Η πρώτη μέρα της εισβολής

Οι δύσκολες ώρες για τους λεβέντες του 231 Τάγματος Πεζικού στον Πενταδάκτυλο
Ο Πρώτος, ο Δεύτερος και ο Τρίτος Λόχος επάνδρωναν τις θέσεις τους προτού ακόμη ο εχθρός αρχίσει, αιφνιδιαστικά και απρόκλητα, να ξερνά φωτιά και μολύβι από τον αέρα και τη θάλασσα, με τ’ αεροπλάνα, τα κανόνια των αντιτορπιλικών και τα πολυβόλα των αποβατικών σκαφών του
Μέρος Β
Κατά την έναρξη του πολέμου οι λεβέντες του 231 Τάγματος Πεζικού βρέθηκαν να επανδρώνουν θέσεις μάχης στις κορυφές και τις βουνοπλαγιές του Πενταδάκτυλου, στη Διάβαση Αγίου Παύλου - Γομαρίστρας. Ο Πρώτος, ο Δεύτερος και ο Τρίτος Λόχος επάνδρωναν τις θέσεις τους προτού ακόμη ο εχθρός αρχίσει, αιφνιδιαστικά και απρόκλητα, να ξερνά φωτιά και μολύβι από τον αέρα και τη θάλασσα, με τ’ αεροπλάνα, τα κανόνια των αντιτορπιλικών και τα πολυβόλα των αποβατικών σκαφών του.

Ήταν εκεί και φύλαγαν Θερμοπύλες, άγρυπνοι φρουροί οι λεβέντες εθνοφρουροί, προτού η τουρκική αεροπορία αρχίσει τους βομβαρδισμούς και τους πολυβολισμούς, αφήνοντας πίσω της καμένη γη. Δεν εγκατέλειψε κανένας τη θέση του, αν και γνώριζαν ότι δεν είχαν επάρκεια αντιαεροπορικών οπλικών συστημάτων, απαραίτητων για την ανάσχεση της εχθρικής αεροπορίας.

Ενδιάμεσα των δυο λόχων ήταν ανεπτυγμένη η 198η Πυροβολαρχία Ορεινού Πυροβολικού, που με την έναρξη του πολέμου και καθ’ όλη τη διάρκειά του έκανε θραύση, προκαλώντας βαριές απώλειες στον βάρβαρο εισβολέα, ιδιαίτερα στους αλεξιπτωτιστές, που έπεφταν καιόμενοι στο έδαφος μπροστά από τις θέσεις των μαχητών του 231 Τάγματος Πεζικού.
Ο Δεύτερος Λόχος
Ο Δεύτερος Λόχος του Τάγματος ήταν ανεπτυγμένος στον κάμπο του Άη Βασίλη. Επάνδρωνε έξι φυλάκια που εκτείνονταν από αριστερά της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου (ΕΛΔΥΚ), του Συντάγματος αυτού του Ελληνικού Στρατού, που έμελλε να γράψει νέες σελίδες δόξας και ηρωισμού, πολεμώντας στο πλευρό των αδελφών του Εθνοφρουρών, μέχρι τον Άγιο Ερμόλαο, στα ριζά του Πενταδάκτυλου.

Η έδρα του λόχου ήταν εγκατεστημένη στο Ύψωμα «Άσπροι», με Διοικητή τον τότε Λοχαγό Ζένιο Νικόλαο. Διοικητής του Πρώτου Λόχου ήταν ο Υπολοχαγός Κασιδάκης Χαρίλαος, του Τρίτου Λόχου ο Υπολοχαγός Μάμαλης Αθανάσιος, του Λόχου Διοικήσεως ο Υπολοχαγός Δαμιανίδης Χρίστος, που εκτελούσε και χρέη Αξιωματικού Επιστρατεύσεως και του Λόχου Υποστηρίξεως ο Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Ιωαννίδης Μάριος.
Με αυτές τις περιορισμένες δυνάμεις και αυτούς τους ψυχωμένους αξιωματικούς, χωρίς εφεδρεία, ρίχτηκε στις μάχες κατά του υπεράριθμου, σε ανθρώπινο δυναμικό και μέσα, εχθρού, το 231 Τάγμα Πεζικού. Δεν λογάριασαν αριθμούς και οπλισμό των Τούρκων, οι αξιωματικοί και άνδρες του.

