου» και πάντα μου δίνουν την ευχή τους. Όταν ήμουν δήμαρχος κι έπιανε βροχή, έβαζα τις γαλότσες μου κι έβγαινα στον δρόμο, γύριζα να δω τι γίνεται με τα νερά, αν πλημμύρισε κανείς, αν υπάρχουν προβλήματα. Ήξερα πού έμεναν οι αδύναμοι και οι φτωχοί άνθρωποι, που φοβόντουσαν ότι τα νερά της βροχής θα φούσκωναν και θα τους κατέστρεφαν το κρεβάτι ή το ψυγείο. Φώναζα τότε το συνεργείο με την αντλία να μαζέψουμε τα νερά. Δυστυχώς, βλέπετε, δεν μπορούσα να σταματήσω τη βροχή...
Όσον αφορά στα σκάνδαλα των δημάρχων που βλέπουμε στις μέρες μας, εκείνοι που προσβάλλανε τους πολίτες τους λαμβάνοντας μέρος σε τέτοιες ιστορίες, πιστεύω ότι σε προσωπικό επίπεδο δεν πήραν ποτέ χαρά από το να βοηθήσουν έναν αδύναμο άνθρωπο. Η γερόντισσα μια αγωνία έχει, δεν έχει να σου προσφέρει κάτι άλλο. Αν δεν δοκιμάσεις αυτό το συναίσθημα ως δήμαρχος, είσαι φτωχός. Δεν έχει τιμή αυτό το συναίσθημα και δεν εξαγοράζεται.
