Ημερολόγιο 2018 Συνδέσμου Μικρασιατών Κύπρου

Η ΑΡΡΗΚΤΗ ΣΥΖΕΥΞΗ ΚΥΠΡΟΥ-ΜΙΚΡΑΣΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΠΟΛΥΣΧΙΔΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΣΥΜΠΟΡΕΥΣΗΣ
«ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ, ΠΙΣΤΟΠΟΙΩΝΤΑΣ [...] ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗΣ ΓΕΝΙΑΣ, ΤΟΥ 1922, ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΙ Σ’ ΟΛΟΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ»
Εκτενής αναφορά γίνεται, εν πρώτοις, για τον ευπατρίδη από την Αττάλεια Σταύρο Θεοφανίδη (1896-1957), σύζυγο της εξαιρετικής μορφώσεως Κυπρίας Καλλιόπης (Κλίπας) Μακρίδου, του οποίου η διεθνούς εμβέλειας απαστράπτουσα φυσιογνωμία άφησε έντονο το αποτύπωμά της στον επιχειρηματικό και πολιτικό κόσμο της Σμύρνης και της Αθήνας μετά τον ξεριζωμό
Είναι το έκτο κατά σειράν Ημερολόγιο, που ο Σύνδεσμος Μικρασιατών Κύπρου εκδίδει για το έτος 2018, ευοίωνης αρχής γενομένης το 2013. Η φετινή κεντρική θεματική του εστιάζεται σε «Φυσιογνωμίες Μικρασιατών στην Κύπρο», σε σημαντικές, τουτέστιν, προσωπικότητες, με μικρασιατική καταγωγή, της πολιτικής, των γραμμάτων, της εκπαίδευσης και άλλων επιστημών, καθώς και της επιχειρηματικής και καλλιτεχνικής δραστηριότητας.

Την αγάπη τους για την Κύπρο σφράγισαν όχι απλώς γαμήλιοι δεσμοί, αλλά και δημιουργικές σχέσεις ανεκτίμητης προσφοράς σε ποικιλώνυμους τομείς του πνευματικού και πολιτικοκοινωνικού βίου. Την άρρηκτη σύζευξη Κύπρου-Μικρασίας μέσα από την ιστορικότητα μιας πολυσχιδούς πολιτισμικής συμπόρευσης σφυρηλάτησαν και όσοι Έλληνες της Κύπρου βρέθηκαν ως μετανάστες σε κάποιο στάδιο της ζωής τους στις κοιτίδες του Μικρασιατικού Ελληνισμού όχι μόνο λόγω γεωγραφικής γειτνίασης, αλλά ταύτισης, κατ’ εξοχήν, εθνικής με κοινά αλυτρωτικά αισθήματα.

Αψευδείς μάρτυρες και οι 263 σελίδες του παρόντος συλλεκτικού Ημερολογίου του Συνδέσμου Μικρασιατών Κύπρου, που, όπως τονίζει στο ακροτελεύτιο μήνυμα του προϊδεαστικού της προλόγου η δραστήρια Πρόεδρός του, Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου, «γίνεται σταθμός συνάντησης με πρόσωπα και γεγονότα, πιστοποιώντας [...] την ιστορία της προσφυγικής γενιάς, του 1922, στη Μικρά Ασία, στην Κύπρο και σ’ όλον τον κόσμο».

Στα κείμενα των εκλεκτών συνεργατών, που διανθίζονται από βιογραφικά σημειώματα, δημοσιεύματα στον Τύπο, επίσημα έγγραφα, επιστολές, αρχειακά τεκμήρια της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, που αναδίφησε η Αντωνία Προδρόμου, φωτογραφίες, εξώφυλλα σπάνιων βιβλίων και δείγματα καραμανλήδικης γραφής, καταγράφονται τα έργα και οι ημέρες των αείμνηστων αυτών Μικρασιατών και των απογόνων τους είτε των ανθρώπων, που αναζήτησαν μια δεύτερη πατρίδα στα μικρασιατικά χώματα.

