Οι οικονομικές προκλήσεις του 2019

Είναι σημαντικό να δούμε εμπειρικά πώς θα τύχουν διαχείρισης δάνεια που εξαγοράστηκαν από εταιρείες διαχείρισης
Τα αποτελέσματα του 2018 για την κυπριακή οικονομία, τουλάχιστον όσον αφορά τα στατιστικά, κρίνονται ικανοποιητικά. Η οικονομία αναπτύχθηκε με ποσοστό πέραν του 3% του ΑΕΠ, η ανεργία συνέχισε την καθοδική της πορεία και τα πλεονάσματα της Κεντρικής Κυβέρνησης αυξήθηκαν.

Η διατήρηση του μομέντουμ των αναβαθμίσεων από τους οίκους αξιολόγησης αποτελεί βασική πρόκληση για το 2019, την ίδια στιγμή που οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που άλλοτε ανθούσαν και αποτελούσαν την ραχοκοκκαλιά της κυπριακής οικονομίας, παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα βιωσιμότητας.

Η χρονιά που φεύγει σηματοδότησε και τη δεύτερη μεγάλη αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος μετά το 2013. Η συγχώνευση του «καλού» Συνεργατισμού με την Ελληνική Τράπεζα άλλαξε και πάλι το τραπεζικό τοπίο, ενώ ιδιαίτερα σημαντικός είναι και ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων του «κακού» Συνεργατισμού (σημειώνεται ότι ο οργανισμός που διαχειρίζεται αυτά τα περιουσιακά στοιχεία δεν έχει ακόμη τις απαραίτητες άδειες για να διεκπεραιώνει τις εργασίες του). Την ίδια στιγμή αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ολοκλήρωση του σχεδίου Εστία και η εφαρμογή του.
Οι διεθνείς εξελίξεις

Η κυπριακή οικονομία καλείται να λειτουργήσει σε ένα δύσκολο και συνεχώς μεταβαλλόμενο πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Οι πολιτικές προστατευτισμού των ΗΠΑ προκαλούν τριγμούς με άλλες οικονομικές δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ευρώπη. Την ίδια στιγμή υπάρχουν ανοιχτά μέτωπα σε Ουκρανία, Συρία και άλλες περιοχές. Από τη μια η μεταβλητότητα προκαλεί προβλήματα στις διεθνείς αγορές, από την άλλη η Κύπρος μπορεί να αποτελέσει τον πυλώνα σταθερότητας, με τη γεωγραφική της θέση να καταγράφεται στα σημαντικά της πλεονεκτήματα.

Δύο γεγονότα που σίγουρα θα επηρεάσουν την ευρωπαϊκή και ενδεχομένως την παγκόσμια οικονομία είναι η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ο τρόπος που τελικά θα γίνει αυτό, και η λήξη των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης, κυρίως από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Το Brexit, αν τελικά προχωρήσει χωρίς συμφωνία των δύο μερών, αναμένεται να προκαλέσει οικονομικές και πολιτικές αναταράξεις. Την ίδια στιγμή ενδεχομένως να υπάρξουν και ευκαιρίες, μέσα από οργανισμούς που θέλουν να συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη.

Η λήξη του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης από την ΕΚΤ ενδεχομένως να οδηγήσει σε αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων στις ευρωπαϊκές αγορές, εφόσον αφαιρείται από την εξίσωση ένας εν δυνάμει μεγάλος αγοραστής ομολόγων. Αυτό αναμένεται να επηρεάσει κυβερνήσεις οι οποίες θα βγουν στις αγορές εντός του επόμενου έτους. Πιθανώς προς το τέλος του 2019 να δούμε τη σταδιακή αύξηση των επιτοκίων. Το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων βοήθησε από τη μια στην παροχή ρευστότητας στην αγορά, από την άλλη όμως (πέραν του ότι λειτούργησε ως αντικίνητρο για τις αποταμιεύσεις), επηρέασε αρνητικά την κερδοφορία των τραπεζών και τις αποδόσεις ασφαλιστικών ταμείων και ταμείων προνοίας.
Χρηματοπιστωτικός Τομέας

