Οι μαύροι Ιούληδες της Κύπρου

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ ΣΤΗ ΦΟΝΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ ΣΤΟ ΜΑΡΙ
Η ΚΑΡΑΤΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΟ 1821, ΤΟ ΠΡΟΔΟΤΙΚΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΚΑΙ Η ΒΑΡΒΑΡΗ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ 1974, Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΟΥ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΚΑΙ Η ΦΟΝΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΒΑΣΗ «ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΦΛΩΡΑΚΗΣ», ΗΤΑΝ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΜΑΥΡΙΣΑΝ ΤΟΥΣ ΙΟΥΛΗΔΕΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΒΥΘΙΣΑΝ ΣΤΟ ΠΕΝΘΟΣ ΤΟ ΝΗΣΙ
Η 9η, η 10η, η 11η, η 15η και η 20ή Ιουλίου είναι οι πιο μαύρες ημερομηνίες στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου, με την τελευταία να αντικατοπτρίζει το μεγαλύτερο δράμα που βιώνει ο τόπος μας εδώ και 44 ολόκληρα χρόνια
«Αντάν αρτζιέψαν οι κρυφοί ανέμοι τζι εφυσούσαν
τζι αρκίνησεν εις την Τουρτζιάν να κρυφοσυννεφκιάζη
τζιαι που τες τέσσερεις μερκές τα νέφη εκουβαλούσαν,
ώστι να κάμουν τον τζιαιρόν ν' αρτζιεύκη να στοιβάζη,
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου το κρυφόν της
μεσ' στους ανέμους τους κρυφούς είσιεν το μερτικόν της.

Τζι αντάν εφάνην η στραπή εις του Μοριά τα μέρη
τζι εξάπλωσεν τζι ακούστηκεν παντού η πουμπουρκά της,
τζι ούλλα ξηλαμπρατζιήσασιν τζιαι θάλασσα τζιαι ξέρη
είσιεν σγιαν είχαν ούλοι τους τζι η Τζιύπρου τα κακά της.

Μιαν νύχταν, νύχταν σιανήν, τζιαιρόν Δευτερογιούνην,
νύχταν Παρασιευκόνυχταν, που τ' άστρα μιλιούνια
ελάμπασιν που πανωθκιόν τζι εν εύρισκες ρουθούνιν
μέσα στης Χώρας τα στενά, στης Χώρας τα καντούνια,
σιανεμιά, εν άκουες δεντρούδιν να ταράξη
μήτε του σιύλλου λάξιμον, με πετεινόν να κράξη.

Ήτουν μια νύχτα μουλλωτή, μια νύχτα μουρρωμένη,
που θάρειες πως χώννεται που του Θεού την κρίσιν.
Σε τέθκοιαν νύχταν σιανήν οι Τούρτζιοι βαδωμένοι
μεσ' στο Σαράγιον είχασιν μιάλον μετζιηλίσιν»
(9η Ιουλίου, Βασίλη Μιχαηλίδη)
Με τους πιο πάνω στίχους, που μας εισάγουν στα δραματικά γεγονότα της 9ης Ιουλίου 1821, ο εθνικός μας ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι τότε κατακτητές της Κύπρου προσπάθησαν να καρατομήσουν την αντίσταση του κυπριακού Ελληνισμού απέναντι στην οθωμανική αυτοκρατορία. Ο τρόπος με τον οποίο ενήργησαν, τότε, οι Τούρκοι προσομοιάζει σε αρκετά σημεία με το πώς ενήργησαν και το 1974, όταν, μετά το προδοτικό πραξικόπημα της Χούντας των Αθηνών, βρήκαν ανοιχτή την πόρτα για να εισβάλουν στην Κύπρο κι από τότε να κατέχουν, παράνομα, το 37% του νησιού.

Έτσι η 9η Ιουλίου 1821, μαζί με την 20ή Ιουλίου 1974, όπως και την 15η Ιουλίου 1974, αποτελούν τις πιο μαύρες ημερομηνίες στην ιστορία της Κύπρου, η οποία δεν μπορεί να παραγραφεί, αλλά κι ούτε να αλλάξει, όσα γλωσσάρια κι αν ετοιμαστούν, είτε από τον ΟΑΣΕ, με την ανοχή της Ένωσης Συντακτών Κύπρου και της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, είτε από τον οποιονδήποτε.

