Ο δρόμος έχει τη δική του ιστορία…

Με την ανατολή του 20ού αιώνα η Κύπρος είχε συνολικό μήκος δρόμων 1.012 χιλιόμετρα σε ολόκληρη την επικράτειά της. Οι δρόμοι ήταν στην καλύτερη περίπτωση λιθόστρωτοι, ενώ στη συντριπτική τους πλειοψηφία είχαν χωμάτινη επιφάνεια. Στενοί, ανώμαλοι και ελικοειδείς, ήταν ικανοί να δέχονται κάρα τα οποία σύρονταν από 1-2 ζώα. Γι’ αυτό υπήρχαν τα Χάνια (ίσως όλοι να ξέρουμε το Χάνι του Ππάντζιαρου), τα οποία αποτελούσαν ενδιάμεσους ή τελικούς σταθμούς για να ξεκουραστούν τα ζώα ή ακόμα και να αλλαχθούν με ξεκούραστα για συνέχιση του ταξιδιού. Τα μονοπάτια ήταν ο κύριος συνδετικός κρίκος μεταξύ χωριών, αλλά και μεταξύ περιουσιών.
Κατηγοριοποιήσεις

Σήμερα το δίκτυο δρόμων μόνο στην ελεύθερη Κύπρο ξεπερνά τα 12.500 χιλιόμετρα, εκ των οποίων πέραν του 65% είναι ασφαλτοστρωμένοι και το υπόλοιπο με χωμάτινη ή μη ασφαλτοστρωμένη επιφάνεια. Το δίκτυο κατηγοριοποιείται σε:
· Αυτοκινητόδρομους (πρόθεμα «Α»)
· Κύριες Οδούς (πρόθεμα «Β»)
· Δευτερεύουσες Οδούς (πρόθεμα «Ε»)
· Τοπικές Οδούς (πρόθεμα «F»)
· Οδούς χωρίς αρίθμηση (χωρίς πρόθεμα)
Ανάγκες σύνδεσης

Το σημερινό δίκτυο αυτοκινητόδρομων, αλλά και ο χρονισμός υλοποίησής του, προέκυψε σε μεγάλο βαθμό λόγω της τούρκικης εισβολής. Η ανάγκη δημιουργίας του Αεροδρομίου Λάρνακας το 1974 δημιούργησε ανάγκες σύνδεσής του με την υπόλοιπη Κύπρο, λαμβάνοντας φυσικά υπόψη και τις μάζες του ντόπιου πληθυσμού. Έτσι, ο αυτοκινητόδρομος Λευκωσίας - Λεμεσού ολοκληρώθηκε το 1986, της Λευκωσίας - Λάρνακας το 1991, της Λάρνακας - Λεμεσού το 1995, της Λεμεσού - Πάφου το 1997, της Λάρνακας - Αγίας Νάπας το 2002 και της Λευκωσίας - Δένειας το 2006.
Τρεις πονεμένες ιστορίες

Με αυτό το δίκτυο αυτοκινητόδρομων η Κύπρος απέκτησε καλή συνδεσιμότητα μεταξύ των αστικών περιοχών της και των ενδιάμεσων κοινοτήτων. Όμως άφησε προς το παρόν αποκομμένες κάποιες περιοχές, οι οποίες ακόμη στηρίζονται από δευτερεύον οδικό δίκτυο, όπως την περιοχή Πόλης Χρυσοχούς και ολόκληρη την Ορεινή Κύπρο. Και για τις δύο περιοχές υπάρχουν τρεις πονεμένες ιστορίες (βλέπε αυτοκινητόδρομους Πάφου - Πόλης Χρυσοχούς, Λεμεσού - Σαϊττά και Δένειας - Αστρομερίτη), που στερούν ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη αφήνοντάς τες να παραπαίουν και να μαστίζονται από αστυφιλία. Η Ορεινή Κύπρος είναι ιδιαίτερα αρνητικά επηρεασμένη από αυτήν τη στέρηση γρήγορης και ασφαλούς συνδεσιμότητας.
Κόστος και επιπτώσεις

