Σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας: Τι συμβαίνει στην

Σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας: Τι συμβαίνει στην Κύπρο
Αίτια βαθιά ριζωμένα στην κοινωνία μας βρίσκονται πίσω από το φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης στην Κύπρο. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση που παρουσίασε η «Σημερινή» της Κυριακής την περασμένη εβδομάδα, το 27% των Κυπρίων γνωρίζουν κάποιο πρόσωπο στον περίγυρό τους που έχει πέσει θύμα παρενόχλησης, ενώ μόνο το 1% δεν θεωρούν καθόλου εκτεταμένο το φαινόμενο στο νησί μας. Το ποσοστό αυτό, μάλιστα, ενδέχεται να μην αντανακλά την πραγματικότητα, καθώς στην Ε.Ε. εκτιμάται ότι το 45%-55% των γυναικών άνω των 15 ετών έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ παρενόχληση υφίστανται και άνδρες.
Επίδειξη ισχύος

Στην Κύπρο, πάρα πολύ συχνά, η παρενόχληση γίνεται στον χώρο εργασίας και τις περισσότερες φορές στρέφεται εναντίον των γυναικών. Πολλές φορές περιλαμβάνει την επίδειξη επιβολής και ισχύος, όπως επεσήμανε στην εφημερίδα μας η κοινωνιολόγος και ερευνήτρια στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου, Μαρία Αγγελή. Σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα ή σε επαγγέλματα όπου η πλειοψηφία των ανωτέρων και ανωτάτων διοικητικών στελεχών είναι άνδρες, η παρενόχληση συμβαίνει πιο συχνά, επιβεβαιώνοντας ότι οι αντιλήψεις περί επιβολής και εξουσίας διαδραματίζουν καθοριστικό λόγο στην επίδειξη τέτοιου είδους συμπεριφορών.

Η σεξουαλική παρενόχληση, όπως επεσήμανε, δεν είναι ψυχολογικό φαινόμενο αλλά κυρίως δομικό, επειδή σχετίζεται με τις δομικές ανισότητες του συστήματός μας, που επιτρέπουν την ανάπτυξη τέτοιων συμπεριφορών αλλά και την περιφρόνηση του θύματος όταν τις καταγγέλλει, από άτομα πρόθυμα να τις δικαιολογήσουν λέγοντας «δεν ήταν παρενόχληση, ήταν κομπλιμέντο». «Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι η παρενόχληση είναι μέρος του κύκλου. Ένα κομμάτι που συντηρείται μέσα στον κύκλο των έμφυλων ανισοτήτων, που υπάρχουν σε όλα τα πεδία», εξήγησε η κ. Αγγελή, προσθέτοντας ότι η υπερσυγκέντρωση εξουσιών στους άνδρες βοηθά στη συντήρηση αυτής της νοοτροπίας, ακριβώς λόγω των προνομίων που τους παρέχει η κοινωνία, και τη διαιώνιση των στερεοτύπων. «Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι ολιστική, όχι μόνο του κάθε περιστατικού ξεχωριστά», τόνισε.
Χρειάζεται πολιτική

Όπως σημείωσε η κ. Αγγελή, οι εργοδότες οφείλουν να λαμβάνουν μέτρα, ώστε αφενός να ελέγχουν τι συμβαίνει στην εταιρεία τους και, αφετέρου, να προλαμβάνουν κρούσματα παρενόχλησης. Δηλαδή να καθίσταται ξεκάθαρο σε όλους τους εργαζομένους, μέσα από δράσεις πρόληψης, τι είναι παρενόχληση και πως δεν θα γίνεται ανεκτή και να υπάρχουν έτοιμοι ενδοεταιρικοί μηχανισμοί αντίδρασης, εάν πέσει θύμα κάποιο μέλος του προσωπικού.

Με τη θέση αυτή συμφωνεί και ο Δημήτρης Μιχαηλίδης, Α’ λειτουργός εργασίας του Υπουργείου Εργασίας, Προνοίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, τονίζοντας πόσο σημαντική είναι η πρόληψη στην προσπάθεια το φαινόμενο να εκλείψει. Όπως είπε, ακόμη και το κράτος, που είναι πολύ μεγάλος εργοδότης, δεν έχει ολοκληρωμένη πολιτική στον τομέα αυτό, αλλά έχουν γίνει καθοριστικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Μετά από συνεννόηση διαφόρων αρμόδιων φορέων, την κατάρτιση του σχετικού κώδικα ανέλαβε η Αρχή Ισότητας της Επιτρόπου Διοικήσεως και τώρα είναι σε καλό δρόμο η διαδικασία για την υιοθέτησή του. Η ίδια Επιτροπή έχει δώσει ένα πρότυπο κώδικα και σε άλλες επιχειρήσεις και σε κάποιες περιπτώσεις υπήρξε ήδη ανταπόκριση από μεγάλους εργοδότες.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην ενημέρωση, καθώς, όπως τόνισε ο κ. Μιχαηλίδης, η σεξουαλική παρενόχληση, ο σεξισμός, τα στερεότυπα, η γυάλινη οροφή και ο έμφυλος επαγγελματικός διαχωρισμός είναι όλα θέματα κουλτούρας και μόνο με αλλαγή κουλτούρας θα επέλθει η αλλαγή που επιδιώκουμε. Γι’ αυτό και αναλαμβάνονται από διάφορους αρμόδιους φορείς εκστρατείες και πρωτοβουλίες, με τη διοργάνωση σεμιναρίων και τη διάδοση ενημερωτικού υλικού, ενώ οι δράσεις αναμένεται να ενταθούν με την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2018-2021.
Πώς λειτουργεί η διαδικασία

