Οι «αμαρτίες» της ομοσπονδίας

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΟΥ ΦΕΝΤΕΡΑΛΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Ο εφιάλτης της απόσχισης, η αποδυνάμωση της κεντρικής κυβέρνησης, η έλλειψη λογοδοσίας, η αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων και οι οικονομικές προκλήσεις μιας δοτής λύσης
«Αχίλλειος πτέρνα για ομαλή λειτουργία του κράτους είναι η πάλη για την εξουσία μεταξύ των συνιστωσών πολιτειών»
Η Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία θεωρείται εδώ και χρόνια ως πανάκεια για λύση του εθνικού μας προβλήματος. Παραμερίζοντας τον ιδιότυπο δικοινοτικό και διζωνικό της χαρακτήρα, μπορούμε να πούμε ότι ο φεντεραλισμός, ή αλλιώς η ομοσπονδία, αποτελεί μια μορφή διακυβέρνησης που επιτρέπει σε περισσότερες από μια κρατικές οντότητες να έχουν εξουσία.

Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση πάνω από τις άλλες, και μικρότερες τοπικής μορφής κυβερνήσεις, που έχουν υπό τον έλεγχό τους διάφορα τοπικά και περιφερειακά ζητήματα. Η ιδέα είναι η επίτευξη της αξιοπιστίας σε βαθμό που να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες της κάθε περιοχής (ζώνης). Αν και συχνά ακούμε τα πλεονεκτήματα αυτού του πολιτειακού συντάγματος από τους ξένους αλλά και εγχώριους μεσίτες της ΔΔΟ, εντούτοις στην παρούσα ανάλυση θα αναπτύξομε μια σειρά από μειονεκτήματα, τα οποία ελλοχεύουν τον κίνδυνο δυσλειτουργίας μιας ομοσπονδίας στην Κύπρο.
Αδύναμο κράτος

Το ομοσπονδιακό σύστημα οδηγεί σταδιακά στην αποδυνάμωση του κράτους, αφού υφίσταται σχεδόν πάντα μια αέναη σύγκρουση μεταξύ του κέντρου και των συνιστωσών πολιτειών, με αποτέλεσμα αμφότερες οι πλευρές να υποφέρουν. Αυτό συνεπάγεται δυσλειτουργία και καθυστέρηση, αλλά και αναποτελεσματικότητα ως προς τη λήψη αποφάσεων.

Με δύο κρατίδια να μάχονται για την κατάληψη της εξουσίας, πολλά ζητήματα υψίστης εθνικής σημασίας (πχ ενεργειακός σχεδιασμός, αντιμετώπιση τρομοκρατίας, μετανάστευση) οδηγούνται στον συμβιβασμό. Μπορεί ο συμβιβασμός μερικές φορές μπορεί να είναι κάτι το θετικό, εντούτοις, όταν έχουμε να κάνουμε με ζωτικής φύσεως πολιτικές, οι συμβιβασμοί δεν οδηγούν πουθενά.
Επιπτώσεις σε εξωτερική και εσωτερική πολιτική

Συνήθως στα ομοσπονδιακά κράτη δεν συναντάται τόση ισχυρή εξωτερική πολιτική παρουσία όσο στα ενιαία, λόγω του ότι αυτή απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη μεταξύ των συνιστωσών πολιτειών και της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί ποια στάση θα κρατούσε η Κύπρος στο Συριακό, το Παλαιστινιακό, το ζήτημα της Λιβύης, της Αιγύπτου, του Ντάες, των ΑΟΖ, ακόμα και του Αιγαίου και της Θράκης, αν αυτό θα έπρεπε να συναποφασιστεί με το τουρκικό/μουσουλμανικό συνιστών κρατίδιο;

Ομοίως, στα εσωτερικά ζητήματα, η κεντρική κυβέρνηση θα αποτρέπεται βάσει Συντάγματος να παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατιδίων. Αυτό δημιουργεί επίσης προβλήματα και οδηγεί σε αποδυνάμωση της κεντρικής εξουσίας, που ο ρόλος της θα υποβιβάζεται σε απλά επικυρωτικό και διακοσμητικό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν διαθέτουν μια ενιαία εσωτερική πολιτική, αντ' αυτού έχουν πενήντα μία πολιτικές, οι οποίες οδηγούν συχνά σε σύγχυση.

