Άρχισαν οι ψίθυροι για Turexit

ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΥΠΟΨΗΦΙΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΩΝ ΗΠΑ ΓΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ Η ΚΥΠΡΟΣ
Οι επικίνδυνοι ακροβατισμοί του Ερντογάν μεταξύ Δύσης και Ρωσίας και η ροπή της Τουρκίας προς τον ισλαμικό αυταρχισμό καλλιεργούν σενάρια για ενδεχόμενη απομάκρυνσή της από το ΝΑΤΟ
Η δημιουργία του Κουρδιστάν με την υποστήριξη ΗΠΑ, Ρωσίας, Ισραήλ θα υποβαθμίσει τον ρόλο της Άγκυρας
Από το 1952, χρονιά κατά την οποία η Τουρκία προσχώρησε στο ΝΑΤΟ, η Άγκυρα έβλεπε τη συμμετοχή της στη συμμαχία ως μια κατάσταση win-win
Μετά την οδύσσεια του Grexit και την αιφνιδιαστική κατάληξη του Brexit, ένας νέος όρος άρχισε πλέον να χρησιμοποιείται δειλά-δειλά. Ο λόγος για το Turexit, την έξοδο αυτήν τη φορά της Τουρκίας όχι μόνο από την Ε.Ε. -την πόρτα της οποίας ο Ερντογάν βλέπει να κλείνει πριν καλά-καλά ανοίξει- αλλά κι από το ΝΑΤΟ. Μια τέτοια εξέλιξη, αν και δεν φαντάζει σε πρώτη ανάγνωση αρκετά ρεαλιστική, εντούτοις, με τη ρευστότητα των συσχετισμών ισχύος στη Μέση Ανατολή τίποτα δεν μπορεί να προεξοφληθεί.

Πριν από 30 χρόνια απλά και μόνο η ιδέα ότι οι πρώην Σοβιετικές χώρες -όπως π.χ. η Πολωνία ή η Ουγγαρία- θα γίνονταν κάποτε μέλος της Ε.Ε. -και μάλιστα χωρίς πόλεμο- φάνταζε ουτοπική. Κι όμως, αυτό έγινε πραγματικότητα το 2004. Η ολοένα και μεγαλύτερη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ με τα τερτίπια του Ερντογάν, σε συνδυασμό με το προκλητικό φλερτ που ξανάρχισε με τη Μόσχα, βάζουν τους Δυτικούς σε δεύτερες σκέψεις.

Αυτή είναι ίσως και μια χρυσή ευκαιρία για την Κύπρο, προκειμένου να κάνει τους κατάλληλους διπλωματικούς ελιγμούς, με σκοπό την ανάδειξη της ουσίας του Κυπριακού ως πρόβλημα εισβολής και κατοχής, το οποίο η Τουρκία οφείλει να αποκαταστήσει. Ήδη, σε πρόσφατο άρθρο της, η «Wall Street Journal» αναφέρει πως «θα ήταν πιο συνετό για τις ΗΠΑ να αναπτύξουν ένα σχέδιο απόσυρσης των δυνάμεών τους έξω από την Τουρκία και να προβούν σε ρυθμίσεις για να χρησιμοποιούν αεροπορικές βάσεις στην Κύπρο, την Ιορδανία και την κουρδική περιοχή του Ιράκ, για παράδειγμα.

Τα σημάδια της ρήξης

Από το 1952, χρονιά κατά την οποία η Τουρκία προσχώρησε στο ΝΑΤΟ, η Άγκυρα έβλεπε τη συμμετοχή της στη συμμαχία ως μια κατάσταση win-win. Από τη μια το ΝΑΤΟ λειτουργούσε ως ενισχυτής της ασφάλειας της Τουρκίας και συνέβαλλε με τρόπο εποικοδομητικό στην ενσωμάτωσή της στις Ευρωατλαντικές Δομές. Από την άλλη η Τουρκία πήρε το χρίσμα του χωροφύλακα της ευρύτερης περιοχής, υπερασπιζόμενη τα γεωπολιτικά συμφέροντα της συμμαχίας.

