Παναγιώτης Τέτσης, ένας μεγάλος ζωγράφος

Ένα αφιέρωμα μνήμης από τον μαθητή του Πανίκο Τσαγγαρά
Ύμνησε και τίμησε τη ζωγραφική της παρατήρησης και το ελληνικό φως με μια συνέπεια υψηλής ποιότητας, όσο λίγοι Έλληνες ζωγράφοι του 20ού και 21ου αιώνα
Ξημερώματα της 5ης Μαρτίου 2016 έφυγε από τη ζωή ο μεγάλος ζωγράφος, δάσκαλος και ακαδημαϊκός Παναγιώτης Τέτσης στα 91 του χρόνια, πλήρης ημερών και πλήρης χρωμάτων. Ο Π. Τέτσης, κολορίστας (χρωματιστής) ζωγράφος, ύμνησε και τίμησε τη ζωγραφική της παρατήρησης και το ελληνικό φως με μια συνέπεια υψηλής ποιότητος, όσο λίγοι Έλληνες ζωγράφοι του 20ού και 21ου αιώνα.

Υπήρξε σπουδαίος μαέστρος του υλικού, είτε αυτό ήταν λάδι, είτε ακουαρέλα, είτε μελάνι, είτε χαρακτικό. Παραστατικός Ζωγράφος (του τοπίου, του μοντέλου, της νεκρής φύσης, της θάλασσας), αλλά ταυτόχρονα μοντέρνος μέσα από την αφαίρεση και την εξπρεσιονιστική ένταση των χρωμάτων του.

Χαρακτηριστικό έργο της μοντέρνας προσέγγισής του είναι το μνημειακό του έργο «Λαϊκή αγορά», μήκους 50 μέτρων, το οποίο κοσμεί την εθνική πινακοθήκη της Αθήνας. Μέσα από αυτό το έργο ζωγραφικής μπορεί κάποιος να διακρίνει στοιχεία εμπρεσιονιστικά, εξπρεσιονιστικά, στοιχεία αφηρημένης ζωγραφικής, στοιχεία κυβισμού κ.ά., παρότι υπάρχει θέμα παραστατικό, βγαλμένο μέσα από την παρατήρηση.
Ποιος ήταν
Ο Π. Τέτσης γεννήθηκε στο αρχοντικό-ναυτικό νησί της Ύδρας το 1925. Το ταλέντο του στη ζωγραφική διέκρινε ο μεγάλος αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης, ο ζωγράφος Χατζηκυριάκος Γκίκας και ο Γερμανός ζωγράφος Φρισλάντερ, ο οποίος του έδωσε τα πρώτα μαθήματα. Το 1937 μετακομίζει με τους γονείς του στον Πειραιά και φοιτά στο Γυμνάσιο. Το 1944 εισάγεται πρώτος στο εργαστήριο του Παρθένη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου σπούδασε Ζωγραφική.

Το διάστημα 1953-1956 σπουδάζει (με υποτροφία του ΙΚΥ) Χαρακτική στο Παρίσι, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Παράλληλα μελετά τα έργα των μεγάλων ζωγράφων στα μουσεία του Παρισιού. Το 1956 επιστρέφει στην Ελλάδα. Αρχικά διδάσκει ελεύθερο σχέδιο στη σχολή Βακαλό και το 1976 εκλέγεται καθηγητής Ζωγραφικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, όπου διδάσκει μέχρι το 1991.

