Η παιδεία, απάντηση στο προσφυγικό

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΤΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ;
Πάνω από δώδεκα εκατομμύρια ευρώ έχουν δοθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση για υποτροφίες σε πρόσφυγες

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ένας τομέας που δεν εμφανίζεται συχνά στα πρωτοσέλιδα, αλλά θα μπορούσε να επιφέρει μεταβολές στην τρέχουσα πραγματικότητα
Τους τελευταίους μήνες, οι ειδήσεις που σχετίζονται με την κρίση των προσφύγων έχουν δημιουργήσει μια μοιραία και καταθλιπτική εικόνα της ευρωπαϊκής πραγματικότητας: χάος και τραγωδία στα σύνορα και αυξανόμενες εντάσεις στο εσωτερικό των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταξύ ντόπιων και αποξενωμένων προσφύγων. Ωστόσο, ενώ οι ειδήσεις στο θέμα αυτό τείνουν να είναι αρνητικές, υπάρχουν πολλές άλλες θετικές εξελίξεις, που όμως δεν βλέπουν τη δημοσιότητα.

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση, π.χ., είναι ένας τομέας που δεν εμφανίζεται συχνά στα πρωτοσέλιδα, αλλά θα μπορούσε να επιφέρει μεταβολές στην τρέχουσα πραγματικότητα. Είναι λοιπόν τα συστήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσής μας σε θέση να προσφέρουν περισσότερα; Πριν απαντηθεί αυτό το ερώτημα, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό το πλαίσιο του προβλήματος, να διαγνωστεί τι μπορεί να προσφέρει η τριτοβάθμια εκπαίδευση, και τι έχει ήδη γίνει.
Συμβολικό ορόσημο

Η εικοστή πρώτη του Δεκέμβρη του 2015 υπήρξε ένα συμβολικό ορόσημο: πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες εισήλθαν κατά τη μέρα αυτή στην Ευρώπη. Αυτός ο τεράστιος αριθμός προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τη συριακή σύγκρουση, όπου το ήμισυ του προπολεμικού πληθυσμού της χώρας των 23 εκατομμυρίων έχουν αναγκαστεί να απομακρυνθούν από τα σπίτια τους και ένα μεγάλο μέρος από αυτούς να εγκαταλείψουν τη ίδια τη χώρα.

Επίσης ανάμεσα στους πρόσφυγες είναι και κάτοικοι από χώρες όπως το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Λιβύη, η Σομαλία και το Σουδάν, που φεύγουν ένεκα της φτώχιας και των συγκρούσεων που μαστίζουν τις χώρες αυτές. Οι αριθμοί των προσφύγων που φτάνουν στην Ευρώπη δεν έχουν προηγούμενο και, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, οι ευρισκόμενοι σε Γερμανία, Ουγγαρία, Σουηδία, Ιταλία και Αυστρία μαζί αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 75 τοις εκατόν του συνόλου των αιτούντων άσυλο στην ΕΕ.

Ωστόσο, οι υπόλοιπες χώρες είχαν λιγότερο από το 2 τοις εκατόν των αιτήσεων, πράγμα που αντικατοπτρίζει μία πολύ δυσανάλογη κατανομή των προσφύγων.

Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, ένα σημαντικό ποσοστό των προσφύγων που φθάνουν στην Ευρώπη είναι καλά εκπαιδευμένοι νέοι ενήλικες, πρόθυμοι να αναπτύξουν τις δεξιότητες και τις γνώσεις τους. Για αυτούς τους ανθρώπους, η τριτοβάθμια εκπαίδευση παρέχει δυνατότητες για γρήγορη ενσωμάτωση στις κοινωνίες, προσφέροντας οφέλη για όλους.
Αξιοποιώντας το ταλέντο

Οι χώρες υποδοχής έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν το ταλέντο και τις δυνατότητες των νεοεισερχομένων, ενώ οι προσοντούχοι πρόσφυγες μπορούν αργότερα να χρησιμοποιούν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους για να συμβάλουν στην ανοικοδόμηση της χώρας καταγωγής τους. Μεμονωμένα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν επίσης να επωφεληθούν από μια ώθηση της «διεθνοποίησης εντός της χώρας», που μακροπρόθεσμα θα συμβάλει στην ευρωπαϊκή οικονομία με την ανάπτυξη βιώσιμων σχέσεων με ιδρύματα σε χώρες που τώρα σπαράσσονται από συγκρούσεις.