Μετά τις αποφάσεις του 2018 ο χρηματοπιστωτικός τομέας αναδιαρθρώθηκε με σημαντικό μέρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων να βγαίνει εκτός του συστήματος, είτε μέσω της διάσπασης του Συνεργατισμού ή μέσω της αγοράς μεγάλου πακέτου δανείων από επενδυτικά ταμεία. Τα πιο πάνω μπορεί εν μέρει να αποσυμφορίζουν τους ισολογισμούς των τραπεζών, αλλά από την άλλη δεν έλυσαν το πρόβλημα. Πολλοί πολίτες συνεχίζουν να είναι υπερδανεισμένοι και αδυνατούν να αποπληρώσουν τα δάνειά τους, ενώ ο ρυθμός εκποίησης ή ανάκτησης των υποθηκών θα επηρεάσει τον τομέα των ακινήτων.

Είναι σημαντικό να δούμε εμπειρικά πώς θα τύχουν διαχείρισης δάνεια που εξαγοράστηκαν. Σημειώνεται ότι τέτοιοι οργανισμοί ψάχνουν για γρήγορες λύσεις (π.χ. είναι περιορισμένη η δυνατότητα αναδιάρθρωσης δανείου), όπως η πώληση της υποθήκης ή άμεση εξόφληση του δανείου και προς αυτήν την κατεύθυνση οι εταιρείες διαχείρισης είναι διατεθειμένες να παρέχουν σημαντικές εκπτώσεις.

Την ίδια στιγμή αναμένεται να δούμε και την οριστικοποίηση των κριτηρίων του Εστία και την ανακοίνωση της διαδικασίας με την οποία θα γίνονται οι αιτήσεις. Ακόμη με περισσότερο ενδιαφέρον αναμένεται η ανακοίνωση του σχεδίου που αφορά τους «καλούς» δανειολήπτες. Σημειώνεται ότι τα σχέδια αυτά θα εφαρμόζονται σε περιπτώσεις που το δάνειο είναι βιώσιμο, δηλαδή μετά την αναδιάρθρωσή του στο ποσό αξίας της υποθήκης ο δανειολήπτης μπορεί να καταβάλλει το μέρος της δόσης που δεν θα καλύπτεται από το κράτος. Αναμένεται ότι αριθμός δανείων που βρίσκονται στα μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά θα τύχουν ανακατάταξης, κάτι που θα βοηθήσει και τα κεφάλαια των τραπεζών.

Συζήτηση υπάρχει και για άλλες κατηγορίες πολιτών, όπως αυτοί που βρίσκονται στο ενοίκιο, οπότε το 2019 ενδεχομένως να υπάρξει η αναδιαμόρφωση της Στεγαστικής Πολιτικής του Κράτους.
Τομείς της οικονομίας

Το 2018 όλοι οι παραδοσιακοί τομείς της οικονομίας, όπως ο τουρισμός, οι κατασκευές, οι επαγγελματικές υπηρεσίες και η ναυτιλία παρουσίασαν άνοδο, τροφοδοτώντας την ενίσχυση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της χώρας.

Ο αριθμός των αφίξεων τουριστών αυξάνεται κάθε έτος, χωρίς όμως να παρατηρείται αντίστοιχη αύξηση όσον αφορά τα εισοδήματα. Πολλές τουριστικές μονάδες ανακαινίσθηκαν ή / και επεκτάθηκαν, ενώ νέες αναμένεται να μπουν στην αγορά το 2019. Η λειτουργία του Υφυπουργείου Τουρισμού αναμένεται να ενισχύσει τις προσπάθειες των επαγγελματιών του τομέα, όμως βασική προτεραιότητα είναι η διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του προϊόντος και η ενίσχυση της ποιότητας των επισκεπτών.