Γνώριζαν ότι ο βάρβαρος εισβολέας διέθετε συντριπτική υπεροπλία απέναντι στην ανύπαρκτη αεροπορία και το ναυτικό της Εθνικής Φρουράς, όπως γνώριζαν και τις δυνατότητες των Τούρκων να μεταφέρουν με ελικόπτερα και μεταγωγικά αεροπλάνα, σε οποιοδήποτε μέρος του μετώπου, πάνοπλους καταδρομείς και αλεξιπτωτιστές, για να ενισχύσουν το πεζικό και τα τεθωρακισμένα τους.
Σκληρές και άνισες μάχες
Όπως θα δούμε στη συνέχεια, οι μάχες που έδωσε το Τάγμα εναντίον των βαρβάρων εισβολέων ήταν σκληρές και άνισες. Αυτό καταμαρτυρούν και οι θυσίες των γενναίων ανδρών του, που έπεσαν στο πεδίο της τιμής, ξαναζωντανεύοντας τις Θερμοπύλες και τους 300 του Λεωνίδα... Αυτών των υπέροχων νεαρών ηρώων, που έδωσαν τη ζωή τους στο ιερό θυσιαστήρι της πατρίδας και των αγνοούμενων του, που έμειναν άταφοι και τα ιερά κόκκαλά τους λευκάζουν ακόμη στις κορυφές και τις πλαγιές του Πενταδάκτυλου, για να διαλαλούν ότι, για την πατρίδα ο θάνατος, θάνατος δεν λογιέται.

Ακόμη, ζωντανή μαρτυρία αποτελούν οι επιζώντες αξιωματικοί και άνδρες του 231 Τάγματος Πεζικού, που πήραν μέρος στις σκληρές μάχες κατά του εισβολέα. Αυτοί που σκύβουν ευλαβικά το γόνυ μπροστά στο μεγαλείο της θυσίας των πεσόντων και των αγνοουμένων συμπολεμιστών τους... Και περιγράφουν με θαυμασμό πώς πολέμησαν τα νεαρά εκείνα Ελληνόπουλα, σαν λέοντες τον εχθρό, μέχρι την τελευταία τους στιγμή.
Ο Συνταγματάρχης Δαμιανίδης θυμάται...
Ο πρώτος αξιωματικός του 231 ήταν ο απόστρατος συνταγματάρχης Δαμιανίδης Χρίστος, ο οποίος τα μόνα παράσημα που εξασφάλισε για την πολεμική του δράση είναι τα σημάδια που φέρει στα δυο πόδια. Σημάδια ανεξίτηλα από τις τρύπες που του άνοιξαν οι τουρκικές σφαίρες κατά τη διάρκεια μαχών τμήματος του λόχου του ενάντια σε αλεξιπτωτιστές του Αττίλα, που είχαν πέσει στον κάμπο Κιόνελι - Πενταδάκτυλου, και Τουρκοκυπρίων «μουτζαχετίν».

Μια άλλη αμοιβή που είχε δώσει η Πολιτεία στον μπαρουτοκαπνισμένο αξιωματικό ήταν η παραμονή του στον βαθμό του υπολοχαγού επί 15 χρόνια. Πότε; Τι στιγμή που άλλοι άκαπνοι, που δεν έριξαν ούτε μια τουφεκιά στον πόλεμο κατά του Τούρκου εισβολέα, έπαιρναν τα γαλόνια και τ’ αστέρια με τη σέσουλα. Ας παρακολουθήσουμε περιληπτικά τα γεγονότα, όπως τα έζησε ο τότε υπολοχαγός Χρίστος Δαμιανίδης:

«Όταν άρχισε η εισβολή έφερα τον βαθμό του Υπολοχαγού και ήμουν Διοικητής του Λόχου Διοικήσεως και Αξιωματικός Επιστρατεύσεως του 231 Τάγματος Πεζικού, που είχε έδρα τον Άγιο Βασίλειο. Πρωί - πρωί άρχισα την επιστράτευση και γύρω στο μεσημέρι είχα τελειώσει. Πήρα τους τελευταίους επίστρατους και τους βοηθούς μου και με τρία στρατιωτικά αυτοκίνητα ανηφορίσαμε για τη Διάβαση Αγίου Παύλου.

Βλέπαμε τα τουρκικά αεροπλάνα που βομβάρδιζαν και πολυβολούσαν, αλλά εμείς δεν δεχθήκαμε επίθεση. Φθάσαμε στη Διάβαση Αγίου Παύλου, όπου βρήκαμε τον Διοικητή του Τάγματος Χαραμαρά Δημήτριο και τον Υποδιοικητή Καλλιμάνη Νικόλαο. Δύο στοιχεία όλμου έβαλλαν κατά του υψώματος Καλαμπάκι, που ήταν επανδρωμένο από Τουρκους. Παρατήρησα ότι η απόσταση από το σημείο που ήταν οι όλμοι μέχρι το Καλαμπάκι ήταν μεγαλύτερη από το βεληνεκές τους και τα βλήματα που έριχναν δεν άγγιζαν τον στόχο τους.