Πέραν, όμως, των προαναφερθεισών μαύρων ημερών, η μοιρασμένη μας πατρίδα τον Ιούλιο βίωσε κι άλλες τραγικές στιγμές. Ανάμεσα σε αυτές η πτώση του ελικοπτέρου του τότε Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ), Ευάγγελου Φλωράκη, κι η φονική έκρηξη στη Ναυτική Βάση που έφερε το όνομά του, στο Μαρί.
Η 9η Ιουλίου 1821

Την 9η Ιουλίου 1821 γράφτηκε μία από τις πιο μαύρες σελίδες της Ιστορίας μας, αφού αυτή η ημερομηνία συνδέεται με τη θανάτωση εκατοντάδων ορθόδοξων από τον οθωμανικό στρατό. Τη μέρα εκείνη, ο Τούρκος Σουλτάνος Μαχμούτ Β επέτρεψε στον τότε Τούρκο κυβερνήτη της Κύπρου, Κιουτσούκ Μεχμέτ, να προχωρήσει σε μαζικές συλλήψεις, να δημεύσει περιουσίες και να εκτελέσει όλους όσοι ενδεχομένως να υποκινούσαν τους Έλληνες της Κύπρου σε αντίσταση κατά των Οθωμανών.

Αφορμή για τούτο στάθηκε η διανομή προκηρύξεων στη Λάρνακα από τον Αρχιμανδρίτη Θεοφύλακτο Θησέα, γεγονός που κατήγγειλε ο Κιουτσούκ στην Υψηλή Πύλη, υποβάλλοντας ταυτόχρονα και κατάλογο προγραφών επιφανών προσώπων. Έχοντας τη συγκατάθεση του Τούρκου Σουλτάνου, ο Κυβερνήτης προχώρησε σε συλλήψεις, δημεύσεις περιουσιών και εκτελέσεις.

Πρώτος απαγχονίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός και ακολούθησε ο αποκεφαλισμός των Μητροπολιτών Πάφου, Κιτίου και Κυρηνείας. Οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν ώς τις 14 Ιουλίου και είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο 470 ή 486 ανθρώπων. Όλα τα γεγονότα της μαύρης τότε μέρας περιγράφει με ποίημά του ο εθνικός μας ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης.
Το προδοτικό πραξικόπημα

15 Ιουλίου 1974, στις 8.15 π.μ., δίδεται το σύνθημα («Ο Αλέξανδρος εισήλθε εις το νοσοκομείον») για εκδήλωση του πραξικοπήματος στην Κύπρο, με στόχο την ανατροπή του Προέδρου της Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ. Τα πρώτα τεθωρακισμένα βγαίνουν από τη βάση τους, με κατεύθυνση το Προεδρικό Μέγαρο. Παράλληλα, μία μοίρα καταδρομών διατάσσεται να καταλάβει όλα τα επίκαιρα σημεία και τα δημόσια κτήρια.

Την ίδια ώρα, ο Μακάριος βρισκόταν στο Προεδρικό Μέγαρο και συνομιλούσε με Ελληνόπουλα από την Αίγυπτο που τον είχαν επισκεφθεί. Όταν έπεσαν οι πρώτοι πυροβολισμοί, ο Εθνάρχης Μακάριος δεν έδωσε μεγάλη σημασία και καθησύχασε τους επισκέπτες του. Λίγο αργότερα, ωστόσο, μπήκαν στην αίθουσα ο υπασπιστής του και ο διοικητής της προεδρικής φρουράς, οι οποίοι, αφού τον ενημέρωσαν για το τι συνέβαινε, τον παρότρυναν να φύγει από τη μοναδική αφύλακτη δίοδο που υπήρχε στα δυτικά του Προεδρικού.

Έτσι, με τη βοήθεια τριών σωματοφυλάκων του και ντυμένος με πολιτικά ρούχα, κατάφερε να διαφύγει και να μεταφερθεί αρχικά στη Ιερά Μονή Κύκκου. Την ίδια ώρα, οι πραξικοπηματίες μεταδίδουν από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Λευκωσίας ότι ο Πρόεδρος και Αρχιεπίσκοπος της Κύπρου Μακάριος Γ είναι νεκρός.

