Η πολυδιάστατη σημασία της οικονομικής ευρωστίας

Έχω περιγράψει κι άλλοτε γιατί επέλεξα να ασχοληθώ με τα οικονομικά κι όχι με άλλες κατευθύνσεις, που διανοίγονταν στα πρώτα στάδια των πανεπιστημιακών μου σπουδών: Η μιζέρια που έβλεπα στα πρόσωπα των συγχωριανών μου όταν γύριζα από την Αθήνα τα καλοκαίρια, που απέδωσα στη φτώχια και την οικονομική ανέχεια γενικά.

Όταν τελικά εγκαταστάθηκα στην Κύπρο μετά τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Λονδίνο, επιδόθηκα στην εξυπηρέτηση της οικονομίας, όχι μόνο για επιτάχυνση της ανάπτυξης αλλά για χρησιμοποίηση των καρπών της για προώθηση άλλων σκοπών και στόχων που συναρτώνται με την πρόοδο κι ευημερία του ανθρώπου και της κοινωνίας. Κι είναι πάρα πολλοί: η υγεία, η παιδεία, το περιβάλλον, η πολιτιστική ανάπτυξη, η αντιμετώπιση άλλων αντιξοοτήτων της ζωής (ανεργία, γηρατειά, ανέχεια, εσωτερική ασφάλεια), η άμυνα έναντι εξωτερικών κινδύνων κ.λπ. Είναι γι' αυτό που όσοι ενέχονται στην παρούσα οικονομική κρίση με πράξεις ή παραλείψεις θα πρέπει να κριθούν και να τιμωρηθούν αυστηρά.

Παρά την τραγική οπισθοδρόμηση λόγω της εισβολής, δεν είναι λίγα τα επιτεύγματα, που σημειώθηκαν σε όλους τους τομείς από την Ανεξαρτησία μέχρι σήμερα. Αν και δεν καταφέραμε ακόμη να εισαγάγουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο υγείας (ΓΕΣΥ), έγιναν σοβαρά βήματα ανάπτυξης του τομέα (νέα σύγχρονα κυβερνητικά νοσοκομεία, ιδιωτικές κλινικές, ερευνητικά κέντρα, καταπολέμηση λοιμωδών ασθενειών). Στον τομέα της παιδείας από πολύ νωρίς υιοθετήσαμε τη δωρεάν και υποχρεωτική εκπαίδευση μέχρι τα δεκαοκτώ χρόνια των παιδιών, διευκολύναμε όσα ήταν ικανά κι ήθελαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε πανεπιστήμια, πέραν των σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ιδρύσαμε κρατικά και διευκολύναμε την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, ενώ δεν παραμελήσαμε την πολιτιστική πλευρά (ΘΟΚ, Κρατική Ορχήστρα/Χορωδία, εικαστικές τέχνες).

Επιδείχτηκε πολύ νωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το φυσικό και το ανθρωποποίητο περιβάλλον (ετοιμασία γενικού χωροταξικού σχεδίου για τη Νήσο, πολεοδομικών σχεδίων για όλες τις πόλεις και σχεδίων περιοχών, κατασκευή αποχετευτικών συστημάτων σε όλες τις πόλεις και εγκατάσταση συστημάτων ανακύκλωσης οικιστικών λυμάτων σε συνοικισμούς και βιομηχανικές περιοχές για αποφυγή ρύπανσης των θαλασσών και του περιβάλλοντος, αναδάσωση μεγάλων εκτάσεων καμένης δασικής γης και πολλών άλλων περιοχών, δημιουργία πάρκων κ.λπ).

Εκεί που έγιναν ιδιαίτερες καινοτομίες ήταν ο τομέας των κοινωνικών ασφαλίσεων και της κοινωνικής μέριμνας. Πέραν της διατήρησης στα περισσότερα χρόνια συνθηκών σχεδόν πλήρους απασχόλησης, η ραγδαία ανάπτυξη της οικονομίας μάς επέτρεψε να ολοκληρώσουμε κι επεκτείνουμε το σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων με την εισαγωγή του αναλογικού συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων, την καλύτερη κάλυψη διαφόρων αντιξοοτήτων της ζωής των ατόμων (ανεργία, αδυναμία απασχόλησης λόγω ασθενειών κι άλλων λόγων), την εξασφάλιση για όλους ενός υποφερτού επιπέδου διαβίωσης (κοινωνική σύνταξη, ΕΕΕ) κ.λπ.

