Ταξίδι στην ιστορία μας

Η Τράπεζα Κύπρου, με το καινοτόμο διαδραστικό πρόγραμμα «Valitsa Treasure», ξεδιπλώνει την ιστορία του νησιού
Ο Κωστής είναι μια λαϊκή φυσιογνωμία που ζει στην Κύπρο λίγο πριν τη δύση του 19ου αιώνα και που αγωνίζεται, όπως και άλλοι αγρότες και γεωργοί, να καλλιεργήσει τη δική του γη και να θρέψει την οικογένειά του. Οι ανομβρίες, συχνές την εποχή εκείνη, και οι τοκογλύφοι της εποχής, έκαναν δύσκολη την επιβίωσή του και τη ζωή της οικογένειάς του. Έπρεπε να εργάζεται σκληρά και να δανείζεται και μετά να ξοφλήσει τους τοκογλύφους που χρέωναν διπλά και τριπλά τα δάνεια που παραχωρούσαν στους φτωχούς χωρικούς.

Αυτή είναι μια από τις πολλές εικόνες της Κύπρου της εποχής. Η εικόνα της φτώχιας, της μιζέριας, της οικονομικής εξαθλίωσης και του αγώνα για επιβίωση και ξόφληση των χρεών που επέβαλλαν οι τοκογλύφοι.

Ήταν το έτος 1899. Τότε που δεν υπήρχαν τηλέφωνα, αυτοκίνητα, ηλεκτρισμός. Τότε που δεν υπήρχαν ντόπιες τράπεζες, παρά μόνο δυο ξένες, η Οθωμανική Τράπεζα και η Αγγλο-Αιγυπτιακή Τράπεζα, με τις οποίες πραγματοποιούσαν τις συναλλαγές τους η βρετανική κυβέρνηση και όσοι ασχολούνταν με το εξωτερικό εμπόριο.

Η Κύπρος βρισκόταν υπό τη βρετανική κυριαρχία. Στην αρχή, οι Κύπριοι καλωσόρισαν τους Βρετανούς ελπίζοντας ότι θα βοηθούσαν στην πρόοδο και ευημερία του νησιού. Όμως, σύντομα, ανακάλυψαν ότι η οικονομία και ο λαός παρέμειναν σε πλήρη στασιμότητα. Οι αγρότες, που ήταν η ραχοκοκκαλιά της οικονομίας, υπέφεραν από την πείνα.

Και εκεί έξι Κύπριοι, όλοι μέλη του «Κυπριακού Συλλόγου», ένωσαν τις δυνάμεις και αποφάσισαν να αναλάβουν δράση.
Οι έξι πρωτεργάτες

Ο δικηγόρος Ιωάννης Οικονομίδης, άνθρωπος μορφωμένος και πολυδιαβασμένος, εντυπωσιασμένος από τη λειτουργία του συνεργατικού κινήματος στη Γερμανία και την Ιταλία και τις αρχές της αλληλεγγύης που πρέσβευε, δημιουργεί με άλλες πέντε γνωστές προσωπικότητες της Λευκωσίας την πρώτη τράπεζα, υπό την επωνυμία Ταμιευτήριο «Η Λευκωσία». Μαζί του ο Κωνσταντίνος Λοϊζίδης, έμπορος, ο Κωνσταντίνος Διανέλλος, ιδιοκτήτης βιομηχανίας καπνού, ο Αντώνιος Θεοδότου, ιατρός, ο Κώστας Σαμουήλ, δάσκαλος Λογιστικής και ο Ευέλθων Γλυκύς, ιατρός.

Η κίνηση των 6 ανδρών δημιούργησε ελπίδες ανάμεσα στον κόσμο της νήσου. Όσοι είχαν χρήματα τα αποταμίευαν και τους απέφεραν, αρκετές φορές, κέρδη και άλλοι είχαν την ευκαιρία να δανείζονται με λογικό επιτόκιο.

Η πρωτοβουλία έμελλε σύντομα να μεταμορφώσει την κυπριακή οικονομία και την κοινωνία γενικότερα. Ήταν η απαρχή για τη δημιουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Κύπρου. Οι πρωτεργάτες του νέου κινήματος δούλεψαν σκληρά για να πείσουν τους Βρετανούς για την ανάγκη λειτουργίας ενός τραπεζικού οργανισμού, που θα εξυπηρετούσε την κοινωνία. Μέχρι το 1912...

Εκείνη τη χρονιά το συνεργατικό ταμιευτήριο ενεγράφη ως Ανώνυμη Εταιρεία, ανοίγοντας τον δρόμο και σε άλλα για να μετατραπούν σε εμπορικές εταιρείες. Η ανάπτυξη αυτή βοήθησε την Τράπεζα Κύπρου να αυξήσει τα περιουσιακά της στοιχεία και να εργαστεί σταθερά για την ανάπτυξη της Κύπρου.