Πρόσφατα δημιουργήθηκαν πολλαπλά προγράμματα που επιδιώκουν να βοηθήσουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων και €12.000.000 για προσφορά υποτροφιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς Σύρους της Μέσης Ανατολής. Όπως καταδεικνύουν τα στοιχεία υποδοχής προσφύγων της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, πολλά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την υποστήριξη των προσφύγων στις κοινότητές τους.
Ναι μεν, αλλά

Παρ' όλα αυτά, πολλοί πρόσφυγες με δυνατότητες φοίτησης δεν έχουν ενσωματωθεί σε ιδρύματα. Τι είναι λοιπόν αυτό που εμποδίζει τη διαδικασία προσαρμογής τους; Αν και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες προσβλέπουν σε πιο ανοικτή και προσιτή τριτοβάθμια εκπαίδευση, στοιχεία από την Έκθεση της Μπολόνια, για την εφαρμογή της διαδικασίας, δείχνουν ότι η στρατηγική και οι ενέργειες για διευκόλυνση της πρόσβασης μειονεκτούντων μαθητών είναι ελλιπείς - και αυτό μπορεί να επηρεάσει τους πρόσφυγες φοιτητές.

Τα Ιδρύματα μπορούν επίσης να υποστηρίξουν ότι είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εγγραφούν πρόσφυγες οι οποίοι δεν έχουν καμία τεκμηρίωση των προηγούμενων προσόντων τους. Αυτό είναι ένα πραγματικό πρόβλημα, αλλά δεν είναι και κάτι καινούργιο, αφού η ΕΕ με τα εθνικά κέντρα αναγνώρισης στηρίζει τις χώρες και τα θεσμικά όργανα για την αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων.

Αν και τα έγγραφα μπορεί να μην είναι διαθέσιμα, υπάρχουν τρόποι αξιολόγησης της επάρκειας των προγραμμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσω συνεντεύξεων, ειδικών εξετάσεων ή εξετάσεων επάρκειας, όπως γίνεται σε χώρες όπως η Nορβηγία. Παρ' όλα αυτά, η έκθεση του Δικτύου Ευρυδίκη για το 2015 αναφορικά με την Εκπαίδευση Ενηλίκων δείχνει ότι, ακόμα και για τους ντόπιους φοιτητές, οι μηχανισμοί για αναγνώριση προηγούμενης μάθησης είτε δεν υπάρχουν είτε σπάνια εφαρμόζονται.

Και ενώ η συμβατική τριτοβάθμια εκπαίδευση παλεύει για το θέμα αναγνώρισης, η οργάνωση Ανώτατης Εκπαίδευσης Kiron Open Higher Education, μία Μη Κυβερνητική Οργάνωση με έδρα το Βερολίνο, κατάφερε να εγγράψει περισσότερους από 1.000 πρόσφυγες κατά τον Οκτώβριο του 2015 μόνο, μέσω του διαδικτυακού πανεπιστημίου της, χωρίς να ζητήσει οποιαδήποτε έγγραφα, εκτός από απόδειξη της ιδιότητας του πρόσφυγα. Η Kiron προσφέρει στους πρόσφυγες σπουδαστές προπαρασκευαστικά μαθήματα για το πανεπιστήμιο, γλωσσική κατάρτιση, ψυχολογική υποστήριξη, καθώς και μια σειρά από διευκολύνσεις - όλα αυτά χρηματοδοτούνται μέσω δωρεών.

Η συμβολή από μη κυβερνητικούς οργανισμούς όπως την Kiron ή την SPARK -μια ολλανδική οργάνωση που παρέχει ανώτατη εκπαίδευση και οικονομική στήριξη σε πρόσφυγες φοιτητές σε ολόκληρη την Τουρκία, τον Λίβανο και την Ιορδανία- είναι εντυπωσιακή και απαραίτητη. Πάνω απ’ όλα, καταδεικνύει ότι όταν υπάρχει θέληση, υπάρχει τρόπος. Όποιες και αν είναι οι πολιτικές λύσεις που θα βρεθούν για την αντιμετώπιση της συνεχιζόμενης κρίσης, τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ευρώπης μπορούν να κάνουν μια σημαντική διαφορά στις ζωές των ανθρώπων που βρίσκονται τώρα σε δύσκολες συνθήκες.

Ο Jean Claude Juncker, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε τον Σεπτέμβριο του 2015 ότι «τώρα είναι η ώρα για τολμηρή, αποφασιστική και συντονισμένη δράση». Μια εβδομάδα είναι πολύς καιρός στην πολιτική, και πολλά μπορεί να έχουν έχουν αλλάξει από τον Σεπτέμβριο του 2015 αναφορικά με την αντίληψή μας για την προσφυγική κρίση. Παρ' όλα αυτά εξακολουθεί να μην υπάρχει καλύτερη ευκαιρία από τώρα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση να ανταποκριθεί σε αυτό το κάλεσμα για δράση.

(Με στοιχεία από έρευνα του Εκπαιδευτικού Δικτύου «Ευρυδίκη»)