Σε αυτό το πλαίσιο, το μεγαλύτερο πρόβλημα που προκύπτει όταν η κρατική ισχύς μοιράζεται στα δυο, είναι η πάλη για την εξουσία. Κάθε μέρος θέλει να διεκδικήσει την εξουσία εις βάρος της άλλης. Αυτό μπορεί να προκαλέσει φαινόμενα όπως απεργίες και διαδηλώσεις, αποδυναμώνοντας την κεντρική κυβέρνηση.
Οικονομικός Φράνκενσταϊν

Είναι ευρέως παραδεχτό ότι η ομοσπονδία αποτελεί ένα πολύ ακριβό και αντι-οικονομικό σύστημα. Ο λόγος γι' αυτό είναι η επικάλυψη των εργασιών και αρμοδιοτήτων. Αυτό εκτοξεύει τις δαπάνες του κρατικού μηχανισμού, με αποτέλεσμα τη σπατάλη χρόνου και ενέργειας. Γι' αυτό και το ομοσπονδιακό σύστημα δεν είναι κατάλληλο ειδικά για μικρά κράτη, όπως η Κύπρος.

Δεδομένων των οικονομικών προβλημάτων που ήδη αντιμετωπίζει η Κύπρος, σε συνδυασμό με τα αστρονομικά ποσά που θα χρειαστούν για χρηματοδότηση του μνημονίου λύσης, η επόμενη μέρα, ειδικά για τον Ε/κ φορολογούμενο, θα είναι πραγματικός εφιάλτης. Η στελέχωση και συντήρηση 2 δημόσιων υπηρεσιών, 2 δικαστικών σωμάτων, 2 σωμάτων ασφαλείας κλπ όχι μόνο θα βυθίζει την Κύπρο σε χρέη, αλλά θα οδηγήσει σε κάθετη πτώση του βιοτικού μας επιπέδου.

Η εκ του πονηρού ιδέα που αφήνεται να πλανάται στον αέρα, περί χρηματοδότησης της λύσης από τα έσοδα του φυσικού αέριου, δεν βασίζεται σε ρεαλιστικά δεδομένα, αφού τα όποια έσοδα θα μπουν στα ταμεία του κράτους τουλάχιστον σε βάθος πενταετίας.
Ο κίνδυνος της απόσχισης

Ίσως ο πιο σημαντικός κίνδυνος των ομόσπονδων συστημάτων, είναι αυτός της απόσχισης μιας πολιτείας (της μιας εκ των δύο στην περίπτωση της Κύπρου). Αφού με την υπογραφή μας σε όποιο νέο σχέδιο λύσης θα αναγνωριστεί κρατική υπόσταση στους Τούρκους του νησιού, αυτό σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή αυτοί θα μπορούν να αποχωρήσουν. Υπενθυμίζεται ότι στις ΗΠΑ, οι νότιες πολιτείες ξεκίνησαν εμφύλιο πόλεμο (1860) με σκοπό την απόσχισή τους από την Ομοσπονδία.

Ομοίως, στο πολύ πρόσφατο παρελθόν, το Ανατολικό Πακιστάν αποσχίστηκε από το ομόσπονδο σύστημα της χώρας, δημιουργώντας το σημερινό Μπαγκλαντές. Οι καθησυχαστικές αριστερές και δεξιές Σειρήνες, που διατυμπανίζουν πως αυτό δεν θα επιτρέπεται από το Σύνταγμα, αγνοούν το γεγονός ότι οι Τούρκοι ουδέποτε ιστορικά σεβάστηκαν την υπογραφή τους, αλλά αντίθετα προσάρμοζαν την πολιτική τους βάσει μιας μακρόπνοης στρατηγικής.

Στην Κύπρο, κατάφεραν να αναβαθμίσουν μια θρησκευτική μειονότητα σε τ/κ κοινότητα, και επιδιώκουν πλέον την κατοχύρωση της πολιτικής ισότητας με την Κυπριακή Δημοκρατία. Η επιθυμία της Τουρκίας, για εξ ολοκλήρου προσάρτηση του νησιού στη σφαίρα επιρροής της, αποτελεί κοινό μυστικό. Προς αυτή την κατεύθυνση αποσκοπούν τα οικονομικά πρωτόκολλα κατεχομένων-Άγκυρας, ο αγωγός νερού, αλλά και η ίδρυση γραφείου συντονισμού και ισλαμικής κατήχησης της νεολαίας που εγκαινιάστηκε πρόσφατα.
Έλλειψη λογοδοσίας