Γύρω στη 1 το μεσημέρι της ίδιας μέρας, ο Μακάριος αφήνει τη Μονή Κύκκου και μεταβαίνει στην Πάφο, όπου μέσω ενός αυτοσχέδιου ραδιοσταθμού στέλνει το εξής μήνυμα: «Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ. Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η Χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν...», καλώντας τον κυπριακό λαό σε αντίσταση.

Μέχρι το πρωί της 16ης Ιουλίου όλη η Κύπρος βρισκόταν υπό τον έλεγχο των πραξικοπηματιών, με τον Νίκο Σαμψών να αναλαμβάνει την Προεδρία της χώρας. Μετά το πραξικόπημα, ο Μακάριος φεύγει από την Κύπρο, όπου διά μέσου της Μάλτας έφθασε στο Λονδίνο και ακολούθως στη Νέα Υόρκη για τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Στην ομιλία του ο Μακάριος κατηγόρησε τη Χούντα του Ιωαννίδη και χαρακτήρισε το πραξικόπημα «εισβολή της χούντας».
Η τουρκική εισβολή

Πέντε μέρες μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, η Τουρκία, προφασιζόμενη το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων και με πρόσχημα την «ειρηνική επέμβαση» για... επαναφορά της συνταγματικής τάξης, εισβάλλει στην Κύπρο. Ήταν λίγο μετά τις 5 το πρωί της 20ής Ιουλίου, όταν τα τουρκικά αποβατικά σκάφη άρχισαν να αποβιβάζουν δυνάμεις ανενόχλητα στην περιοχή Πέντε Μίλι, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας.

Σχεδόν ταυτόχρονα, σμήνη τουρκικών αεροπλάνων άρχισαν τις επιθέσεις, συνεχώς και κατά κύματα κατά της ευρύτερης περιοχής της Κερύνειας και της Λευκωσίας, ενώ άλλα αεροσκάφη και ελικόπτερα επιχειρούσαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών σε επίκαιρα σημεία. Στην ειρηνευτική, τάχατες, αποστολή, με την κωδική ονομασία «Αττίλας» και υπό το σύνθημα «Η Αϊσέ πάει διακοπές», συμμετείχαν, περίπου, 40.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου Νουρετίν Ερσίν.

Συνεπεία της βάρβαρης τουρκικής εισβολής, η οποία έγινε σε δύο φάσεις, με ένα μήνα, σχεδόν, διαφορά, κατά τη διάρκεια της οποίας άοπλοι εκτελούνταν εν ψυχρώ και γυναίκες βιάζονταν, περίπου 200 χιλιάδες εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους κι έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους τη χώρα, σκοτώθηκαν περί τις τέσσερις χιλιάδες και δηλώθηκαν αγνοούμενοι 1.619, ενώ η Τουρκία κατέχει παράνομα από τότε το 37% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Συντριβή ελικοπτέρου Φλωράκη

Λίγες ημέρες πριν από τη συμπλήρωση της 28ης επετείου από το διπλό έγκλημα εις βάρος της Κύπρου και δη τα ξημερώματα της 10ης Ιουλίου 2002 κατέπεσε το ελικόπτερο τύπου «Μπελ 206», στο οποίο επέβαινε ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς Ευάγγελος Φλωράκης. Το μοιραίο ελικόπτερο, ηλικίας 18 ετών, πετούσε σε ύψος 3000 μέτρων από τη Λευκωσία προς την Πάφο, όπου διεξαγόταν νυκτερινή άσκηση της Ε.Φ. Κατέπεσε στην κοίτη του ποταμού Διαρίζου στις 4.20 το πρωί, σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από την αεροπορική βάση «Ανδρέας Παπανδρέου» στην Πάφο, που ήταν και ο προορισμός του.