Η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης αναβάθμισε τον περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας, η οποία χρησιμοποιείτο, συχνά με προβλήματα, ως ορμητήριο του ΝΑΤΟ για τις χώρες της Μέσης Ανατολής και του Κόλπου. Πρόσφατα, ωστόσο, η ανάγκη της δυτικής συμμαχίας και της συμμαχίας που ηγείται η Ρωσία για καταπολέμηση του Νταές προσέκρουσε στις δικαιολογίες της Τουρκίας, η οποία για τους δικούς της λόγους δυσχεραίνει την προσπάθεια εξάλειψης του ισλαμικού φονταμενταλισμού.

Αποκορύφωμα της τουρκικής προκλητικότητας σε αυτό το πλαίσιο ήταν το μερικό κλείσιμο της βάσης του ΝΑΤΟ στο Ιντσιρλίκ από τον Ερντογάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Η εξέλιξη αυτή φαίνεται να ενίσχυσε δραματικά τη δυσπιστία των δυτικών συμμάχων του ΝΑΤΟ απέναντι στην Τουρκία, υποχρεώνοντας, μάλιστα, τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι να προειδοποιήσει ότι η εκμετάλλευση του πραξικοπήματος από τον Ερντογάν για πάταξη των επικριτών του και η υπονόμευση της δημοκρατίας θα μπορούσαν να κοστίσουν στην ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Αν και αξιωματούχος της αμερικανικής Πρεσβείας στην Άγκυρα έσπευσε να «μαζέψει» τη δήλωση αυτήν, εντούτοις το μήνυμα από την Άγκυρα ελήφθην.

Η ανακοίνωση του ΝΑΤΟ

Από την απόπειρα πραξικοπήματος και μετά, οι φήμες στον διεθνή Τύπο για ενδεχόμενο Turexit άρχισαν να οργιάζουν, αναγκάζοντας, μάλιστα, το ΝΑΤΟ να προβεί την Τετάρτη σε διευκρινιστικές δηλώσεις επί του θέματος. «Η Τουρκία αποτελεί έναν πολύτιμο σύμμαχο, ο οποίος κάνει σημαντικές συνεισφορές στις κοινές προσπάθειες του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία συμμετέχει πλήρως στις αποφάσεις στη βάση της συναίνεσης της Συμμαχίας, καθώς αντιμετωπίζουμε τις μεγαλύτερες προκλήσεις ασφάλειας σε μια γενιά.

Η ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση», αναφέρει χαρακτηριστικά ανακοίνωση, προσθέτοντας, ωστόσο, ότι «η Συμμαχία έχει δεσμευτεί στη συλλογική άμυνα και στηρίζεται στις αρχές της δημοκρατίας, της ατομικής ελευθερίας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Το ΝΑΤΟ προσμένει στη συνέχιση των εισφορών της Τουρκίας και η Τουρκία μπορεί να υπολογίζει στην αλληλεγγύη και την υποστήριξη του ΝΑΤΟ».

Το γεγονός απλά και μόνο ότι κρίθηκε αναγκαία η έκδοση σχετικής ανακοίνωσης αποδεικνύει ότι, η δυσφορία από μέλη του ΝΑΤΟ για τη στάση της Τουρκίας έχει ήδη αρχίσει. Το δεύτερο σκέλος της ανακοίνωσης και η αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες δεν είναι τίποτε άλλο από την αποστολή ενός ξεκάθαρου -προειδοποιητικού- μηνύματος προς την Άγκυρα, η οποία στον βωμό της εσωτερικής της ασφάλειας καταπατά τις δυτικές αξίες, όπως αυτές αναγράφονται. Επομένως το στενό μαρκάρισμα των Συμμάχων άρχισε ήδη.

Τα καμώματα με Πούτιν

Δεν είναι, μάλιστα, καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η ανακοίνωση του ΝΑΤΟ έγινε μια μέρα μετά τη συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν στη Μόσχα την Τρίτη. Βλέποντας τα μέλη της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ να σκληραίνουν τη στάση τους απέναντί του, ο Ερντογάν έσπευσε γονυπετής στη Μόσχα, σε μια προσπάθεια να αποδείξει, κυρίως στους δυτικούς και επιπλέον στο εσωτερικό, πως η Άγκυρα έχει εναλλακτικές επιλογές και ακολουθεί ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, χωρίς να εκβιάζεται από κανέναν.

