Ποιος φοβάται τον κακό γκρίζο λύκο;

Στις 30 Οκτωβρίου του 1938 το ραδιοφωνικό δίκτυο της CBS με αφορμή τη γιορτή του Χάλογουιν είχε μεταδώσει ένα επεισόδιο από προσαρμογή του μυθιστορήματος του Χ. Τζ. Γουέλς «Ο Πόλεμος των Κόσμων» σε σκηνοθεσία και αφήγηση του Όρσον Γουέλς. Υπό μορφή δελτίου ειδήσεων, οι ακροατές ενημερώνονταν για μια εισβολή εξωγήινων από τον Άρη με τέτοιο ρεαλιστικό τρόπο, που οι περισσότεροι πίστεψαν ότι συνέβαιναν αλλεπάλληλες μυστηριώδεις εκρήξεις, ένας μετεωρόλιθος είχε πέσει κοντά στο Νιου Τζέρσεϊ, πλήθος ανθρώπων σκοτώθηκαν από Αρειανούς οπλισμένους με μια φοβερή θερμική ακτίνα και πως οι παντοδύναμοι «κατακτητές» βάδιζαν προς τη Νέα Υόρκη.

Πανικοβλημένοι οι Αμερικανοί τηλεφωνούσαν σε Αστυνομία, εφημερίδες και στη ραδιοφωνική εταιρεία για το ασφαλέστερο καταφύγιο, ενώ μεταδίδονταν από τον ένα στον άλλο φήμες-θρίλερ. Γιατροί και νοσοκόμοι επικοινωνούσαν ακόμη με τα νοσοκομεία για να προσφέρουν εθελοντικές υπηρεσίες και μερικοί δημοτικοί υπάλληλοι άρχισαν να καταστρώνουν σχέδια για την εκκένωση της Νέας Υόρκης, εφόσον πίστευαν ότι οι εισβολείς θα κατακτούσαν εντός ολίγου τις ΗΠΑ, φτάνοντας μέχρι τον Καναδά.

Παρότι ο Γουέλς είχε πει κάποτε πως τα φανταστικά του μυθιστορήματα δεν έπρεπε να θεωρούνται πραγματικά, αλλά να διαβάζονται σαν ένα μυθιστορηματικό όνειρο, το συναρπαστικό όνειρο είχε γίνει νοσηρός εφιάλτης για χιλιάδες Αμερικανούς. Μια ραδιοσκηνοθεσία επιστημονικής φαντασίας, που πήρε διαστάσεις φαντασιόπληκτου πανικού. Ποιος όμως μπροστά στο φάσμα της επικείμενης καταστροφής, που σπέρνει παντού τον θάνατο, αν δεν γνωρίζει ότι πρόκειται για αποκύημα φαντασίας ή στημένης φάρσας, μπορεί να πει και να καθησυχάσει «μη φοβού τον φόβο»!

Ας ερωτηθούν οι ίδιοι οι Αμερικανοί της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, που βιώνουν τις ανατριχιαστικές εικόνες μέσα από τα ερείπια των δίδυμων πύργων και τους 3.000 νεκρούς τους. Και ας ερωτηθούν συγγενείς και φίλοι των θυμάτων από τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών, από την πτώση αεροπλάνων, το πρόσφατο μακελειό με 17 νεκρούς σε σχολείο στη Φλόριντα και από μελλοντικές συνέπειες της οπλοκατοχής.

Ποια τα αισθήματα των πολεμόπληκτων μεταναστών της Συρίας και όσων συμπατριωτών τους ζουν μέσα στις φλόγες ενός ατέλειωτου εμφυλίου; Πώς βιώνουν τον φόβο στο Αφρίν και ας οι Κούρδοι μαχητές τους ήταν εδώ και ένα χρόνο προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του «Κλάδου ελαίας» της Τουρκίας;

Αλλά κι εμείς στην Κύπρο, ύστερα από την εισβολή του Αττίλα και τις τραγικές της συνέπειες από τη συνεχιζόμενη τουρκοκατοχή για 44 χρόνια, είναι δυνατόν να συμβιβαστούμε ατρόμητοι με την ιδέα ενός άλλου χειρότερου πολέμου; Δεν διανοούμαστε να καταληφθούμε από την απελπισία του φόβου και τον πανικό της απόγνωσης.

