Νέο μοντέλο για την ανώτατη εκπαίδευση

Α. ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ: Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

ΑΞΙΟΛΟΓΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΟΠΩΣ ΕΚΦΡΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΑΦΕΣ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΚΑΣΤΟΤΕ ΚΡΑΤΙΚΟ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ, ΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΠΡΟΦΑΝΕΣ ΟΤΙ Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΔΕΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΙΣΟΤΙΜΑ ΤΗΝ ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΜΗ ΚΡΑΤΙΚΗ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΕΙ Ο Α. ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ
Η επικέντρωση γύρω από τη διασύνδεση πανεπιστημίων, κέντρων ερευνών και δεξαμενών σκέψης με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε διάφορους τομείς είναι μείζονος σημασίας
Στη διαπίστωση ότι το υφιστάμενο μοντέλο εκπαιδευτικής πολιτικής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει εξαντλήσει τις προοπτικές και τη δυναμική του προβαίνει έρευνα/κείμενο πολιτικής που διενήργησε ο Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Ανδρέας Θεοφάνους με τη συμβολή ομάδας εργασίας, υπό τον τίτλο «Η σημασία της μετατροπής της Κύπρου σε περιφερειακό ακαδημαϊκό και ερευνητικό κέντρο μετά την οικονομική κρίση - Προκλήσεις και Περιορισμοί».

Τα αποτελέσματα της έρευνας -η οποία είναι η τέταρτη στη σειρά και αποτελεί επικαιροποίηση των προηγούμενων ερευνών- παρουσιάστηκαν την περασμένη Τετάρτη στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, στην παρουσία ακαδημαϊκών, εκπροσώπων της ερευνητικής και εκπαιδευτικής κοινότητας, δημοσιογράφων κ.λπ.
Πέρα από τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα, η έρευνα προβαίνει σε συγκεκριμένες εισηγήσεις, ώστε ο στόχος της μετατροπής της Κύπρου σε περιφερειακό ακαδημαϊκό και ερευνητικό κέντρο να καταστεί στο μέλλον εφικτός, αφού, όπως διαπιστώνεται, αν και η συγκεκριμένη επιδίωξη αποτελεί στοχοθεσία και διακήρυξη της κρατικής πολιτικής από τη δεκαετία του ’90, αυτό δεν κατέστη δυνατό.
Διαπιστώσεις και συμπεράσματα

Στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας, ο κ. Θεοφάνους επισήμανε ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση και η έρευνα είναι κεφαλαιώδους σημασίας για κάθε χώρα, τονίζοντας ότι η ανάπτυξη της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο πριν από την ίδρυση κρατικών πανεπιστημίων αποτέλεσε μια ιστορική ιδιαιτερότητα, καθώς είχε και έχει τη δική της πολυδιάστατη προσφορά στο εκπαιδευτικό και ευρύτερο γίγνεσθαι της χώρας.

Όπως ανέφερε, σήμερα στην ελεύθερη Κύπρο υπάρχουν 8 πανεπιστήμια, 3 κρατικά και 5 μη κρατικά. Υπάρχουν, επίσης, πέραν των 40 ιδιωτικών κολεγίων και 4 δημόσιες σχολές ανώτερης εκπαίδευσης.

Αριθμός υπερβολικός, υπέδειξε, για μια μικρή χώρα όπως η Κύπρος, επισημαίνοντας ότι είναι λυσιτελέστερη η συγχώνευση σε μεγαλύτερες εκπαιδευτικές μονάδες, ήτοι να υπάρχουν λιγότερα πανεπιστήμια και κολέγια με μεγαλύτερο αριθμό φοιτητών (κρίσιμη φοιτητική μάζα).

Επιπρόσθετα, σημείωσε ότι η Κύπρος έχει υπογράψει τη Συμφωνία της Μπολόνια και είναι ενεργό μέλος του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι και στον τομέα της εκπαίδευσης, βάσει των οποίων είναι δεσμευμένη για εξασφάλιση πλήρους ισοτιμίας και ισότητας στην εκπαίδευση.

Σύμφωνα με τα τελευταία αναλυτικά στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, το σύνολο των φοιτητών που φοιτούσαν σε πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Κύπρο την ακαδημαϊκή χρονιά 2013-14 ήταν 27.958. Από αυτούς, 13.663 (48,86%) φοιτούσαν σε κρατικά ιδρύματα και οι υπόλοιποι 14.295 (51,14%) σε μη κρατικά ιδρύματα. Το ποσοστό των ξένων φοιτητών ήταν 27,85% ή 7.788 φοιτητές. Την ίδια περίοδο ο αριθμός φοιτητών σε κολέγια (κρατικά και μη κρατικά) ήταν 5.716.
Ανισότητες και στρεβλώσεις