Οι επικριτές της ομοσπονδίας υποστηρίζουν ότι το πολιτειακό αυτό σύστημα κάνει τους πολίτες αδιάφορους για τα κοινά. Οι περισσότεροι Αμερικανοί γνωρίζουν ελάχιστα για την κατάσταση των τοπικών τους κυβερνήσεων, και η προσέλευση στις τοπικές και πολιτειακές εκλογές είναι μικρότερη από 25 τοις εκατόν. Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγούσε πιθανόν στην ασυδοσία των πολιτικών αξιωματούχων, που θα ένιωθαν πως μπορούν να λειτουργούν και να λαμβάνουν αποφάσεις αυθαίρετα. Επιπλέον, η επικάλυψη των ορίων μεταξύ των εθνικών και των κρατικών κυβερνήσεων καθιστά δύσκολη την απόδοση ευθυνών σε τυχόν αποτυχημένες πολιτικές πρακτικές.
Ανομοιομορφία των νόμων

Το ομοσπονδιακό σύστημα αποτρέπει την ομοιομορφία τόσο των νόμων όσο και των προσδοκώμενων πολιτικών μιας χώρας. Αυτό οφείλεται στο ότι η κάθε ομοσπονδιακή μονάδα επιδιώκει τη διατήρηση της ανεξαρτησίας της και της παρέχεται το δικαίωμα να υιοθετήσει οποιαδήποτε πολιτική ή νόμο αυτή επιθυμεί.

Επομένως, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ενδεχομένως να απολέσει τη δυνατότητα παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις μιας εκάστης ομοσπονδιακής μονάδας. Έτσι παρατηρείται συχνά το φαινόμενο να υπάρχουν πολλοί νόμοι και πολιτικές ασύμβατου χαρακτήρα. Αυτό δημιουργεί επίσης προβλήματα για τους ανθρώπους που επιθυμούν να μεταβούν και να εγκατασταθούν σε άλλες επαρχίες από καιρό σε καιρό.
Ασάφεια στην κατανομή αρμοδιοτήτων

Η δαιδαλώδης μέθοδος κατανομής των αρμοδιοτήτων είναι κάτι που απασχολεί αναμφίβολα και τους διαπραγματευτές στο Κυπριακό. Σε επίπεδο αρμοδιοτήτων, αυτό που σήμερα μπορεί να έχει τοπική σημασία, ενδεχομένως στο μέλλον να μετατραπεί σε ζήτημα εθνικής σημασίας. Ωστόσο, μέχρι την όποια τροποποίηση του Συντάγματος, πράγμα εξόχως δύσκολο, το ζήτημα δεν μπορεί να επιλυθεί και ενδεχομένως να διογκωθεί.

Παράδειγμα, το αμερικανικό σύνταγμα που τέθηκε σε ισχύ το 1789. Σήμερα, 200 χρόνια μετά, αν και έχουν αλλάξει αρκετά πράγματα, συμπεριλαμβανομένου του ρόλου της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, εντούτοις οι εξουσίες της παραμένουν περιορισμένες. Το αποτέλεσμα είναι ότι υπάρχουν πολλοί τομείς στους οποίους η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μπορεί να αναλάβει δράση, εντούτοις οι τομείς αυτοί έχουν ήδη αναληφθεί από τις συνιστώσες πολιτείες.
Η ακαμψία του Συντάγματος

Φέρνοντας στη μνήμη μας το Σύνταγμα του 1960 και την αδιαλλαξία που προέβαλε η Τουρκία για τροποποίηση των 13 σημείων του Μακαρίου, εύκολα σήμερα μπορεί κανείς να αναμένει κάτι ανάλογο, αν προκύψουν νέες ανάγκες στη μετά-λύσιν εποχή. Οι αλλαγές στην κοινωνία δεν μπορούν ανά πάσα στιγμή να συνοδευτούν με ανάλογες τροποποιήσεις του Συντάγματος, που εκ της φύσεώς του θα είναι άκαμπτο. Επιπλέον, η μέθοδος της τροπολογίας θα είναι χρονοβόρα έως ακατόρθωτη και, επομένως, θα επηρεάζεται άμεσα η προσαρμογή του ομόσπονδου κράτους στις όποιες αλλαγές απαιτηθούν.
Τοπικισμός σε βάρος πατριωτισμού

Τέλος, το ηθικό πλεονέκτημα μιας χώρας είναι το πόσο περήφανοι και πατριώτες αισθάνονται οι πολίτες της. Η ομοσπονδία, δεδομένου ότι προωθεί τη διοίκηση χαμηλού κυβερνητικού επιπέδου, καλλιεργεί αναπόφευκτα και μικρότερα επίπεδα εθνικής υπερηφάνειας. Έτσι, ο τοπικισμός μπορεί να οδηγήσει τη μια περιφέρεια εναντίον της άλλης, μειώνοντας αισθητά το συνολικό αίσθημα πατριωτισμού του λαού.