ΡΙΝΓΚ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΣ Θέμα Εγγυήσεων και Ασφάλειας

Η συζήτηση για το θέμα των Εγγυήσεων και της Ασφάλειας δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα κατά τη διάρκεια της διάσκεψης της Γενεύης, εξαιτίας κυρίως της τουρκικής αδιαλλαξίας, ενώ αδιευκρίνιστο εξακολουθεί να παραμένει κατά πόσο η κοινή φόρμουλα Αναστασιάδη-Κοτζιά μπορεί να εφαρμοστεί. Στο Ρινγκ αυτής της εβδομάδας φιλοξενούμε τον διεθνολόγο και μέλος του Γεωστρατηγικού Συμβουλίου Πέτρο Ζαρούνα και τον Δρα Ζήνωνα Τζιάρρα, Συνεργάτη Λέκτορα Σπουδών Ασφάλειας & Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο UCLan Cypurs.
Ερωτήσεις

1) Η συζήτηση για το μείζον θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων υποβιβάστηκε πλέον σε επίπεδο τεχνοκρατών. Πόσο αισιόδοξοι μπορούμε να είμαστε για θετικά αποτελέσματα;

2) Mε ποιον τρόπο θα μπορούσε η επερχόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος στην Τουρκία τον Απρίλιο να επηρεάσει τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού;

3) Δεδομένης της περιφερειακής αστάθειας στη Μέση Ανατολή, πιστεύετε πως η φόρμουλα Αναστασιάδη-Κοτζιά για ασφάλεια και εγγυήσεις είναι ικανή να ανταποκριθεί στις ανησυχίες του κυπριακού λαού στο σύνολό του;
Απαντήσεις Ζαρούνα

1) Εκτιμώ πως ο λόγος που οδηγηθήκαμε σε διάλογο τεχνοκρατών είναι για να αποφευχθεί ένα πρόωρο αδιέξοδο στη διάσκεψη για την Κύπρο. Το αδιέξοδο θα ήταν το αποτέλεσμα της διαπίστωσης του χάσματος που υπήρχε ανάμεσα στις απόψεις της Ελλάδας και της Τουρκίας. Η απόπειρα του Έιντε, να παρουσιάσει γεφυρωτικό έγγραφο, δεν είχε καρποφορήσει, αφού αυτό κρίθηκε ως ετεροβαρές από την πλευρά της Ελλάδας. Είναι φανερό ότι καμία πλευρά δεν επιθυμούσε το αδιέξοδο. Για τους δικούς τους λόγους Ελλάδα και Τουρκία επιθυμούσαν να μεταθέσουν την όλη συζήτηση μετά τις 20/01, οπότε και την προεδρία των ΗΠΑ αναλαμβάνει ο Ντόναλντ Τραμπ. Η δουλειά των τεχνοκρατών είναι μόνο διαδικαστική. Θα καταγράψουν τα ερωτήματα που η καθεμία θεωρεί ότι προκύπτουν στα διάφορα θέματα της ασφάλειας, πχ εξωτερική ασφάλεια, διασφάλιση εφαρμογής της λύσης, εσωτερική, και συνταγματική, καθώς και τις ενδεχόμενες απαντήσεις στο καθένα τους. Τα δύο τελευταία στην ουσία θα πρέπει να αφεθούν να συζητηθούν από τους δύο Κύπριους ηγέτες. Αξιοσημείωτο και θετικό το γεγονός ότι συζητείται από τους τεχνοκράτες η διασφάλιση εφαρμογής της λύσης, κάτι που ήταν η αδυναμία του σχεδίου Ανάν και που την ανάγκη του αναγνώρισε και ο νέος ΓΓ κ. Γκουτέρες.
2) Ουσιαστικά πολύ δύσκολα ο κ. Ερντογάν θα κάνει την όποια γενναία κίνηση στα θέματα της ασφάλειας, αν δεν έχει ολοκληρωθεί η αναθεώρηση του τουρκικού συντάγματος. Σημειώνω ότι για το χατίρι της συνταγματικής αναθεώρησης, ο κ. Ερντογάν επέλεξε να ανατρέψει τη διαδικασία ειρήνευσης στο Κουρδικό, όταν οι Κούρδοι ηγέτες αρνήθηκαν να στηρίξουν τις προεδρικές του φιλοδοξίες. Έκτοτε συμμαχεί με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί (MHP). Δεν θα διακινδύνευε σήμερα με πρόωρες κινήσεις στο Κυπριακό, ένα θέμα για το οποίο δεν πιέζεται από κανένα, να χάσει την συνεργασία των εθνικιστών στο ζήτημα της αναθεώρησης του συντάγματος. Η συνεργασία τους είναι εκ των ων ουκ άνευ σε επίπεδο κοινοβουλίου. Χωρίς αυτή δεν μπορεί να σταλεί η όποια αναθεώρηση σε δημοψήφισμα. Τα πράγματα είναι πολύ οριακά, αφού βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος αλλά και των εθνικιστών αρνούνται να στηρίξουν με την ψήφο τους την αναθεώρηση. Δυσκολίες αναμένονται και σε επίπεδο των Τούρκων ψηφοφόρων. Η αξιωματική αντιπολίτευση (CHP) κατηγορεί συνεχώς τον Ερντογάν και το ΑΚΡ για ξεπούλημα της Κύπρου.
3) Έχω την άποψη ότι η όποια φόρμουλα για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις θα πρέπει πρωτίστως να ενισχύει την κυπριακή κυριαρχία και να καλύπτει τις λογικές ανησυχίες των δύο κοινοτήτων. Παράλληλα, θα πρέπει να προστατεύει την ομοσπονδιακή Κύπρο από κινδύνους και απειλές που προέρχονται από την περιφερειακή ασφάλεια και να συνάδει με την ιδιότητα της Κύπρου ως ευρωπαϊκής χώρας. Η φόρμουλα Αναστασιάδη-Κοτζιά κινείται γενικά προς την σωστή κατεύθυνση. Χρειάζεται όμως περαιτέρω βελτίωση και συμπλήρωση των κενών που αφορούν τις ομοσπονδιακές δυνάμεις ασφαλείας και την αποστολή τους, καθώς και το χρονοδιάγραμμα της πλήρους αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων.
Απαντήσεις Τζιάρρα