Εκτενής αναφορά γίνεται, εν πρώτοις, για τον ευπατρίδη από την Αττάλεια Σταύρο Θεοφανίδη (1896-1957), σύζυγο της εξαιρετικής μορφώσεως Κυπρίας Καλλιόπης (Κλίπας) Μακρίδου, του οποίου η διεθνούς εμβέλειας απαστράπτουσα φυσιογνωμία άφησε έντονο το αποτύπωμά της στον επιχειρηματικό και πολιτικό κόσμο της Σμύρνης και της Αθήνας μετά τον ξεριζωμό. Φίλος του Ελευθέριου Βενιζέλου, εξελέγη βουλευτής με το Κόμμα των Φιλελευθέρων το 1932 και 1935, και γνώστης των ελληνοαμερικανικών ζητημάτων έφερε εις πέρας το 1939 άκρως εμπιστευτική αποστολή στις ΗΠΑ.

Το 1941, πιστός στη φωνή της πατρίδος διά στόματος βασιλέως Γεωργίου Β ́ ανέλαβε το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας στην Κυβέρνηση Τσουδερού· αψηφώντας κάθε κίνδυνο κατά την ταραγμένη εκείνη εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και προκειμένου να διαφωτίσει και να υπερασπιστεί τα εθνικά δίκαια εκινείτο διαρκώς μεταξύ Αιγύπτου, Νοτίου Αφρικής, ΗΠΑ και Λονδίνου.

Προσέφερε επίσης εκ του αφανούς τις πολύτιμές του υπηρεσίες τόσον με τα γεγονότα της Κωνσταντινουπόλεως (Σεπτ.1955), όσον και για το κυπριακόζήτημα. Σε επιστολή του της 5ης Απριλίου 1956 καταγγέλλει με αδιαμφισβήτητα επιχειρήματα την ύπουλη βρετανική διπλωματία στον Αμερικανό γερουσιαστή Herbert Lehman, ήτοι τη βρετανοκίνητη εμπλοκή της Τουρκίας στο θέμα της Κύπρου.
Πολιτιστική αναμόρφωση

Πλέκεται εν συνεχεία το εγκώμιο του Κωνσταντινουπολίτη Τηλέμαχου Καλλονά (1860-1937) μέσα από την εφημερίδα «Πάφος», που περιλαμβάνει και τον γλαφυρό επικήδειο του Λοΐζου Φιλίππου για τη συνεισφορά του διδασκάλου αυτού του γένους στην παιδεία της Κύπρου και ειδικότερα της Πάφου, καθώς αναδιοργάνωσε την Αστική Σχολή και τη συμπλήρωσε με Σχολαρχείο, του οποίου υπήρξε διευθυντής επί 18 έτη. Σε μιαν εποχή, εξάλλου, αμάθειας και πνευματικής υπανάπτυξης εργάστηκε με αξιοθαύμαστο ζήλο για την αναμόρφωση της πολιτιστικής, αθλητικής, οικονομικής και εκκλησιαστικής ζωής του Κτήματος, καθιστώντας το πνευματικό φυτώριο όλης της επαρχίας.

Στην αξιόλογη μελέτη του για το εκπαιδευτικό και συγγραφικό έργο της εμπνευσμένης φιλολόγου Μάγδας Κιτρομηλίδου (1914-2004), ο Στέλιος Παπαντωνίου δεν παραλείπει να επεκτείνει την τιμητική αναφορά μνήμης και ευγνωμοσύνης τόσο στον Μικρασιάτη πατέρα της, τον ιεροδιδάσκαλο του Χουδίου και διευθυντή του Γυμνασίου Πάφου Πασχάλη Πασχαλίδη, όσο και στον ομοίως φλογερό πατριώτη φιλόλογο σύζυγό της Μίκη Κιτρομηλίδη, με τον οποίο έζησε τη γερμανική κατοχή στην Αθήνα, βιώματα που καταγράφει στο βιβλίο της «Η άλλη εποχή».