Το διάστημα 1989-1991 εκλέγεται και διατελεί πρύτανης της Σχολής. Το 1993 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1999 του απονέμεται από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας το ανώτερο παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικος, με την ευκαιρία της μεγάλης τιμητικής αναδρομικής έκθεσής του στην Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα. Ο Τέτσης παρουσίασε τη ζωγραφική του ως ενεργός καλλιτέχνης σε περίπου 100 ατομικές εκθέσεις και σε αναρίθμητες ομαδικές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Οι εκθέσεις του
Ανάμεσα στις πάμπολλες σημαντικές εκθέσεις του αναφέρω τη Διεθνή έκθεση της Bienale του Sao Paolo της Βραζιλίας το 1957, τη Διεθνή Έκθεση Υποψηφίων για το βραβείο S.R. Guggenheim στη Νέα Υόρκη των Η.Π.Α. το 1958, την έκθεση τεσσάρων Ελλήνων στη Forsythe Gallery στο Ann Arbor (Michigan) των Η.Π.Α. το 1966, στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας το 1973, στη Στουτγκάρδη της Γερμανίας το 1978, τα τοπία της Ύδρας στην γκαλερί «Νέες Μορφές» στην Αθήνα το 1987, τη μεγάλη αναδρομική στην πινακοθήκη Πιερίδη στη Γλυφάδα το 1992, στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών στη Λευκωσία το 1998, τη μεγάλη αναδρομική στην εθνική πινακοθήκη στην Αθήνα το 1999, στο Salone del Βrunelleschi στη Φλωρεντία της Ιταλίας το 2003, στο Αρχοντικό του Παύλου Κουντουριώτη στην Ύδρα το 2007, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 2011, στο Μουσείο Τεχνών Λουκίας & Μιχαλάκη Ζαμπέλλα στη Λευκωσία το 2012 και στο Ίδρυμα Θεοχαράκη στην Αθήνα το 2015, με την τελευταία του μεγάλη έκθεση με τίτλο «Η αποθέωση του τοπίου».
Και δάσκαλος Ζωγραφικής
Ο Παναγιώτης Τέτσης, εκτός από μεγάλος ζωγράφος του χρώματος και της παρατήρησης, υπήρξε και μεγάλος δάσκαλος της Ζωγραφικής τόσο σαν επιμελητής καθηγητής του Ελεύθερου Σχεδίου στο τμήμα Αρχιτεκτονικής του Ε.Μ.Π. (1951-1953), σαν καθηγητής Ζωγραφικής στην ιδιωτική σχολή «Βακαλό» (1958-1976), αλλά ιδιαιτέρως σαν καθηγητής Ζωγραφικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών το διάστημα 1976-1991, όπου διετέλεσε και Πρύτανης για τρία χρόνια.

Με συγκίνηση και ευγνωμοσύνη τον μνημονεύουν τόσοι και τόσοι μαθητές του (σημερινοί ζωγράφοι), οι οποίοι είχαν την τύχη να τον είχαν για δάσκαλό τους. Δάσκαλος, με όλη τη σημασία της λέξης, μετέδιδε, μέσα από ένα απαιτητικό ωράριο προσέλευσης και εργασίας, τις αξίες του σχεδίου και της ζωγραφικής. Μέσα από την πειθαρχία της εργασίας ελευθερωνόταν ο φοιτητής, αξιοποιώντας τα κατακτημένα «εργαλεία» της εικαστικής τέχνης, για να ακολουθήσει στη συνέχεια τον δικό του δρόμο και ύφος.

Ο Τέτσης κατέφθανε καθημερινά πρώτος στη Σχολή και έφευγε τελευταίος, προσεγγίζοντας έναν-έναν ξεχωριστά τους φοιτητές του, βοηθώντας εξατομικευμένα τον καθένα, ανάλογα με τις εικαστικές του ανάγκες. Σπάνια έπαιρνε άδεια για να απουσιάσει, αλλά και τις μέρες ακόμη που απουσίαζε με άδεια, περνούσε πού και πού να δει τους φοιτητές του. Με τη συνέπεια και την εργατικότητά του ενεργοποιούσε το φιλότιμο των φοιτητών του, οι οποίοι δεν είχαν δικαιολογία στην τεμπελιά.