Όσον αφορά τα ακίνητα, μεγάλη πρόκληση παραμένει η διατήρηση της εξωγενούς ζήτησης, που τροφοδοτήθηκε εν μέρει από τα παρεχόμενα κίνητρα και η απορρόφηση από την αγορά των ακινήτων που θα εκποιηθούν/πωληθούν από τα τραπεζικά ιδρύματα καθώς και τα νέα που αναμένεται να κατασκευαστούν, κάτι που αποτυπώνεται στις εγκρίσεις των αδειών οικοδομής. Η βιώσιμη και συνετή ανάπτυξη του τομέα θα πρέπει να διασφαλιστεί μέσα από τις σωστές πολιτικές του κράτους. Το 2019 αναμένεται να εφαρμοστεί η επιστροφή ΦΠΑ 14% σε οικόπεδα που αγοράστηκαν για την κατασκευή μόνιμης κατοικίας, ενώ τα πολεοδομικά κίνητρα σε όσους τα εκμεταλλεύονται θα έχουν κόστος.

Η ναυτιλία παραμένει σταθερός αιμοδότης της κυπριακής οικονομίας με βασική πρόκληση των επόμενων ετών τη διατήρηση, μέσα από την έγκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ανταγωνιστικού φορολογικού συστήματος. Την ίδια στιγμή ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών μετά από μια περίοδο αναπροσαρμογής στα νέα δεδομένα της αγοράς και τις νέες ανάγκες των επιχειρηματιών και της κοινωνίας, συνεχίζει να συνεισφέρει θετικά στην οικονομία. Νέες αγορές παρουσιάζονται πλέον στο προσκήνιο και βασική πρόκληση και για το νέο έτος είναι η διατήρηση της Κύπρου ως ενός ανταγωνιστικού χρηματοοικονομικού κέντρου, έτοιμου να προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες της εποχής, παρέχοντας νέες υπηρεσίες και χρηματοοικονομικά προϊόντα.

Οι τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας (θα πρέπει να δούμε την κατάληξη με το ΓεΣΥ) ενισχύονται, ενώ η μεγάλη πρόκληση για το 2019 αφορά τον τομέα της ενέργειας. Πέρα από τον σωστό σχεδιασμό, πολιτικό και οικονομικό, για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, η Κύπρος καλείται να καλύψει τους στόχους του 2020, για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις

Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της Κυβέρνησης και τα όσα αναφέρονται στον κρατικό προϋπολογισμό αναμένονται σημαντικές μεταρρυθμίσεις το 2019, με το μεγάλο στοίχημα να παραμένει η υλοποίησή τους. Γενικό Σχέδιο Υγείας, αναδιάρθρωση της δημόσιας υπηρεσίας, εκσυγχρονισμός του συστήματος απονομής δικαιοσύνης και των Δικαστηρίων, μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης και του εκπαιδευτικού συστήματος, εφαρμογή της ηλεκτρονικής τεχνολογίας είναι μερικές από τις μεταρρυθμίσεις που προγραμματίζονται. Αρκετές από αυτές σχεδιάστηκαν εδώ και καιρό, αλλά η υλοποίησή τους αντιμετώπιζε σημαντικές δυσκολίες.

Σημειώνεται ότι σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης η χρηματοδότηση των μεταρρυθμίσεων είναι ευκολότερη, όμως απαιτείται πολιτική διαχείριση και θέληση. Το 2019 θα υπάρξει αύξηση στις εισφορές για τις κοινωνικές ασφαλίσεις, ενώ θα αρχίσουν και οι εισφορές που αφορούν το ΓεΣΥ.

Σημαντική παράμετρος των μεταρρυθμίσεων είναι η ενίσχυση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η διευκόλυνση των επενδύσεων και η ενίσχυση των υποδομών όπως του οδικού δικτύου. Αυτά θα διασφαλίσουν τη συνέχιση των επενδύσεων στην Κύπρο αλλά και τη διασφάλιση της αξίας των επενδύσεων όσων εμπιστεύτηκαν την Κύπρο.