Σύμφωνα με τα όσα μεταδόθηκαν τότε, το αεροσκάφος είχε μια τελευταία επαφή με τον Πύργο Ελέγχου του Αεροδρομίου Λάρνακας στις 3 και 55 πρώτα λεπτά και ακολούθως παρουσίασε βλάβη, που είχε ως αποτέλεσμα τη συντριβή του, μερικά λεπτά αργότερα. Από τη συντριβή έχασαν τη ζωή τους ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς Ευάγγελος Φλωράκης, ο διοικητής της Αεροπορίας ταξίαρχος Στέλιος Δεμέναγας, ο υπασπιστής του αρχηγού υποπλοίαρχος Νικόλας Γεωργίου και οι χειριστές του ελικοπτέρου, σμηναγός Πάρης Αθανασιάδης και υποσμηναγός Μιχάλης Σιακαλλής.
Η φονική έκρηξη στο Μαρί

Εννέα χρόνια μετά τον χαμό του Αρχηγού της Εθνικής Φρουράς Ευάγγελου Φλωράκη, συγκλονίζει την Κύπρο η φονική έκρηξη στη Ναυτική Βάση που έφερε το όνομά του, στο Μαρί. Στις 4.30 τα ξημερώματα της 11ης Ιουλίου 2011 ξεσπά πυρκαγιά στα 98 εμπορευματοκιβώτια που είχαν τοποθετηθεί μεταξύ της Ναυτικής Βάσης «Ευάγγελος Φλωράκης» και του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού Βασιλικού.

70 λεπτά αργότερα, στις 5.40 π.μ., κι ενώ ναύτες και πυροσβέστες προσπαθούσαν να κατασβέσουν την πυρκαγιά, σημειώνεται μεγάλη έκρηξη, που είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 13 ηρώων, τον τραυματισμό δεκάδων άλλων και την καταστροφή μεγάλου μέρους του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού του Βασιλικού. Η φονική έκρηξη στο Μαρί προκάλεσε την οργίλη αντίδραση των πολιτών, οι οποίοι, επί μέρες, διαδήλωναν έξω από το Προεδρικό Μέγαρο αξιώνοντας την παραίτηση της Κυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια.

Τέσσερεις μέρες μετά την έκρηξη, ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανακοινώνει τον διορισμό του νομικού, Πόλυ Πολυβίου, ως μονομελούς ερευνητικής επιτροπής. Το πόρισμα Πολυβίου ανακοινώνεται μερικούς μήνες αργότερα, με πρώτο «ένοχο» τον Πρόεδρο Χριστόφια. Μετά από τις αστυνομικές έρευνες και έχοντας ενώπιόν του και το πόρισμα Πολυβίου, ο τότε Γενικός Εισαγγελέας, Πέτρος Κληρίδης, προχωρεί σε διώξεις.

Σε απευθείας δίκη ενώπιον του Κακουργιοδικείου παραπέμφθηκαν οι Υπουργός Άμυνας Κώστας Παπακώστας, Υπουργός Εξωτερικών Μάρκος Κυπριανού, Υπαρχηγός της ΕΦ Σάββας Αργυρού, Διευθυντής Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Αντρέας Νικολάου, Υποδιευθυντής ΠΥ Πάμπος Χαραλάμπους και Διοικητής ΕΜΑΚ, Ανδρέας Λοϊζίδης.

Επίσης, με απόφαση του Γενικού Εισαγγελέα ο Συνταγματάρχης Γιώργος Γεωργιάδης απαλλάχθηκε των 26 κατηγοριών με τις οποίες ήταν αντιμέτωπος, ενώ ανεστάλη κι η ποινική δίωξη του πρώην αρχηγού της Εθνικής Φρουράς, Πέτρου Τσαλικίδη, μετά τις εξελίξεις στην Ελλάδα, όπου οι Αρχές αποφάσισαν να μην τον εκδώσουν στην Κύπρο, αλλά να τον δικάσουν εκεί.

Δύο χρόνια μετά την έκρηξη στο Μαρί, το Μόνιμο Κακουργιοδικείο Λάρνακας καταδίκασε τους τέσσερεις από τους έξι κατηγορούμενους. Ειδικότερα, ο Κώστας Παπακώστας καταδικάστηκε σε 5 χρόνια φυλάκιση, ενώ οι Αντρέας Νικολάου, Πάμπος Χαραλάμπους και Ανδρέας Λοϊζίδης, σε 2 χρόνια φυλάκιση. Μάρκος Κυπριανού και Σάββας Αργυρού κρίθηκαν αθώοι. Πέντε χρόνια μετά τη φονική έκρηξη, το 2016, ο Γενικός Εισαγγελέας Κώστας Κληρίδης αποφασίζει όπως αρχειοθετήσει την υπόθεση.