Αξιολογώντας την κρατική φιλοσοφία όπως εκφράζεται με το συναφές νομικό πλαίσιο, καθώς και τον εκάστοτε κρατικό προϋπολογισμό, καθίσταται προφανές ότι η Πολιτεία δεν αντιμετωπίζει ισότιμα την κρατική και τη μη κρατική τριτοβάθμια εκπαίδευση, επισήμανε περαιτέρω ο κ. Θεοφάνους, με αποτέλεσμα στην ελεύθερη Κύπρο να υπάρχουν σήμερα ιδρύματα, ακαδημαϊκοί και φοιτητές δύο και τριών ταχυτήτων. Ταυτόχρονα, δημιουργούνται στρεβλώσεις, αντιφάσεις, ανισότητες και αθέμιτος ανταγωνισμός, όπως η ύπαρξη αφ’ ενός του στόχου για μετατροπή της Κύπρου σε περιφερειακό ακαδημαϊκό κέντρο και αφ’ ετέρου η απουσία ισότιμης αντιμετώπισης της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και των Κυπρίων φοιτητών από το κράτος.

Στο σημείο αυτό, τόνισε, παρουσιάζεται αδυναμία του υφιστάμενου μοντέλου κατανομής των πόρων, προσθέτοντας πως δεν θα πρέπει να αντικρίσουμε της σχέση κρατικών και μη κρατικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων συγκρουσιακά, αλλά συνεργατικά, στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης, ολιστικής στρατηγικής για την εκπαίδευση. Διευκρίνισε, μάλιστα, ότι, από άποψη αρχής, ο ίδιος τάσσεται υπέρ των μη κερδοσκοπικών ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Παράλληλα, εξέφρασε την άποψη ότι η επικέντρωση γύρω από τη διασύνδεση πανεπιστημίων, κέντρων ερευνών και δεξαμενών σκέψης με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε διάφορους τομείς είναι μείζονος σημασίας. Ωστόσο, «η Πολιτεία, δυστυχώς, δεν δίνει την αναγκαία προσοχή σε αυτήν τη διάσταση. Ούτε και κατανοεί επαρκώς τι μπορούν να προσφέρουν τα πανεπιστήμια και οι δεξαμενές σκέψης, αν υπάρχει μια αποτελεσματική διασύνδεση με την Πολιτεία, την οικονομία και την κοινωνία», εξήγησε.
Επιπρόσθετα, το Brexit, επισήμανε, αναμένεται να έχει σοβαρές προεκτάσεις σε διάφορα επίπεδα, γι’ αυτό η Κύπρος καλείται να προετοιμασθεί επαρκώς για να αξιοποιήσει τυχόν ευκαιρίες στο ευρύτερο εκπαιδευτικό τοπίο.
Εισηγήσεις

Αναφερόμενος στις αλλαγές που επιβάλλεται να γίνουν, ώστε η Κύπρος να καταστεί περιφερειακό ακαδημαϊκό και ερευνητικό κέντρο, υπογράμμισε ότι η Πολιτεία «πρέπει να επενδύσει στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και να υλοποιήσει έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό και μία πολιτική διεθνοποίησης που να ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα με προγράμματα σπουδών υψηλής ποιότητας και με ελκυστικά δίδακτρα. Η αλλαγή αυτή, συνεπάγεται τις ακόλουθες ρυθμίσεις, σημείωσε:

(1) Χαμηλότερα Δίδακτρα και Υψηλότερη Ποιότητα: Για να καταστεί αυτό εφικτό, θα πρέπει να διαφοροποιηθεί η υφιστάμενη φιλοσοφία του κρατικού προϋπολογισμού για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

(2) Αλλαγή στη φιλοσοφία του κρατικού προϋπολογισμού και στο υφιστάμενο μοντέλο χρηματοδότησης - προώθηση της ισοτιμίας:

(3) Αυτονομία κρατικών και μη κρατικών πανεπιστημίων και ισοτιμία.

(4) Προώθηση της έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας.

(5) Μη κερδοσκοπικά μη κρατικά πανεπιστήμια.

(6) Υλοποίηση της απόφασης για αγγλικά προγράμματα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο ΤΕΠΑΚ με αποφυγή της άνισης μεταχείρισης μη κρατικών πανεπιστημίων.

(7) Οργάνωση και διοίκηση πανεπιστημίων: Είναι σημαντικό να υπάρχει επιλογή του συστήματος διοίκησης (διοριστικό, εκλογικό ή συνδυασμός των δύο) στα ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης με στόχο την αναβάθμιση της αποτελεσματικότητας και την κατάργηση των οποιωνδήποτε πελατειακών σχέσεων.

(8) Σχεδιασμός μίας νέας εκπαιδευτικής στρατηγικής μετά το Brexit.

(9) Συγχώνευση ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης:
(10) Γενναιόδωρα σχέδια υποτροφιών αριστείας.

(11) Γενναιόδωρα σχέδια υποτροφιών με βάση τα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια στα μη κρατικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

(12) Στοχευμένα οικονομικά κίνητρα.

(13) Δημιουργία ευρύτερων υποδομών.
(14) Κίνητρα σε ξένους φοιτητές και ακαδημαϊκούς.
(15) Έμφαση στην επαγγελματική κατάρτιση.

(16) Συνεχής αξιολόγηση και μελέτη των συναφών ζητημάτων.