Το βασικότερο εργαλείο για καταπολέμηση της σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας είναι ο περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμος του 2002. Πρόκειται για νομοθεσία εναρμονισμένη με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, που περιέχει και πρόνοιες για την παρενόχληση, δίνοντας και τους σχετικούς ορισμούς. Πολύ σημαντικό είναι πως λαμβάνεται υπ' όψιν η διάσταση της αποδοχής μίας συμπεριφοράς, δηλαδή πώς νιώθει το θύμα και, ως εκ τούτου, δίνεται η δυνατότητα στα άτομα που θεωρούν ότι υφίστανται παρενόχληση στη δουλειά να υποβάλουν παράπονο.

Τα παράπονα που υποβάλλονται -και όντως υποβάλλονται- εξετάζονται από τους επιθεωρητές του Τμήματος Εργασίας. Επίσης παράπονα δέχεται και η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων, η οποία αποτελείται από εργοδοτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις και αντιπροσώπους των Υπουργείων Εργασίας, Δικαιοσύνης και Οικονομικών, η οποία τα προωθεί στους αρμόδιους επιθεωρητές.

Τα παράπονα χωρίζονται σε δύο ευρείες κατηγορίες. Η μία αφορά αλλοδαπές γυναίκες που εργάζονται σε σπίτια και καταγγέλλουν παρενόχληση από τον εργοδότη τους. Σε αυτήν την περίπτωση, η πιο συνηθισμένη λύση είναι η απομάκρυνση της παραπονούμενης από τον καταγγελλόμενο, με εξεύρεση νέου εργοδότη, ώστε να διακοπεί η καθημερινή επαφή. Αυτά θεωρούνται και πιο περίπλοκα παράπονα, ως προς την διερεύνησή τους, καθώς λαμβάνουν χώραν πίσω από κλειστές πόρτες.

Η άλλη κατηγορία αφορά τον χώρο εργασίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται όσο πιο διακριτική διερεύνηση γίνεται, με γνώμονα το θύμα να μη στοχοποιηθεί περαιτέρω ή ακόμη και να καταδιωχθεί, και να προστατευτεί όσο το δυνατόν περισσότερο, όπως άλλωστε προνοεί και ο νόμος. Συνήθως, όταν οι επιθεωρητές δεχθούν καταγγελία, επικοινωνούν με την παραπονούμενη, μαζεύουν στοιχεία και ακολούθως επικοινωνούν με την εργοδοτική πλευρά.

Στο Δημόσιο η επαφή γίνεται με τον διευθυντή του γραφείου και στον ιδιωτικό τομέα με τη διεύθυνση ανθρωπίνου δυναμικού. Σε περίπτωση, βεβαίως, που εμπλέκεται ο ίδιος ο προϊστάμενος, η διερεύνηση γίνεται σε υψηλότερη διοικητική βαθμίδα. Τις πιο πολλές φορές, σύμφωνα με τον κ. Μιχαηλίδη, οι εργοδότες ανταποκρίνονται και είναι βοηθητικοί. Αφού ολοκληρωθεί η διερεύνηση του παραπόνου, οι επιθεωρητές προβαίνουν σε συστάσεις προς την εργοδοτική πλευρά, ώστε να ληφθούν μέτρα και να προστατευθεί η υπάλληλός τους.

Τις περισσότερες φορές, στόχος είναι να τερματιστεί η επαφή μεταξύ παραπονούμενου και καταγγελλόμενου, με τρόπο τέτοιο που να μην επηρεάζεται το θύμα αλλά ο θύτης. Δηλαδή συστήνεται όπως ο παραπονούμενος διατηρήσει τα καθήκοντά του και να μετατίθεται ο καταγγελλόμενος, αν και η κάθε καταγγελία έχει τις δικές της ιδιαίτερες περιστάσεις.