ΡΙΝΓΚ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΣ Η επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ

Η προοπτική ενεργειακής συνεργασίας αποτελεί μιαν από τις βασικές αιτίες πίσω από την επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ. Για τη βιωσιμότητα ενός τέτοιου σχεδίου, καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζεται η Κύπρος, στο «Ρινγκ» αυτή την βδομάδα φιλοξενούμε τον Επίκουρο Καθηγητή Γεωπολιτικής & Οικονομικών των Υ/Α, στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Θεόδωρο Τσακίρη και τον πρωην πρόεδρο της ΚΡΕΤΥΚ Χαράλαμπο Έλληνα.
Ερωτήσεις
1) Είναι οικονομικά βιώσιμη και γεωτεχνικά εφικτή η κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου από την ΑΟΖ του Ισραήλ προς την Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη;
2) Δεδομένου του νέου ανοίγματος του Ερντογάν προς τη Μόσχα, μια ενδεχόμενη ενεργειακή συνεργασία Τουρκίας-Ισραήλ θα απειλούσε τα ενεργειακά συμφέροντα της Ρωσίας;
3) Ποια θα ήταν η πιο συμφέρουσα επιλογή, πολιτικά και οικονομικά, για αξιοποίηση των υδρογονανθράκων της Κυπριακής ΑΟΖ;
Απαντήσεις Δρος Θεόδωρου Τσακίρη
1) Από τεχνικής άποψης δεν υπάρχει κανένα ανυπέρβλητο εμπόδιο για να κατασκευαστεί ένας τέτοιος αγωγός, που θα ενώνει το πεδίο Λεβιάθαν με το τουρκικό δίκτυο αγωγών πλησίον της Μερσίνας ή της Αλεξανδρέττας. Εάν ωστόσο επιλεγεί, η μόνη ρεαλιστικά διαθέσιμη επιλογή όδευσης μέσα από την Κυπριακή ΑΟΖ τότε θα διέλθει από βάθη που προσεγγίζουν τα 2.000 μέτρα και θα πρέπει να ξεκαθαρισθεί ότι ο εν λόγω τουρκο-ισραηλινός αγωγός, συνολικού μήκους περί τα 500 χλμ, θα κοστίσει σαφώς περισσότερα από έναν κυπρο-αιγυπτιακό αγωγό που θα μεταφέρει το αέριό μας (και μέρος του αερίου του Ισραήλ) στα τερματικά υγροποίησης της Αιγύπτου, και το πιθανότερο στο Idkhu. Δεν υπάρχει η δυνατότητα διαμετακόμισης του ισραηλινού αερίου προς την Ευρώπη, όπως συχνά υποστηρίζει ο κ. Νετανιάχου, διότι δεν υπάρχει επαρκής μεταφορική ικανότητα στο υπάρχον τουρκικό δίκτυο, όπως επίσης και δεν υπάρχει κανένα δίκτυο για να μεταφέρει το αέριο στην Κεντρική Ευρώπη ή την Ιταλία, σε περίπτωση που το ισραηλινό αέριο φτάσει στην τουρκο-ευρωπαϊκή μεθόριο. Οι ίδιοι οι πρωτεργάτες του έργου από τουρκικής πλευράς έχουν δηλώσει ότι το αέριο θα καταναλωθεί στην Τουρκία, οπότε καλά θα κάνουμε να πάψουμε να μιλάμε για transit.
2) Όχι ιδιαιτέρα. Ο Πρόεδρος Πούτιν ουδέποτε διέκοψε τις εξαγωγές ρωσικού αερίου που καλύπτουν το 60% της τουρκικής ζήτησης, ακόμη και όταν μέσα του έβραζε για τη δολοφονία των Ρώσων πιλότων. Ενδεχόμενη υλοποίηση του τουρκο-ισραηλινού αγωγού δεν αναμένεται άλλωστε πριν από το 2022 το ενωρίτερο, ενώ τα ρωσικά συμβόλαια έχουν δεσμεύσει το μεγαλύτερο κομμάτι της τουρκικής ζήτησης έως τα τέλη της δεκαετίας του 2020. Το χειρότερο σενάριο για τη Ρωσία είναι να δει το αγοραστικό της μερίδιο να περιορίζεται από το 60% στο 50% της τουρκικής ζήτησης έως το 2025, μια αξιοσημείωτη αλλά όχι δραματική μεταβολή. Γεωπολιτικά ωστόσο, ασχέτως της φαινομενικής επανομαλοποίησης των τουρκο-ρωσικών σχέσεων, η Ρωσία έχει κάθε λόγο να εναντιώνεται σε έναν τέτοιο αγωγό - μεταξύ άλλων και λόγω της ανυπαρξίας ΑΟΖ μεταξύ Συρίας-Τουρκίας και Συρίας-Κύπρου.
3) Με δεδομένη την ανυπαρξία ικανών αποθεμάτων, που θα μπορούσαν να στηρίξουν οικονομικά την κατασκευή ενός τερματικού υγροποίησης στο Βασιλικό και με δεδομένο το γεγονός ότι η ανακάλυψη του Ζορ και άλλων πεδίων στην Αιγυπτιακή ΑΟΖ αποκλείουν την πώληση αερίου στην εσωτερική αγορά της Αιγύπτου, η μόνη ρεαλιστικά διαθέσιμη επιλογή είναι το τερματικό υγροποίησης στο Idkhu. Το Idkhu ελέγχεται κατά 35,5% από τη Shell, εταιρεία που από τον περασμένο Ιανουάριο ελέγχει επίσης το 35% της κοινοπραξίας που θα εκμεταλλευθεί την «Αφροδίτη». Επιλογή εξαγωγής προς Τουρκία χωρίς την προηγούμενη λύση του Κυπριακού δεν υπάρχει ούτε για τη Λευκωσία αλλά ούτε και για το Τέλ Αβίβ, εκτός και εάν το Ισραήλ επιδιώξει να αναγνωρίσει de facto το ψευδοκράτος, αδειοδοτώντας έναν τέτοιο αγωγό χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Κυπριακής Δημοκρατίας και κατά παράβαση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων επί της μοναδικής ΑΟΖ που συνορεύει με την ΑΟΖ του Ισραήλ.