Ωστόσο, πέρα από τις φιλολογικές και λαογραφικές μελέτες και τα βιβλία της για την παιδεία στον αλύτρωτο Ελληνισμό και την ανταπόκριση του μικρασιατικού ζητήματος ιδιαίτερα στη μικρή κοινωνία της Πάφου, η Μάγδα Κιτρομηλίδου συνέδεσε τη ζωή της με τον Αγώνα της ΕΟΚΑ και τις αγωνιστικές εκπαιδευτικές επάλξεις.

Ως διευθύντρια του ακριτικού Γυμνασίου Παλουριώτισσας πέτυχε την επαναλειτουργία του το 1975, εμφυσώντας πνοή ζωής στη νεκρή ζώνη. Από το «Βιογραφικό Λεξικόν Κυπρίων» του Αριστείδη Κουδουνάρη αδρομερώς επισημαίνεται η δράση στον εκπαιδευτικό και κοινωνικό στίβο της Κύπρου των ευπαίδευτων Μικρασιάτισσων Παρασκευής Ιωάννου (1877-1959), Ελευθερίας Μαυρικίου (1920-2008), Μαρίας Νικολαΐδου (1885-1970) και Μαρίτσας Πετρίδου (1907-1987).

Η Δωρίτα Βοσκαρίδου γράφει για τον παππού της Ξενοφώντα Σαρίκα, πολεμιστή στον Πρώτο και Δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο, του οποίου οι γονείς ήλθαν από την Κάτω Παναγιά της Μ. Ασίας στον Κάθηκα της Πάφου, ενώ από την Ταρσό της Κιλικίας εγκαταστάθηκαν στο ίδιο χωριό οι γονείς της φημισμένης για τα «δαντελένια αρτοκατασκευάσματα» γιαγιάς της Δωροθέας, το γένος Κουτσάκου.

Ο Τάκης Δημητριάδης, εκτός από τον πατέρα του «μάστρο Χάμπο», που κληρονόμησε από τον δικό του Μικρασιάτη πατέρα την τέχνη της υποδηματοποιίας, ζωντανεύει την αφήγηση της γιαγιάς του Κατίγκως από τη Σελεύκεια σχετικά με τη διάσωση του παππού του από βέβαιη κρεμάλα των Τούρκων, ενώ ο Λούης Περεντός σκιαγραφεί τον εκπαιδευτικό, τον άνθρωπο των γραμμάτων και φιλοτελιστή Παντελή Μητρόπουλο (1884-1956) από τη Σινώπη του Πόντου, που εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα το 1912.

Στις «14 και μία απλές, (γλυκό)πικρες και “υφάλμυρες” ιστορίες του Παναγιώτη Π. Σασλόγου»(1871-1959) η Άννα Παναγιώτου-Τριανταφυλλοπούλου σε ρέουσα γοητευτική αφήγηση ιστορεί τον βίο και την πολιτεία του παπουτσή, λαουτάρη και φιλοπότη εκ πατρός πάππου της από την Αττάλεια, που κατέληξε με την οικογένειά του στο Κατάκολο της Δυτικής Πελοποννήσου.

Για τις περιπέτειες από την Κύπρο στα Άδανα της Μικρασιατικής οικογένειας της μουσικού Μάρως Σφήκα γράφουν οι δύο της θυγατέρες Αγγελική Σφήκα-Ανδρέου και Δέσποινα Σφήκα-Ιουλιανού, όπως και η Άννα Τενέζη ξεδιπλώνει μνήμες για τον δικό της πατέρα: τον λαϊκό ποιητή της Ξάνθης από τον Κιουτάχεια Σπύρο Τζεννετζή (1912-1982), ποιήματα του οποίου σε καραμανλήδικη γραφή μεταφράζει η ίδια.

Τέλος, η γράφουσα περιγράφει τις αλλεπάλληλες περιπετειώδεις μεταναστεύσεις του θείου της πρωτοπόρου φωτογράφου της Πάφου Σπύρου Χαρίτου (1901-1990) από την Κισσόνεργα στη Σμύρνη, την Αθήνα, την Αμερική και τη Βηρυτό μέχρι τον επαναπατρισμό του στην Πάφο.