Το ανέφερα στον Διοικητή και μου είπε να αναλάβω εγώ τα δυο στοιχεία και να πλήξω το Καλαμπάκι. Μου έδωσε τους δυο όλμους με τα στοιχεία τους, κατέβηκα προς τη Σύσκληπο, σε σημείο που η απόσταση από το Καλαμπάκι ήταν μικρότερη του βεληνεκούς των όλμων, κι αρχίσαμε επιτυχείς βολές εναντίον του υψώματος.....».
Η νέα επικίνδυνη αποστολή
Δεν άφησε ο Διοικητής του Τάγματος τον Υπολοχαγό Δαμιανίδη και τους άντρες του να ολοκληρώσουν την αποστολή τους, που η επιτυχία της ήταν πια εξασφαλισμένη και τους αναθέτει άλλη αποστολή, πιο σοβαρή και πολύ πιο επικίνδυνη. Επειδή ο Τρίτος Λόχος, με διοικητή τον λοχαγό Μάμαλη, που είχε αναλάβει επίθεση κατά του Καλαμπακίου από άλλο σημείο δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, διότι αντιμετώπισε σφοδρή αντίσταση υπεράριθμου εχθρού, έκρινε ότι έπρεπε να ενισχυθεί με ομάδα 10 ανδρών μ’ επικεφαλής τον Υπολοχαγό Δαμιανίδη.

Αμέσως η διαταγή εκτελέστηκε. Ο Δαμιανίδης με τους άνδρες του έσπευσαν στο σημείο της μάχης. Οι στρατιώτες του Τρίτου Λόχου, μόλις έφθασαν οι ενισχύσεις, άρχισαν να προωθούνται. Τα ηθικό τους αναπτερώθηκε και γύρω στις 4 η ώρα το Καλαμπάκι έπεσε στα χέρια των Εθνοφρουρών, χωρίς καμιά απώλεια από την πλευρά μας.
Τι ακολούθησε...
Τι ακολούθησε, όμως, την κατάληψη του υψώματος; Θυμάται ο Συνταγματάρχης Δαμιανίδης: «Δεν προλάβαμε να ξεκουραστούμε και οι Τούρκοι άρχισαν να βάλλουν εναντίον μας ασταμάτητα με όλμους. Τα πυρά τους ήταν καταιγιστικά και κράτησαν μισή περίπου ώρα. Κείνη τη στιγμή είχαμε και τον πρώτο νεκρό της Μονάδας μας. Ένα λεβεντόπαιδο, που είχε τη μεγάλη ατυχία να πληγεί θανάσιμα από βλήμα όλμου, τη στιγμή που πήγαινε με άλλους στρατιώτες να φέρουν νερό στους διψασμένους συμμαχητές τους..

Μόλις σταμάτησαν τα εχθρικά πυρά βγήκα από ένα πρόχειρο καταφύγιο σε σχισμή βράχου για να δω τι γίνεται, οπότε βρήκα μπροστά μου, καταματωμένο, πεσμένο στο έδαφος το παλληκάρι. Έσκυψα, τον κοίταξα προσεχτικά και διαπίστωσα ότι ήταν νεκρός. Αιωνία του η μνήμη. Ποτέ δεν θα τον ξεχάσουν οι συμπολεμιστές του... Προχωρώντας είδα να προεξέχουν από σχισμή βράχου δυο πόδια.

Το σώμα δεν φαινόταν και φώναξα: «Έβγα έξω και σταμάτησαν οι όλμοι». Δεν έβγαινε και του τράβηξα τα πόδια. Τότε αναγκάστηκε να βγει. Προς μεγάλη μου έκπληξη, διαπίστωσα ότι ήταν Τούρκος, που δεν πρόλαβε να φύγει από το ύψωμα Καλαμπάκι όταν κάναμε την επίθεση. Φοβήθηκε και κρύφτηκε στη σχισμή του βράχου για να γλυτώσει. Ήταν περίπου 45 χρονών. Πήραμε ακόμα έναν αιχμάλωτο Τούρκο. Αυτός ήταν νεαρός 20 περίπου χρονών...

Αφού σταθεροποιήσαμε τις θέσεις μας στο ύψωμα Καλαμπάκι, αφήκαμε έναν έφεδρο ανθυπολοχαγό από την Ελλάδα με μια περίπου Διμοιρία και εγώ με τον Μάμαλη, Διοικητή του 3ου Λόχου, ανεβήκαμε ψηλότερα, στη Διάβαση Αγίου Παύλου, όπου βρήκαμε τον Υποδιοικητή του Τάγματος. Στο μεταξύ η τουρκική αεροπορία και το πυροβολικό των εχθρικών πλοίων σφυροκοπούσαν τις θέσεις μας...».