Η Προεδρία Γιώργου Βασιλείου

Νέα αποδέσμευση βρετανικών εγγράφων για την περίοδο 1986-1988
Για τις τρεις ελευθερίες στα έξι έγγραφά του τον Νοέμβριο του 1988 ο Ντενκτάς έθετε χρονοδιάγραμμα (moratorium) δεκαοκτώ χρόνων, με ενδιάμεση αναθεώρηση μετά τα εννιά χρόνια
Β’ ΜΕΡΟΣ
Η κ. Θάτσερ είπε στον Εβρέν ότι ο Γ. Βασιλείου ήταν έτοιμος για συμβιβασμό και προφανώς είχε ενθαρρυνθεί και από το νέο πνεύμα στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Ο Βασιλείου, είπε η Θάτσερ, πίστευε ότι λύση μπορούσε να εξευρεθεί μόνο μεταξύ των δύο κοινοτήτων και ήλπιζε ο Ραούφ Ντενκτάς να μην έθετε απαράδεκτους όρους.
Ο Εβρέν ανέφερε ότι τίποτα δεν άλλαξε από την «επέμβαση» της Τουρκίας το 1974, και με τις κυβερνήσεις συνασπισμού στην Τουρκία ήταν αδύνατο να έλθουν σε συνεννόηση, γι’ αυτό ήταν μόνο το 1981 που έγινε κατορθωτό και ο Ντενκτάς έδωσε προτάσεις. Αλλά, είπε, οι Ελληνοκύπριοι επέμεναν στην αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και στην αποστρατιωτικοποίηση, και αυτό ήταν το κύριο εμπόδιο.

Η Τουρκία πάντοτε ήθελε μια ομόσπονδη λύση. Αν εφαρμοζόταν η διζωνικότητα στην Κύπρο, ίσως να ήταν δυνατή η αποχώρηση των στρατευμάτων. Όμως, ακόμα και τότε, κάποια στρατεύματα θα έπρεπε να παραμείνουν για κάποιο διάστημα, για να εγγυηθούν την συμφωνία, αλλιώς η ιστορία θα επαναλαμβανόταν. Πάντως, ως είχαν τα πράγματα, δεν υπήρχε περίπτωση αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων.
Επισήμανση γράφουσας: Εδώ εντοπίζουμε πλήρη ταύτιση θέσεων Εβρέν και Φόρεϊν Όφις, σύμφωνα με τις υποδείξεις που είχαν ετοιμάσει για την κ. Θάτσερ πριν από τη συνάντησή της με τον Γ. Βασιλείου.
Ήθελαν «διζωνικότητα» οι Τούρκοι
Ο Εβρέν είπε ότι, αν οι Ελληνοκύπριοι δέχονταν τις προτάσεις του ΓΓ του ΟΗΕ της 29ης Μαρτίου 1986, ίσως να ήταν δυνατή μια λύση. Ο Ντενκτάς τις είχε αποδεχθεί με δική τους πίεση. Η κ. Θάτσερ ρώτησε πώς μπορούσαν να προχωρήσουν και ότι μια συνάντηση μεταξύ Γ. Βασιλείου και Ραούφ Ντενκτάς έπρεπε να ετοιμαστεί πολύ καλά, για να μην καταλήξει σε αποτυχία.

Ο Εβρέν εισηγήθηκε οι δύο ηγέτες να συναντιούνταν στα Ηνωμένα Έθνη υπό την αιγίδα του ΓΓ του ΟΗΕ και μίλησε για τετραμερή. Τότε επενέβη, γράφουν τα πρακτικά, ο Τ. Οζάλ, για να πει ότι ως πρώτο βήμα θα έπρεπε να προηγηθεί συνάντηση των δύο ηγετών, για να γνωρίζονταν, και μετά η συνάντηση υπό την αιγίδα του ΓΓ του ΟΗΕ, ο οποίος να έφερνε πίσω το έγγραφό του της 29ης Μαρτίου 1986 με ελαφρές τροποποιήσεις.
Ο Πρόεδρος Εβρέν τότε είπε ότι το επίμαχο στοιχείο ήταν ότι, ενόσω οι Ελληνοκύπριοι αναγνωρίζονται ως η νόμιμη κυβέρνηση και οι Τουρκοκύπριοι ως δευτέρας τάξεως πολίτες, δεν θα υπήρχε πρόοδος. Οι Ελληνοκύπριοι είχαν αναγνώριση, ήσαν πιο εύποροι και τύγχαναν εξωτερικής βοήθειας.