Ο Πούτιν από την άλλη ασφαλώς, έχοντας το πάνω χέρι, γνωρίζει πάρα πολύ καλά τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από την «επίθεση αγάπης» του Ερντογάν. Γι' αυτόν, όμως, τώρα προέχουν τα γεωπολιτικά (Συρία) και γεωοικονομικά (Turkish stream) συμφέροντα της Ρωσίας, τα οποία προς το παρόν ικανοποιούνται -εν μέρει- από την Τουρκία, την οποία και θα εκμεταλλευτεί στο έπακρο για όσο χρειαστεί.

Δεν ανησυχούν οι Γερμανοί

Ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών Φρανκ Βάλτερ Στάινμαγιερ από την πλευρά του, προσπαθώντας να διασκεδάσει τις εντυπώσεις της συνάντησης Πούτιν-Ερντογάν, δήλωσε στην «Bild» ότι οι Δυτικοί δεν ανησυχούν για τη βελτίωση των σχέσεων Τουρκίας-Ρωσίας. «Είναι θετικό το γεγονός ότι, μετά την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού από την Τουρκία πέρυσι, υπάρχει μια προσέγγιση», είπε, προσθέτοντας: «Την ίδια στιγμή δεν πιστεύω ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών θα γίνουν τόσο στενές, ώστε η Ρωσία να μπορεί να προσφέρει στην Τουρκία μια εναλλακτική επιλογή αντί της ασφάλειας του ΝΑΤΟ». Είναι φανερό πως οι κινήσεις απόγνωσης του Ερντογάν δεν ανησυχούν ιδιαίτερα τους Ευρωπαίους, οι οποίοι αγανακτισμένοι απειλούν πλέον την Τουρκία και με τερματισμό των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων (περίπτωση Αυστρίας).

Το κουρδικό χαρτί

Η ίδρυση του κράτους τους Κουρδιστάν στο επόμενο διάστημα είναι κάτι που θεωρείται ως μη αναστρέψιμο, κι ο Ερντογάν το γνωρίζει πού καλά ότι στο τέλος θα πιει το «πικρό ποτήριον». Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία, αλλά και το Ισραήλ, στηρίζουν -ο καθένας για τους λόγους του- τα αιτήματα των Κούρδων, γεγονός που θα οδηγήσει -αργά ή γρήγορα- την Τουρκία σε εδαφική συρρίκνωση.

Μέχρι και ο αμφιλεγόμενος υποψήφιος για την Προεδρία των ΗΠΑ Τραμπ δηλώνει οπαδός των κουρδικών ενόπλων δυνάμεων. Η πλήρης αντικατάσταση της Τουρκίας ως βασικού συμμάχου των Δυτικών στην περιοχή από τους Κούρδους δεν είναι ασφαλώς εφικτή. Στο πρόσωπο των Κούρδων οι Δυτικοί βλέπουν έναν νέο σύμμαχο, που θα τους επέτρεπε τη μείωση της εξάρτησής τους από μια Τουρκία, η οποία θέλει να δρα ανεξέλεγκτα και αποσταθεροποιητικά.

Έντονος αντι-αμερικανισμός

Στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος, η Τουρκία δείχνει τώρα να επανεξετάζει τους «φίλους» και τους «συμμάχους» της σε όλο τον κόσμο. Ο Ερντογάν, μαζί με κορυφαίους Τούρκους Υπουργούς του, έχουν επανειλημμένως κατηγορήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη CIA, ότι έπαιξαν ενεργό παρασκηνιακό ρόλο στην αποτυχημένη προσπάθεια ανατροπής του, με σκοπό την αντικατάστασή του από τον εκλεκτό τους ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Από την άλλη οι ΗΠΑ κατανοούν, με το πέρασμα του χρόνου, πως πλέον η Άγκυρα δεν είναι αξιόπιστος σύμμαχος, κι ούτε μοιράζεται τις ίδιες αξίες με τη Δύση.

Μια έρευνα του Pew Global Attitudes για την τελευταία δεκαετία έχει κατατάξει την Τουρκία ως μία από τις πιο αντι-αμερικανικές χώρες στον κόσμο. Οι Τούρκοι μαζί με τους Πακιστανούς βρίσκονται στις πρώτες θέσεις των χωρών με έντονα αντι-αμερικανικά αισθήματα, περισσότερο και απ' ό,τι οι ερωτηθέντες στα παλαιστινιακά εδάφη και τη Ρωσία. Αυτό αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα αξιοσημείωτο «κατόρθωμα» για έναν σημαντικό σύμμαχο του ΝΑΤΟ.