Και οι απειλητικές εκτοξεύσεις του Ερντογάν, που επαναλαμβάνει συνοπτικά, για να τις εμπεδώσουμε ο εδώ εγκάθετός του; Αλλά για να θυμηθούμε το ποιηματάκι κάπως παραλλαγμένο του παλιού παραμυθιού, ποιος στ’ αλήθεια φοβάται τον κακό γκρίζο λύκο όσο κι αν μας δείχνει τα δόντια του. Ακούγοντάς τον θυμώνουμε, οργιζόμαστε, γελούμε σαρκαστικά, ξορκίζοντας τους όποιους φόβους μας για μια ενδεχόμενη σύρραξη από την ανάφλεξη θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο είτε στην Κύπρο. Μπλοφάρει άραγε ή σοβαρολογεί, όταν απειλεί με παρανοϊκά σουλτανικά φιρμάνια, για ν’ ακουστεί ταυτόχρονα σε Ευρώπη και ΗΠΑ, καθώς και στους πιο σκληροπυρηνικούς της αντιπολίτευσης;

«Θα εισβάλουμε και θα καταλάβουμε τα 18 ελληνικά νησιά στο Αιγαίο όπως έκανε και ο πρωθυπουργός Ετσεβίτ στην Κύπρο το 1974», με θράσος εξεστόμισε ο Κιλιτζάρογλου, ενώ, πολλαπλασιαστής δύναμης, ο Ερντογάν ανεφώνησε προς πάσα κατεύθυνση: «Μη νομίζουν ότι δεν παρατηρούμε τις κινήσεις ανοικτά της Κύπρου με τις έρευνες και τις κινήσεις στο Αιγαίο με τις βραχονησίδες. Προειδοποιούμε όσους κάνουν λανθασμένους υπολογισμούς στην Κύπρο και στο Αιγαίο να μην ξεπερνούν τα όρια. Τουρκικά πολεμικά πλοία παρακολουθούν τις εξελίξεις στην περιοχή».
Πόσο μας αγγίζουν οι εκφοβισμοί

Πόσο μας αγγίζουν λοιπόν οι εκφοβισμοί μιας τέτοιας επαναλαμβανόμενης απειλής, εφόσον, το γενεσιουργό αίτιο του φόβου είναι το αίσθημα της ανασφαλείας, που απορρέει από την αίσθηση της απειλής; Ο φόβος, που συνιστά ένα από τα πλέον αρχέγονα συναισθήματα του ανθρώπου σε όλη τη μακραίωνη ιστορική του πορεία και συναρτάται με τη στάθμιση του υπαρκτού ή υποθετικού κινδύνου της προγενέστερης φοβικής εμπειρίας και μεταγενέστερης επίφοβης σκέψης για τα παρεπόμενα του πολέμου.

Ενδεικτικό το απόσπασμα από βιβλίο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας: «Ο πόλεμος είναι η πιο σοβαρή απ’ όλες τις απειλές κατά της υγείας. Η ερήμωση που θα συνεπαγόταν ένας πυρηνικός πόλεμος, σε όρους αριθμού νεκρών, τραυματιών και μόνιμα αναπήρων, απλώς υπερβαίνει κάθε φαντασία. Ένας βομβαρδισμός μιας μεγάλης πόλης με μια βόμβα ενός μεγατόνου θα προκαλούσε πάνω από 1,5 εκατομμύρια νεκρούς και άλλους τόσους τραυματίες. Έχει εκτιμηθεί ότι ένας "περιορισμένος" πυρηνικός πόλεμος με μικρότερα "τακτικά", πυρηνικά όπλα συνολικής ισχύος 20 μεγατόνων, που θα έπλητταν στρατιωτικούς στόχους σε μια σχετικά πυκνοκατοικημένη περιοχή, θα απέφερε φόρο αίματος 9 περίπου εκατομμύρια νεκρούς και σοβαρά τραυματίες.