Το 1930 η Τράπεζα ενεγράφη ως «Τράπεζα Κύπρου ΛΤΔ», επέκτεινε τις εργασίες της και εισήλθε στο «παιxνίδι» του ανταγωνισμού με τις άλλες ξένες τράπεζες.
Οι προκλήσεις και η ανάπτυξη

Και μετά ήλθε η παγκόσμια οικονομική κρίση και μια μεγάλη ανομβρία, που διήρκεσε 3 χρόνια.

Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων έπεσαν και τα εισοδήματα των γεωργών παρουσίασαν δραματική μείωση.

Όντας απελπισμένοι, υποχρεώθηκαν να πουλήσουν τις περιουσίες τους, για να εξοφλήσουν τα χρέη τους.

Μεγάλος αριθμός χωρικών, χωρίς γη και χρήμα, αναγκάστηκαν να δουλέψουν εργάτες σε μεγάλους γαιοκτήμονες, σε μικρά εργοστάσια και μεταλλεία.

Οι ξένες τράπεζες ανέστειλαν τις πιστώσεις τους στο νησί. Όμως, η Τράπεζα Κύπρου συνέχισε να στηρίζει την αγορά βελτιώνοντας και αναβαθμίζοντας τα συστήματά της.

Με κύριο μοχλό ανάπτυξης τη μεταλλευτική βιομηχανία η οικονομία ανέκαμψε από την κρίση από το 1935 και έπειτα. Τα πρώτα εργοστάσια έκαναν την εμφάνισή τους στο νησί.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σημειώθηκε μια νέα φάση οικονομικής ανάπτυξης. Η οικονομία κατέγραφε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και η Τράπεζα Κύπρου ανταποκρίθηκε στις ανάγκες των καιρών και άρχισε να επεκτείνει ποικιλόμορφα τις υπηρεσίες της.

Το 1960, μετά την Ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας, το νησί συνέχισε να αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις και η υπανάπτυκτη οικονομία παρουσίαζε πτωτική τάση. Η Τράπεζα Κύπρου συνέχισε να προσφέρει δάνεια και να χρηματοδοτεί τους εισαγωγείς και εξαγωγείς και τον επιχειρηματικό κόσμο, ενισχύοντας τις εμπορικές δραστηριότητες.

Ωστόσο, η τουρκική εισβολή του 1974 επέφερε ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά και κοινωνικά «χτυπήματα» στο νησί. Η Κύπρος έχασε το 37% της γης της, η οικονομία παρουσίασε μείωση κατά 35% μέσα σε δυο χρόνια, ενώ χάθηκαν επενδύσεις αξίας 2.5 δις λιρών. Χάθηκαν θέσεις εργασίας, περιουσίες, και έμψυχο και άψυχο δυναμικό. Περίπου το 30% του πληθυσμού του νησιού παρέμεινε χωρίς δουλειά. Χιλιάδες άνθρωποι ξενιτεύτηκαν, ενώ άλλοι ζούσαν σε όριο φτώχιας.
Το «θαύμα» και η κατάρρευση

Και τότε η Τράπεζα Κύπρου στήριξε το «οικονομικό θαύμα» της Κύπρου. Οι Κύπριοι μάζεψαν δυνάμεις και γρήγορα, με σκληρή δουλειά, ιδιωτικές επενδύσεις και βελτίωση της παραγωγικότητας, έκτισαν τη νέα Κύπρο. Τα επόμενα 20 χρόνια η Τράπεζα Κύπρου κατέγραψε πρωτόγνωρα θετικούς ρυθμούς.

Όμως, ο οικονομικός κύκλος γυρίζει. Μετά τα θετικά πρόσημα έρχονται αρνητικά. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η περίπτωση Κύπρου μετά το 2008. Μετά το 2008 και με επίκεντρο τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση και τις επιπτώσεις από την επέκταση των τραπεζών κυρίως στην Ελλάδα, ήλθαν οι ανατροπές. Οι αποφάσεις του Eurogroup, το κλείσιμο της Λαϊκής Τράπεζας, το «κούρεμα» των καταθέσεων και η αναδιάρθρωση της Τράπεζας Κύπρου.

Η παρουσία της Τράπεζας Κύπρου σε κομβικούς σταθμούς της ιστορίας της Κύπρου, κρύβεται στα αρχεία του Ιστορικού Αρχείου της Τράπεζας Κύπρου. Αυτό το υλικό, με έναν έξυπνο και διαδραστικό τρόπο, παρουσιάζεται σε σχολεία της Κύπρου μέσα από το καινοτόμο πρόγραμμα «Valitsa Treasure», που ετοιμάστηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της Τράπεζας. Το έργο εγκαινιάστηκε με πρώτο «ξεναγό» τον Μάριο Σκανδάλη, Διευθυντή Διεύθυνσης Συμμόρφωσης του Συγκροτήματος.