Απαντήσεις Δρος Χαράλαμπου Έλληνα
1) Αγωγός ΦΑ από το Λεβιάθαν στην Τουρκία είναι και τεχνικά εφικτός και οικονομικά βιώσιμος. Η απόσταση είναι περίπου 450-500χμ και το βάθος νερού λιγότερο από 2000μ, κάτι που δεν προκαλεί τεχνικές δυσκολίες. Οι ποσότητες ΦΑ θα είναι μεταξύ 8-10 bcm (δισεκατομμύρια κυβικά μετρά) τον χρόνο και το κόστος υπολογίζεται γύρω στα $2,5 δισεκατομμύρια. Έτσι το κόστος του ΦΑ όταν θα φτάσει στην Τουρκία θα είναι γύρω στα $7 ανά mmBTU (περίπου ανά 1000 κυβικά πόδια). Το πιο φθηνό ΦΑ στην Τουρκία από μακροχρόνια συμβόλαια είναι $10 ανά mmBTU, από το Αζερμπαϊτζάν, κάτι που κάνει το ΦΑ από το Ισραήλ ανταγωνιστικό.
Δεν ισχύει όμως το ίδιο για εξαγωγή μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη. Τέτοιο έργο είναι εμπορικά δύσκολο. Οι τιμές ΦΑ σε κόμβους εμπορίας αερίου στην Ευρώπη κυμαίνονται στα $4-5 ανά mmBTU. Ο αγωγός θα περάσει μέσα από την Κυπριακή ΑΟΖ. Το ερώτημα είναι αν και το Ισραήλ έχει δώσει διαβεβαιώσεις ότι η επαναπροσέγγιση με την Τουρκία δεν θα επηρεάσει αρνητικά την Κύπρο, είναι αυτό αρκετό να σταματήσει τέτοιο έργο; Χωρίς λύση του Κυπριακού, η Κύπρος έκανε την αντίθεσή της σε ένα τέτοιο έργο σαφή.
Αν το Ισραήλ αποφασίσει να προχωρήσει με τον αγωγό, η Κύπρος δεν θα είναι σε θέση να σταματήσει την κατασκευή του μέσω της ΑΟΖ. Τόσο η Κύπρος όσο και η Τουρκία έχουν υπογράψει την Energy Charter Treaty, που καθορίζει το πλαίσιο για διασυνοριακά έργα στον τομέα της ενέργειας. Επίσης, το άρθρο 79 της UNCLOS καλύπτει υποβρύχιους αγωγούς. Μέσω αυτών η Κύπρος έχει ορισμένες εξουσίες για να επηρεάσει ένα τέτοιο έργο, για παράδειγμα με το να προβάλει ενστάσεις για περιβαλλοντικές επιπτώσεις ή για τη δρομολόγηση του αγωγού, αλλά δεν μπορεί να τον σταματήσει. Θα είναι ακόμη πιο δύσκολο, αν η ιδιοκτησία και η κατασκευή του αγωγού έχει αναληφθεί από τουρκικές εταιρείες.
2) Μια ενδεχόμενη ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Τουρκίας-Ισραήλ δεν θα απειλούσε τα ενεργειακά συμφέροντα της Ρωσίας. Κατά τη διάρκεια της διένεξης η Ρωσία συνέχισε την παροχή ΦΑ στην Τουρκία, που ανέρχεται περίπου στα 28 bcm τον χρόνο. Το Ισραήλ δεν μπορεί να αντικαταστήσει όλο αυτό το ΦΑ.
Μπορεί όμως να καλύψει μέρος των επιπρόσθετων αναγκών ΦΑ της Τουρκίας. Αυτές υπολογίζεται να φτάσουν τα 15-20 bcm τον χρόνο μέχρι το 2025. Αν παρθεί απόφαση να προχωρήσουν με τέτοιο έργο το 2017, η προμήθεια ΦΑ θα αρχίσει το ενωρίτερο το 2021.
3) Με τις αγορές της Αιγύπτου να μην είναι πια εφικτές για οικονομικούς λόγους, αλλά επίσης επειδή με τα έργα που έχουν ήδη αρχίσει η Αίγυπτος θα γίνει αυτάρκης σε ΦΑ μέχρι το 2020 και θα είναι σε θέση να εξαγάγει το δικό της ΦΑ σε υγροποιημένη μορφή μέχρι το 2021.
Επίσης ο αγωγός East Med δεν είναι οικονομικά βιώσιμος. Λόγω κόστους κατασκευής, όταν το ΦΑ φτάσει στην Ευρώπη η τιμή του θα είναι σχεδόν διπλάσια των τιμών που ισχύουν τώρα και στο μέλλον στην Ευρώπη. Όπως και για το Ισραήλ έτσι και για την Κύπρο η καλύτερη, και ίσως η μονή απομένουσα, αγορά είναι η Τουρκία. Αλλά αυτό χρειάζεται λύση του Κυπριακού.