Πολλοί Κύπριοι (γνωστοί σήμερα καλλιτέχνες) υπήρξαν μαθητές του στην Α.Σ.Κ.Τ. της Αθήνας, όπως ο Λευτέρης Ολύμπιος, η Μάρλεν Καρλεττίδου, ο Πανίκος Τσαγγαράς, η Έλενα Τσαγγαρά, η Άννη Ερωτοκρίτου, η Φαίδρα Παλλαρή, ο Αργύρης Κωνσταντίνου, ο Ανδρέας Παρασκευάς, η Μαρία Χ ́ ́Νικόλα, ο Γιάννης Γιαννακίδης, η Γιώτα Ιωαννίδου, ο Αριστοτέλης Δημητρίου, η Χρυσάνθη Φαρμακά, ο Ανδρέας Νικολάου, ο Μιχάλης Ορφανός κ.ά.
Αγαπούσε την Κύπρο
Το γεγονός ότι τόσοι πολλοί Κύπριοι επέλεξαν για καθηγητή τους τον Παναγιώτη Τέτση, ανάμεσα από έξι καθηγητές Ζωγραφικής στην Α.Σ.Κ.Τ. Αθηνών, τιμούσε ιδιαίτερα όπως έλεγε τον ίδιο και ένιωθε μια ξεχωριστή αγάπη για την Κύπρο, παρ' όλο ότι την επισκέφτηκε για πρώτη φορά το 1991 σαν μέλος της τριμελούς εξεταστικής επιτροπής του Υπ. Παιδείας, για τις εισαγωγικές εξετάσεις της Α.Σ.Κ.Τ. Ακολούθησε η δεύτερη επίσκεψή του το 1998 με την ευκαιρία της μεγάλης αναδρομικής έκθεσής του στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών - παλιά Ηλεκτρική.

Το 2009 βρίσκεται ξανά στην Κύπρο, με την ευκαιρία της παρουσίασης του βιβλίου «Γλυκεία χώρα Κύπρος», των εκδόσεων Καστανιώτη και επιμέλεια του Θανάση Νιάρχου, στην Πύλη Αμμοχώστου. Η έκδοση συγκεντρώνει κείμενα επιφανών πνευματικών ανθρώπων από την Ελλάδα, τα οποία αναφέρονται στην Κύπρο. Ανάμεσά τους και ο Παναγιώτης Τέτσης. Η τελευταία κάθοδος του Τέτση στην Κύπρο έγινε το 2012, με την ευκαιρία της τιμητικής έκθεσής του στα εγκαίνια του Μουσείου Τεχνών Λουκίας & Μιχαλάκη Ζαμπέλλα στη Λευκωσία. Ο Τέτσης διατηρούσε επαφές τόσο με τους φίλους που απέκτησε στην Κύπρο από τα ταξίδια του, αλλά και με πολλούς Κύπριους παλιούς φοιτητές του.
Προσηνής για τον κάθε άνθρωπο
Πέρα από το μεγάλο εκτόπισμά του σαν ζωγράφος, σαν μεγάλος δάσκαλος και σαν ακαδημαϊκός (από το 1993 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών) ο Παναγιώτης Τέτσης ήταν προσηνής για τον κάθε άνθρωπο που συναντούσε, οποιασδήποτε κοινωνικοοικονομικής τάξεως. Είχε το χάρισμα και την αρετή να ακούει προσεκτικά τον συνομιλητή του και να νιώθει το πρόβλημα του συνανθρώπου του, προσπαθώντας εάν μπορούσε να το λύσει. Αγωνιστής της ζωής και υπηρέτης της τέχνης, τυπικός στα καθήκοντά του μέχρι τέλους (μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και μέλος του Δ.Σ. του Μουσείου Ακροπόλεως).

Αρχοντικός άνθρωπος προσφοράς, αφού χάρισε το πατρικό του σπίτι στην Ύδρα για να γίνει μουσείο, βοήθησε και στήριξε το ιδιωτικό νοσοκομείο Ύδρας και τέλος χάρισε 210 έργα του στην εθνική πινακοθήκη (με προεξάρχον το πενήντα μέτρων μνημειακό έργο του «Λαϊκή αγορά»), με εξουσιοδότηση να πωληθεί το 20% των έργων του για να αγοραστούν μεγάλα έργα παλαιών Ευρωπαίων ζωγράφων για την πινακοθήκη.

Ο Παναγιώτης Τέτσης ανήκει πλέον και επίσημα στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης, δίπλα από τους Τσαρούχη, Μόραλη, Γκίκα, Νικολάου κ.ά. αλλά και στις καρδιές όλων όσοι τον γνώρισαν και τον έζησαν. Το σώμα του αναπαύεται στα ηρωικά χώματα της αγαπημένης του Ύδρας, της γενέτειράς του, που τόσο αγάπησε και άλλο τόσο ζωγράφισε. Αγαπητέ δάσκαλε και φίλε, αιωνία σου η μνήμη. Καλό Παράδεισο.
Πανίκος Τσαγγαράς, Ζωγράφος - Καθηγητής Τέχνης Μέσης Εκπαίδευσης, Μαθητής Π. Τέτση