1) Η θετική ή αρνητική έκβαση της συζήτησης για το θέμα της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων σε τεχνοκρατικό επίπεδο, όπως και γενικότερα, θα εξαρτηθεί από την πολιτική βούληση που θα επιδείξουν οι πλευρές για εποικοδομητικό διάλογο, αλλά και από το περιεχόμενο των προτάσεων που θα καταθέσουν. Τόσο η Κυπριακή Δημοκρατία όσο και η Ελλάδα έχουν συγκεκριμένες προτάσεις, οι οποίες υπό προϋποθέσεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόσφορο έδαφος για μια συμφωνία. Ωστόσο, η τουρκική και τουρκοκυπριακή πλευρά, τουλάχιστον σε επικοινωνιακό επίπεδο, παρουσιάζουν μια άκαμπτη και μαξιμαλιστική στάση, που ξεπερνά ξεκάθαρα τις κόκκινες γραμμές της ελληνοκυπριακής και ελληνικής πλευράς. Ως εκ τούτου, η παρούσα φάση δεν επιτρέπει την οποιαδήποτε αισιοδοξία για ένα θετικό αποτέλεσμα. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι προς το παρόν αγεφύρωτες διαφορές στα υπόλοιπα κεφάλαια και η προσπάθεια της Τουρκίας να τα διασυνδέσει με το κεφάλαιο Ασφάλειας-Εγγυήσεων δυσχεραίνει σημαντικά το εγχείρημα.
2) Κατ' αρχάς η συζήτηση και μόνο για την αναθεώρηση του Συντάγματος, που είναι ο απώτατος στόχος του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει ήδη επηρεάσει τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, τουλάχιστον εμμέσως. Για να είναι επιτυχημένη η προσπάθεια αυτή του Τούρκου Προέδρου, ο τελευταίος αναγκάστηκε να συμπράξει με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ), καθώς χρειάζεται τις ψήφους του στη βουλή και στο δημοψήφισμα. Δεδομένου ότι το ΜΗΡ διατηρεί παραδοσιακά ακραίες θέσεις στο Κυπριακό και ότι ο Ερντογάν το χρειάζεται, θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να βλέπαμε τον Τούρκο Πρόεδρο να διακινδύνευε τις προσπάθειές του προχωρώντας σε κινήσεις που δεν θα εύρισκαν σύμφωνο το ΜΗΡ. Εάν ο Ερντογάν επιτύχει σε ό,τι αφορά τη συνταγματική αναθεώρηση, ενδέχεται να διαφοροποιήσει θετικά τη στάση του, χωρίς αυτό να συνεπάγεται ραγδαία διαφορετικές θέσεις. Εάν όμως στο ίδιο σενάριο ο Μπαχτσελί του ΜΗΡ καταλήξει αντιπρόεδρος του Ερντογάν, όπως φημολογείται, τότε τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα για το Κυπριακό.
3) Η φόρμουλα Ελλάδας-Κυπριακής Δημοκρατίας για τα θέματα Ασφάλειας-Εγγυήσεων είναι προϊόν μελέτης και συνυπολογισμού πολλών μεταβλητών. Αποτελεί μια καλή και ρεαλιστική βάση διαπραγμάτευσης, για ένα αποτέλεσμα που θα ικανοποιεί τις ανησυχίες και των δύο πλευρών, στο πλαίσιο ενός ανεξάρτητου κράτους, και αυτό διότι το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών δεν μπορεί να εδράζεται στην παρουσία του οποιουδήποτε ξένου στρατού ή σε δικαιώματα έξωθεν επέμβασης. Κάτι τέτοιο οδηγεί μάλλον σε αισθήματα ανασφάλειας και σε λογικές ανταγωνισμού. Συνεπώς, η φόρμουλα πρέπει να καθησυχάζει τους βαθύτερους (πραγματικούς ή μη) φόβους των δύο πλευρών, ενώ ταυτόχρονα να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις ασφάλειας του γεωπολιτικού μας περιβάλλοντος. Εντούτοις, καταλυτικό ρόλο θα έχει το κατά πόσο η τουρκική και τουρκοκυπριακή πλευρά αποφασίσουν να υιοθετήσουν μια εξίσου εποικοδομητική στάση. Σημαντικό ρόλο θα μπορούσε να παίξει η έμπρακτη διαφοροποίηση του Μουσταφά Ακιντζί στο συγκεκριμένο θέμα, δεδομένου ότι διατηρεί και ο ίδιος ενδοιασμούς σχετικά με τη συνέχιση των τουρκικών εγγυήσεων. Είναι επίσης αναγκαίο, η φόρμουλα που θα εξευρεθεί -εάν εξευρεθεί- και τα πλεονεκτήματά της να γνωστοποιηθούν στις δύο κοινότητες με ξεκάθαρο τρόπο, ούτως ώστε να τύχουν σωστής αξιολόγησης.