Οι νεαροί Τουρκοκύπριοι δεν μιλούσαν ούτε Αγγλικά ούτε Ελληνικά και με την πάροδο του χρόνου θα ήταν πολύ δύσκολο να λάβουν μέρος σε μελλοντική ομόσπονδη Βουλή ή κυβέρνηση.
Η κα Θάτσερ συμφώνησε ότι ο χρόνος κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα, αλλά ο Γ. Βασιλείου αναγνώριζε την ανάγκη για πρόοδο, ας μην έχαναν την ευκαιρία.
«Στόχος της εισβολής ήταν η δημιουργία μιας ομοσπονδίας στην Κύπρο. Η επιχείρηση ήταν επιτυχής, όμως η δημιουργία της ομοσπονδίας στο τραπέζι ακόμα δεν έγινε κατορθωτή. Ο στόχος αυτός παραμένει απραγματοποίητος», δήλωσε δύο χρόνια αργότερα ο στρατηγός Εβρέν σε τουρκική εφημερίδα, έγραψε η «Σημερινή» στις 12 Φεβρουαρίου 1990.
«Διάλογος κωφών»
Ενημέρωση προς το Λονδίνο από την Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία στις 30 Σεπτεμβρίου 1988: «Ο Ραούφ Ντενκτάς επικαλείται ετοιμότητα και ο αρχικός ενθουσιασμός του Γ. Βασιλείου μετατρέπεται σε δυσπιστία και ανυπομονησία. Ο Βασιλείου θεωρεί τον εαυτό του τον νόμιμο Πρόεδρο και τον Ντενκτάς ως ένα αρχηγό φυλής με απαιτήσεις που ισοδυναμούν με ρατσισμό. Πιστεύει (ο Βασιλείου) ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πρόκειται να δεχθεί την Κύπρο ως μέλος δίχως λύση και ο Όσκαρ Καμιλιόν (νέος αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο) θεωρεί τις συνομιλίες κάτι καλύτερο από έναν διάλογο κωφών».
«Ο Ντενκτάς ονειρεύεται ένα τ/κ φυλετικό κράτος»
Στα μέσα Αυγούστου 1988 ο Γ. Βασιλείου ζήτησε από τον Βρετανό ́Υπ. Αρμοστή στη Λευκωσία νέα συνάντηση με την κ. Μάργκαρετ Θάτσερ. Διευθετήθηκε για τις 4 Οκτωβρίου 1988 (παρευρέθησαν οι ίδιοι, όπως και στην προηγούμενη) και ο Γ. Βασιλείου ενημέρωσε τη Βρετανίδα Πρωθυπουργό για την κατάσταση:

Ο Ραούφ Ντενκτάς βρισκόταν προσκολλημένος στη δεκαετία του 1950 και ονειρευόταν ένα καθαρά τουρκοκυπριακό φυλετικό κράτος. «Δεν θα μπορέσω πότε να εξασφαλίσω αποδοχή μιας λύσης που θα αρνείται στον κόσμο το δικαίωμα στην ιδιοκτησία του», είπε ο κ. Γ. Βασιλείου στην κ. Μάργκαρετ Θάτσερ.
Ο Βασιλείου ζήτησε τη γνώμη της Θάτσερ για αίτηση της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, γιατί δεν ήθελε να προχωρήσει δίχως την υποστήριξη της Βρετανίας. Η Πρωθυπουργός τού είπε ότι η γνώμη της ήταν πως η αίτηση θα έπρεπε να ακολουθήσει τη λύση και όχι πριν. Συμφώνησαν α) ο Βασιλείου να κρατά ενήμερο τον Βρετανό Ύπ. Αρμοστή για την πρόοδο, και β) για νέα συνάντηση τον Νοέμβριο.
Έγγραφα Ντενκτάς με χρονοδιάγραμμα 18 ετών για επιστροφή προσφύγων
Νοέμβριος 1988 - Ο Ντενκτάς αιφνιδίασε τον Γ. Βασιλείου στη Νέα Υόρκη στις 22 και 23 Νοεμβρίου, προκαταλαμβάνοντάς τον με προτάσεις σε έξι έγγραφα, κάτι που εξόργισε τον Γ. Βασιλείου, αλλά κατέβασε τους τόνους και εκδόθηκε το ανακοινωθέν Communique και δέχθηκε δεύτερο γύρο συνομιλιών στις 19 Δεκεμβρίου 1988, γράφει σχετική αναφορά.
Τρίτη συνάντηση Βασιλείου - Θάτσερ
Στις 24 Νοεμβρίου 1988 οι σύμβουλοι της Πρωθυπουργού στις σημειώσεις που της ετοίμασαν και πάλι, προτού δει τον Γ. Βασιλείου την επομένη, ανέφεραν ότι ελάχιστη κινητικότητα υπήρχε στις συνομιλίες που διεξάγονταν εν τη παρουσία του Όσκαρ Καμιλιόν.
Για τις τρεις ελευθερίες στα έξι έγγραφά του ο Ντενκτάς έθετε χρονοδιάγραμμα (moratorium) δεκαοκτώ χρόνων με ενδιάμεση αναθεώρηση μετά τα εννιά χρόνια, όταν και το ομόσπονδο κράτος θα αποφάσιζε για τον αριθμό των Τ/κ και Ε/κ στην κάθε περιοχή. Όλες οι διεκδικήσεις για ιδιοκτησία όπως είχαν το 1974 θα διευθετούνταν μέσω μιας μικτής επιτροπής που θα διόριζε η ομόσπονδη κυβέρνηση και θα ακολουθούσε το χρονοδιάγραμμα των δεκαοκτώ χρόνων.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ Πέρεζ ντε Κουεγιάρ ήθελε να ξέρει τη γνώμη της κ. Θάτσερ για τη νέα κίνηση των Τ/κ, την οποία ο ίδιος θεωρούσε σημαντικό βήμα προς τα εμπρός!
Βρετανική εισήγηση για ενδιάμεσο πακέτο
Οι Βρετανοί εισηγούνταν ένα ενδιάμεσο πακέτο: Οι Ε/κ να υποστήριζαν παραμονή τουρκικών στρατευμάτων μετά τη λύση, εις αντάλλαγμα, από τουρκικής πλευράς, κάποιες περιορισμένες ελευθερίες και αναπροσαρμογή συνόρων για να επέστρεφαν κάποιος μεγάλος αριθμός προσφύγων.
Σημείωση γράφουσας: 1) Οι εισηγήσεις αυτές θυμίζουν τις συν-ομόσπονδες βρετανικές Ιδέες Γκάλι που εμφανίστηκαν μετά το διζωνικό ψήφισμα 649/90.
Σημείωση γράφουσας: 2) Στις 2 Ιουλίου 1987, Μικτή Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Βρετανικού Κοινοβουλίου, η οποία απαρτιζόταν από 11 μέλη, 7 Συντηρητικούς και 4 Εργατικούς βουλευτές, με Πρόεδρο τον Sir Anthony Kershaw, είχε προτείνει στο Φόρεϊν Όφις και την Κυβέρνηση λύση «Συνομοσπονδίας» για την Κύπρο και οικονομική αναβάθμιση των κατεχομένων.
(Ακολουθεί το Γ’ Μέρος).
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Δημοσιογράφος/συγγραφέας