Για την προώθηση των πιο πάνω πάντοτε συνεργαζόμαστε με τους ειδικούς των Υπουργείων. Εδώ θα μεταφέρω κάποιες παλιές μας σκέψεις για τον αγώνα της Κύπρου, την άμυνα και ασφάλειά της και θα εμπιστευθούμε και πάλι τους ειδικούς για τα περαιτέρω. Ενόψει της εισβολής και των απειλών που δεχόμαστε από την Τουρκία έπρεπε να είμαστε πιο προσεκτικοί, εφευρετικοί κι αποφασιστικοί στα θέματα αυτά.

Στην πρώτη μας έκθεση προς την Κεντρική Επιτροπή Προγραμματισμού το 1975, μετά την επάνοδο του Μακαρίου, τονίζαμε τη θετική ανταπόκριση της βαριά πληγείσας οικονομίας στη «θεραπεία στην οποία την υποβάλλαμε», για να ακούσουμε από στόματός του το «μπράβο, γιατρέ». Δεν είχε νόημα να κερδηθεί απλά η μάχη της οικονομίας. Τόσο ο αγώνας για οικονομική ανάκαμψη, όσο και τα αποτελέσματά της, έπρεπε να εξυπηρετούν τον αγώνα της Κύπρου και να συνάδουν με τις ανάγκες της επιβίωσης του λαού μας.

Η εισήγησή μας ήταν να επεξεργαστούμε ένα σχέδιο για τόνωση του ηθικού του λαού, που από τη μια να προλαβαίνει τυχόν αρνητικές επιπτώσεις από την εισβολή κι από την άλλη να τον ωθεί σε ενεργητική κινητοποίηση. Κι επειδή πιο πιθανό ήταν τα πράγματα να οδηγηθούν σε βάθος χρόνου, όπως κι έγινε, θεωρήσαμε ότι έπρεπε να αναληφθούν πρόσθετες συντονισμένες ενέργειες για να οπλιστεί ο λαός μας με όλες εκείνες τις αρετές που χρειάζεται ένας αγωνιζόμενος λαός και με τα μέσα που απαιτούνται.

Τεχνική Επιτροπή υπό την προεδρία μου υπέβαλε το 1976 την Έκθεσή της. Από πλευράς Γραφείου, εντάξαμε τα ευρήματά της στο Δεύτερο Έκτακτο Σχέδιο, 1977-1978, από το οποίο και τα πάρα κάτω: Η οικονομική ευρωστία δεν είναι αυτοσκοπός αλλά απαραίτητο μέσο για την επιτυχή έκβαση του αγώνα της Κύπρου. Έτσι το παρόν Σχέδιο θα λαμβάνει υπόψη γενικότερες επιδιώξεις (θωράκιση του λαού με αγωνιστική διάθεση και γενικά με όλες τις αρετές, που είναι αναγκαίες για έναν αγώνα επιβίωσης στον τόπο αυτό).

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο η Επιτροπή εισηγήθηκε: Ενίσχυση της στρατιωτικής/πολιτικής άμυνας για τη δημιουργία αισθήματος ασφάλειας μεταξύ του λαού. Ανάληψη από μέρους της Ελλάδας της υποχρέωσης αμυντικής κάλυψης της Κύπρου σε τυχόν επίθεση, υπογραφή αμυντικών συμφωνιών ή συμφωνιών φιλίας με ορισμένες χώρες και στενότερη συνάρτηση της Κύπρου με διεθνείς οργανισμούς. Η Κύπρος πρέπει να παύσει να είναι ή να θεωρείται μόνη.

Τέλος, η Επιτροπή εισηγήθηκε τη χάραξη κοινής γραμμής στο πολιτικό θέμα, μέσω του Εθνικού Συμβουλίου, η οποία να διοχετεύεται προς την κοινή γνώμη για προώθηση απ' όλους και για αποφυγή διάσπασης του λαού καθώς και χάραξη συγκεκριμένης πολιτικής δράσης στο εσωτερικό μέτωπο, που θα κληθούν όλοι, λαός, ΜΜΕ, εκπαιδευτικοί, να ακολουθήσουν.

ΔΡ ΙΑΚΩΒΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ
Πρώην Υπουργός,
Πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού
www.iacovosaristidou.com