Τίθεται από κάποιους το εξής ερώτημα: Είμαστε βέβαιοι πως η δημιουργία αυτοκινητόδρομων δημιουργεί τέτοιες συνθήκες ανάπτυξης; Η απάντηση είναι πολυσύνθετη. Ας επικεντρωθούμε σε μερικές παραμέτρους.
Είναι γεγονός ότι υπάρχει μεγάλο κόστος κατασκευής ενός τέτοιου έργου. Από το στάδιο σχεδιασμού της όδευσής του, στο στάδιο των απαλλοτριώσεων ιδιωτικής γης, μέχρι το στάδιο κατασκευής και παράδοσης. Πέραν του «καθαρόαιμου» κόστους, δυνατόν να υπάρχουν και περιβαλλοντικές επιπτώσεις που θα πρέπει με κάποιον τρόπο να αποτιμηθούν και αυτές. Και φυσικά, από την άλλη υπάρχουν τα οφέλη, τα οποία επίσης χωρίζονται σε «καθαρόαιμα έσοδα» και μη -πιο σημαντικού χαρακτήρα θα έλεγα- όπως η μείωση τροχαίων δυστυχημάτων και η απώλεια ανθρώπινης ζωής. Αλήθεια, τι αξία πρέπει να βάλουμε σε αυτήν; Με βάση στατιστικά στοιχεία που είναι διαθέσιμα, υπάρχει μια διαχρονική μείωση των δυστυχημάτων που αγγίζει το 40% κατά την περίοδο που αποκτήσαμε το υφιστάμενο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων.
Σύγκριση

Σε ό,τι αφορά το κατά πόσον η ανάπτυξη της υποδομής του οδικού δικτύου είναι σε θέση να βελτιώσει την εικόνα των κοινοτήτων της υπαίθρου, ας κάνουμε αναφορά σε απλούς αριθμούς, ανατρέχοντας σε συγκρίσεις μεταξύ απογραφών πληθυσμού που έγιναν διαχρονικά, και εκεί μπορούν να εξαχθούν πολλά συμπεράσματα. Η σύγκριση που θα σας παραθέσω είναι μεταξύ της απογραφής που έγινε το 1982 και αυτής του 2011.

Επιλέγω επίσης -όχι τυχαία- τις Κοινότητες της Κοκκινοτριμιθιάς, του Μάμμαρι, του Ακακίου και της Περιστερώνας επειδή βρίσκονται κοντά στον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας - Δένειας, αλλά και τις Κοινότητες Ιδαλίου και Αλάμπρας οι οποίες βρίσκονται κοντά στον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας - Λάρνακας - Λεμεσού. Σημειώνω πως το 1982 δεν υπήρχε κανένας από τους δύο αυτοκινητόδρομους, ενώ το 2011 υπήρχαν και οι δύο - ο ένας με παρουσία 25 ετών και ο άλλος με παρουσία 5 ετών.

Τα αποτελέσματα έχουν ως ακολούθως:
Κοινότητα Αριθμός Κατοικιών Αύξηση

1982 2011 (%)
Κοκκινοτριμιθιά 611 1.436 135%
Μάμμαρι 285 543 91%
Ακάκι 620 1.052 70%
Περιστερώνα 650 844 30%
Δάλι 1.129 3.632 222%
Αλάμπρα 213 536 152%
Ουσιαστική αιτία της αύξησης του αριθμού κατοικιών σε αυτές τις Κοινότητες είναι η εγγύτητά τους προς το μεγάλο αστικό κέντρο της Λευκωσίας μέσω του δικτύου αυτοκινητοδρόμων. Όταν για παράδειγμα πριν από το 2005 ήθελες περίπου 25 λεπτά να μεταβείς από την Κοκκινοτριμιθιά στη Λευκωσία, δύσκολα έπαιρνες την απόφαση να στεγάσεις την οικογένειά σου εκεί. Όταν σήμερα θέλεις μόνον 7 λεπτά, αποτελεί σοβαρή επιλογή δεδομένης και της ακρίβειας της γης στη Λευκωσία. Η Περιστερώνα είχε την πιο μικρή αύξηση επειδή απέχει 10χλμ από τον αυτοκινητόδρομο, ενώ οι άλλες Κοινότητες έχουν άμεση πρόσβαση.
Κομβικό σημείο το Δάλι

Το Δάλι και η Αλάμπρα έχουν καταστεί κομβικά σημεία και αποτελούν καλά παραδείγματα των μακροπρόθεσμων θετικών επιπτώσεων ενός αυτοκινητόδρομου που φέρνει τις κοινότητες πιο κοντά στο μητροπολιτικό κέντρο. Παρόμοια συμπεράσματα εξάγονται αν δούμε κοινότητες σε όλη την ελεύθερη επικράτεια της Κύπρου. Γι’ αυτό αν θέλουμε να αναζωογονήσουμε την Ορεινή μας Κύπρο και να την κάνουμε να ανθίζει ολόχρονα και με βιώσιμο τρόπο, πρέπει να επενδύσουμε σαν Κράτος στην καλυτέρευση της υποδομής που μας παρέχει ασφαλή και γρήγορη πρόσβαση σε αυτήν. Οι σχεδιασμοί υπάρχουν και πρέπει τάχιστα να υλοποιηθούν.
ΑΝΔΡΕΑΣ Α. ΑΝΔΡΕΟΥ
MRICS,
CEO, APS Andreou Property Strategy - Chartered Surveyors