Ακόμα χειρότερα, ένας μεγάλης κλίμακας πυρηνικός πόλεμος, ισχύος 10.000 μεγατόνων, θα σκότωνε 1,15 δισεκατομμύριο ανθρώπους και θα τραυμάτιζε 1,1 δισεκατομμύριο, έτσι που τα άμεσα θύματα να είναι πάνω από τον μισό πληθυσμό της Γης. Ο αντίκτυπος ενός τέτοιου γεγονότος στο περιβάλλον του πλανήτη θα ήταν ανυπολόγιστος. Παρ' όλα αυτά, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι και ο πόλεμος με συμβατικά όπλα είναι επίσης μια φρικιαστική απειλή για την ανθρωπότητα.

Η τεράστια καταστροφή που προκάλεσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος είναι μια ελάχιστη ένδειξη τού ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα μιας γενικευμένης διεθνούς σύγκρουσης στις μέρες μας, δεδομένου του πόσο καταστροφικά είναι τα συμβατικά όπλα που διαθέτουμε σήμερα. Αλλά ειρήνη δεν είναι απλώς η απουσία του πολέμου. Είναι επιπλέον μια θετική αίσθηση ευημερίας και ασφάλειας για τους ανθρώπους όλων των χωρών, που τους δίνει την ευκαιρία να καθορίσουν ελεύθερα τον προορισμό της ζωής τους και να ξεδιπλώσουν πλήρως το ανθρώπινο δυναμικό τους. Προϋποθέτει τη δυνατότητα όλα τα έθνη να συμμετέχουν ενεργά, πάνω σε μια βάση ισότητας και με ένα αληθινό πνεύμα αλληλεγγύης και αμοιβαιότητας, στην ανάπτυξη ενός περισσότερο ικανοποιητικού κόσμου για όλους τους ανθρώπους».

«Φόβος πάντα, φόβος παντού» (Peur toujours, peur partout). Mε τέσσερεις περιεκτικές λέξεις συνόψιζε ο ιστορικός Lucien Febvre την εμπειρία της ζωής στην Ευρώπη του 16ου αιώνα. To 1952 στην κεντρική πλατεία του Ρότερνταμ, που είχε στη διάρκεια του πολέμου ανηλεώς βομβαρδισθεί, στήθηκε ένα φρικιαστικό άγαλμα. O δημιουργός του, ο γλύπτης Ossip Zadkine, το ονόμασε «Μνημείο για μια κατεστραμμένη πόλη».

Ένας τραυματισμένος άνθρωπος που υψώνει τα χέρια προς τον ουρανό σε στάση σπαραγμού και επίκλησης. Το μπρούντζινο σώμα του είναι ακρωτηριασμένο. Από ψηλά στο στήθος έως τις γάμπες που συγκρατούν με αστάθεια το κορμί δεν υπάρχουν ούτε σάρκα ούτε οστά. Θα μπορούσε ακόμη να ονομαστεί «το Φάσμα του Πολέμου», όσο σουρεαλιστικό κι αν προσλαμβάνεται από τις νεότερες γενιές.

Πώς οι παλαιότερες να μη φοβούνται τον πόλεμο που, κατά τον Σεφέρη, «νιώσανε πάνω τους μαβιά μεγάλα/τα μάτια της ολόκληρης καταστροφής». Καιρός όμως ν’ ακούσουμε την προτροπή του Ρούζβελτ για «Ελευθερία από τον Φόβο», φτάνει να ξέρουμε με ποιες πολιτικές και ποιες κινήσεις θα αντιμετωπίσουμε τις απειλητικές κραυγές του αντιπάλου, που δεν είναι άλλος από τον Τούρκο κατακτητή της πατρίδας μας.